Tokyo belän Waşington Pxenyannı raketa sınawdan tıyılırğa çaqıra

Tönyaq Koreanıñ qitğa-ara qanatlı raketa sınawı ütkärü niäte turında xäbärlär taralğannan soñ Yaponiä ägär dä andıy sınaw bulsa kiçekmästän BMO İminlek Şurası utırışı ütkärelüen teläwe turında belderde.

Yaponiä genä tügel Pxenyannıñ AQŞ-qa qädär barıp citärgä mömkin raketa sınawı ütkärergä cıyınuı turındağı xäbärlärdän soñ Waşington da Tönyaq Koreağa kisätü yasadı.

Yaponiä matbuğatı xökümättäge iseme atalmağan çığanaqqa tayanıp, Tönyaq Korea xalqına Qazan waqıtı belän irtänge säğät 9-da däwlät älämnären kütärep televideniedä xäbärlär qararğa kiñäş itelgän dip belderde. Ul waqıt ütep kitsä dä raketa oçıru turında bernindi xäbär bulmadı.

Soñraq bu Tönyaq Korea citäkçese Kim Joñ İlnıñ kommunistlar partiäse citäkçelegenä kilüenä 42 yıl tulunı bilgeläwgä äzerlek qısalarındağı färman bulırğa mömkin digän xäbärlär çıqtı.

Ämma Yaponiä räsmiläre Pxenyan Taepodoñ-2 şäkelendäge 3 yarım meñ çaqrımnan alıp 6 meñ çaqrımğa qädär oça torğan raketa sınawı ütkärergä äzerlänä bulırğa mömkin dip belderde.

Comğa könne AQŞ däwlät departamentı süzçese Sean McCormack Waşington bu sınawnı provokatsiä dip bäyäliäçäk dide. "Bez Tönyaq Koreanıñ raketa sınawın Sintäberneñ 19-ında 6-yaqlı söyläşülär barışında Tönyaq-Könçığış Aziädä tınıçlıq häm totrıqlılıq saqlaw öçen urtaq tırışlıqlar turında qabul itelgän urtaq belderügä qarşı kilüçe ğämäl dip bäyäliäçäkbez. Bez Tönyaq Koreanı mondıy provokatsiädägä barmasqa, anıñ urınına 19-nçı sintäber belderüendä quyılğan maqsatqa ireşü öçen 6 yaqlı söyläşülärgä qaytırğa çaqırabız" dide McCormack.

AQŞ Qıtay, Rusiä, Yaponiä, häm Könyaq Korea Pxenyanğa atom qoralları programmasınnan baş tartuğa almaşqa iminlek, diplomatik garantiälär, häm energiä yardäm täqdim itep 6 yaqlı söyläşülär alıp bara. Bu söyläşülärdä 2005-neñ sintäberendä Pxenyan ğömümän alğanda üzeneñ atom qoralları programmasınnan baş tartırğa rizalıq belderde. Ämma soñraq yalğan AQŞ dollarları yasaw häm aqça yuu ğäyeplärläre nigezendä Waşington Tönyaq Koreağa finans çikläwläre quyğannan soñ söyläşülär özelde.

AQ Yort süzçese Tony Snow FOX News televideniesenä Tönyaq Korea 1999-nçe yılda mondıy sınawlar ütkärelüdän tıyılırğa buldı häm AQŞ Pxenyan bu moratoriynı bozmas dip ömetlänä dide.

Bügen Yaponiä tışqı eşlär ministrı Taro Aso Pxenyan raketa sınawı ütkärsä Tokyo kiçekmästän BMO İminlek Şurası utırışı ütkärelüen teliäçäk dide. Ministr raketanıñ yalğış Yaponiägä töşü mömkinlegenä borçılu belderde. Aso sınaw ütkän oçraqta nindi çaralar küreläçägen atap äytmäsä dä cawapnıñ qatı bulaçağın äytte.

AQŞ isä üzen-üze yaqlıyaçağın belderde. Däwlät Departamentı süzçese McCormack "Bezneñ wäzğiätne küzätep baru öçen qullanılırğa mömkin törle texnik çaralarıbız bar. Bez, älbättä, mömkin bulğan ğämällärne küzätep baru häm üzebezne saqlaw öçen öçen kiräkle äzerlek çaraları küräçäkbez" dide.

Tönyaq Korea 1998-nçe yılda Yaponiä östennän 2 meñ çaqrımğa qädär oça torğan Taepodoñ-1 şäkelendäge sınaw raketası oçırıp dönyannı şaqqatırğan ide. Soñraq Tönyaq Korea monı ğälämgä yasalma iärçen çığaru omtılışı dip añlattı.

2002-nçe yılda ul Yaponiä belän mönäsäbätlärne normälläşterü maqsatındağı deklaratsiädä yıraq-ara raketa sınawları ütkärmäskä kileşte.

Naif Aqmal, Praga.