Şanhay Xezmättäşlek Oyışmasına küzätüçe däräcäsendä kergän İran küptän tügel oyışmada tulı xoquqlı äğza bulırğa cıyınuın belderde. Häm ul Oyışmağa iyün ayında uq quşılırğa ömetlänä. Bu könbatıştqa İrannıñ atom programmasın awızlıqlawnı şaqtıy qıyınlaştırırğa mömkin. Şanhay äğzası bulu urtaq saqlanu kileşüendä bulunı añlatmasa da Tähran üzeneñ bu oyışmadağı töp berektäşläre Rusiä belän Qıtaydan östämä yaqlawğa ömetlänä ala.
Uzğan ayda İran tışqı eşlär ministrı urınbasarı Manuçir Möxämmädi Tährannıñ bu cäydä Şanhay Xezmättäşlek Oyışmasına quşılırğa teläwen beldergän ide. Möxämmädi İran atom programması mäs''äläsen Şanhaydağı xezmättäşläre belän bergä qararğa cıyına dide. Anıñ äytüençä, Tähran oyışmanıñ yün ayında Şanhayda ütäçäk yuğarı däräcä oçraşuında Şanhay äğzalarınıñ yaqlawına ömetlänä. Älegä bu oyışmğa Rusiä belän Qıtaydan tış Qazaxstan, Qırğızstan, Taxiqstan häm Üzbäkstan kerä.
Rusiä belän Qıtay BMO İminlek Şurasında Tährannıñ atom programmasına bäyle bäxäslärdä bolay da İranğa zur yaqlaw kürsätkän ide. Alar ikese dä Tähran uran bayıtunı tuqtatmağan oçraqta aña qarşı iqtisadıy çikläwlär kertügä yäki xätta xärbi çaralarğa yul açuçı AQŞ belän Yewropalılar täqdim itkän rezolütsiä ölgesenä qarşı çıqtı.
Parijdağı Xalıqara tikşerenülär üzäge analitigı Jean-Philippe Beja Tährannıñ Şanhay äğzasına äwerelüe Könbatışqa orım bulaçaq di.
"Älbättä, İrannı izolyatsiälärgä tırışqan, häm çikläwlär programmasına Rusiä belän Qıtaynıñ da quşıluın telägän könbatış, AQŞ häm Yewropa monı provokatsiä dik qabul itäçäk. Ägär İran Şanhay äğzasına bulsa, ul Rusiä belän Qıtaynıñ räsmi xezmättäşenä äwerelüne añlataçaq" di Beja.
İrannıñ üzen Şanhayğa bäyläw teläge Qıtay belän Rusiäneñ geo-strategik maqsatlarına da turı kilä. Mäskäw belän Pekiñ Üzäk Aziägä häm Yaqın Könçığışqa AQŞnıñ tä''sire ütep kerüne kimetergä tırışa. Bu uñaydan İran töbäktäAQŞqa qarşı qalqan itep xezmät itä ala.
Östäwenä Qıtay İrandağı zur energiä baylıqlarına moxtac häm Tährannıñ Şanhayğa quşıluı aña İrannan energiä alunı ciñeläytä ala.
Londondağı Ğäräp häm İran tikşerenülär üzäge analitigı Aliriza Nurizadä könbatış belän könçığış arasında İrannıñ iğtibarın cälep itü öçen köräş bara di.
Küptän tügel Yewropa Berlege İranğa atom bayıtunı tuqtatuğa almaşqa yaña iqtisadıy östenleklär täqdim itte. Tähran isä moña cawap bularaq üzendäge energiä tarmağına Şanhay oyışması investitsiälären cälep itü mömkinlegen öyränä başladı.
Nurizadä äytüençä, İran citäkçelegendä dä qayber qaraşlarnıñ könbatışqa, ikençeläreneñ könçığışqa töbälüe kürenä di. Mäs''älän anıñ äytüençä, Yuğarı İminlek Şurası başlığı Ali Laricani kebek pragmatiklar häm reformaçılar Yewropa belän xezmättäşlek yaqlı. İkençe yaqtan "Bigräk tä İran prezidentı Mäxmüt Äxmädinicat häm anıñ tiräsendägelär İran öçen berdän-ber qotılu yulı dip Qıtay häm Könyaq-Könçığış Aziä illäre belän xezmättäşlekne kürä" di Nurizadä.
Äxmädinicat äle genä tämamlanğan İndoneziä säfärendä üzenä kürsätelgän cılı mönäsäbättän bik qänäğät qaldı häm ul İrannı könçığışqa borırğa teli.
Ämma düşämbe könne Şanhayda oyışmanıñ tışqı eşlär ministrları oçraşuında Taciqstan ministrı Talbak Nazarov älegä İrannı äğza itep alu mäs''äläse qaralmıy dide.
İrannı äğza itep alğannan soñ çiratta oyışmada küzätüçe däräcäsendä qatnaşqan Hindstan, Paqstan häm Mongoliä bula ala. Alarnı alu isä Oyışmada Rusiä belän Qıtay arasında urnaşqan balansnı üzgärtergä mömkin.
Analitik Beja Şanhay oyışması Mäskäw belän Pekiñ arasında Üzäk Aziä öçen xäyläkär uyın mäydanı bulıp tora di.
"Şanhay äle dä berençe çiratta Qıtay oyışması dip qarala. Aña Ruslar da quşılırğa buldı. Ämma alar Qıtaynıñ Üzäk Aziägä qarata alıp barğan eşlärenä bik saq qarıy" di Beja.
Canberradağı Awstraliä Däwlät Universitetı analitigı Glen Barclay fikerençä, xalıqara cämäğätçelekneñ iğtibar üzäklärennän berse yañadan Aziägä küçä.
"Bez diplomtatik häm başqa härtörle eşçänlekneñ Könbatış häm Üzäk Aziägä küçüen küräbez" di Barclay.
Ni genä bulmasın, İran üzeneñ atom energiäsen üzläşterü xoquqınnan çigenmäyäçägen, uran bayıtunı tuqtatmayaçağın häm könbatışnıñ da, könçığışnıñ da monı qabul itärgä tieşlegen belderde.
Naif Aqmal, Praga.
Rusiä belän Qıtay BMO İminlek Şurasında Tährannıñ atom programmasına bäyle bäxäslärdä bolay da İranğa zur yaqlaw kürsätkän ide. Alar ikese dä Tähran uran bayıtunı tuqtatmağan oçraqta aña qarşı iqtisadıy çikläwlär kertügä yäki xätta xärbi çaralarğa yul açuçı AQŞ belän Yewropalılar täqdim itkän rezolütsiä ölgesenä qarşı çıqtı.
Parijdağı Xalıqara tikşerenülär üzäge analitigı Jean-Philippe Beja Tährannıñ Şanhay äğzasına äwerelüe Könbatışqa orım bulaçaq di.
"Älbättä, İrannı izolyatsiälärgä tırışqan, häm çikläwlär programmasına Rusiä belän Qıtaynıñ da quşıluın telägän könbatış, AQŞ häm Yewropa monı provokatsiä dik qabul itäçäk. Ägär İran Şanhay äğzasına bulsa, ul Rusiä belän Qıtaynıñ räsmi xezmättäşenä äwerelüne añlataçaq" di Beja.
İrannıñ üzen Şanhayğa bäyläw teläge Qıtay belän Rusiäneñ geo-strategik maqsatlarına da turı kilä. Mäskäw belän Pekiñ Üzäk Aziägä häm Yaqın Könçığışqa AQŞnıñ tä''sire ütep kerüne kimetergä tırışa. Bu uñaydan İran töbäktäAQŞqa qarşı qalqan itep xezmät itä ala.
Östäwenä Qıtay İrandağı zur energiä baylıqlarına moxtac häm Tährannıñ Şanhayğa quşıluı aña İrannan energiä alunı ciñeläytä ala.
Londondağı Ğäräp häm İran tikşerenülär üzäge analitigı Aliriza Nurizadä könbatış belän könçığış arasında İrannıñ iğtibarın cälep itü öçen köräş bara di.
Küptän tügel Yewropa Berlege İranğa atom bayıtunı tuqtatuğa almaşqa yaña iqtisadıy östenleklär täqdim itte. Tähran isä moña cawap bularaq üzendäge energiä tarmağına Şanhay oyışması investitsiälären cälep itü mömkinlegen öyränä başladı.
Nurizadä äytüençä, İran citäkçelegendä dä qayber qaraşlarnıñ könbatışqa, ikençeläreneñ könçığışqa töbälüe kürenä di. Mäs''älän anıñ äytüençä, Yuğarı İminlek Şurası başlığı Ali Laricani kebek pragmatiklar häm reformaçılar Yewropa belän xezmättäşlek yaqlı. İkençe yaqtan "Bigräk tä İran prezidentı Mäxmüt Äxmädinicat häm anıñ tiräsendägelär İran öçen berdän-ber qotılu yulı dip Qıtay häm Könyaq-Könçığış Aziä illäre belän xezmättäşlekne kürä" di Nurizadä.
Äxmädinicat äle genä tämamlanğan İndoneziä säfärendä üzenä kürsätelgän cılı mönäsäbättän bik qänäğät qaldı häm ul İrannı könçığışqa borırğa teli.
Ämma düşämbe könne Şanhayda oyışmanıñ tışqı eşlär ministrları oçraşuında Taciqstan ministrı Talbak Nazarov älegä İrannı äğza itep alu mäs''äläse qaralmıy dide.
İrannı äğza itep alğannan soñ çiratta oyışmada küzätüçe däräcäsendä qatnaşqan Hindstan, Paqstan häm Mongoliä bula ala. Alarnı alu isä Oyışmada Rusiä belän Qıtay arasında urnaşqan balansnı üzgärtergä mömkin.
Analitik Beja Şanhay oyışması Mäskäw belän Pekiñ arasında Üzäk Aziä öçen xäyläkär uyın mäydanı bulıp tora di.
"Şanhay äle dä berençe çiratta Qıtay oyışması dip qarala. Aña Ruslar da quşılırğa buldı. Ämma alar Qıtaynıñ Üzäk Aziägä qarata alıp barğan eşlärenä bik saq qarıy" di Beja.
Canberradağı Awstraliä Däwlät Universitetı analitigı Glen Barclay fikerençä, xalıqara cämäğätçelekneñ iğtibar üzäklärennän berse yañadan Aziägä küçä.
"Bez diplomtatik häm başqa härtörle eşçänlekneñ Könbatış häm Üzäk Aziägä küçüen küräbez" di Barclay.
Ni genä bulmasın, İran üzeneñ atom energiäsen üzläşterü xoquqınnan çigenmäyäçägen, uran bayıtunı tuqtatmayaçağın häm könbatışnıñ da, könçığışnıñ da monı qabul itärgä tieşlegen belderde.
Naif Aqmal, Praga.