Rusiä prezidentı Vladimir Putinnıñ Ğiraqta Rusiä diplomatların ütergän terrorçılarnı tabıq yuq itü turındağı üç alu täqdime ildä çirattağı däwlät proyektına äwerelep bara. Däwlät Duması prezidentqa ildän çittäge terrorçılarnı yuq itü öçen maxsus xezmätlärne qullanu wäkaläte birergä cıyına. Ämma qayber analitiklar bu säyäsi adım ğına bulırğa oxşıy, çınlıqta isä bügenge Ğiraqta Putin quyğan maqsatnı ütäw mömkin tügel diärlek eş dip isäpli.
Däwlät Duması Federatsiä Şurasınnan uzdırıp Prezidentqa maxsus xezmätlärne ildän çittäge terrorçılarğa qarşı köräş öçen qullanu wäkaläte birergä cıyına. Elegräk şundıy qanun qabul itü täqdime belän Federatsiä Şurası räise Sergey Mironov çıqqan ide.
Ämma pänceşämbe könne Dumanıñ şura utırışınnan soñ Duma räise Boris Grızlov Federal İminlek Xezmäte turındağı qanunğa şundıy tözätmälär kertü mäsäläseneñ şunda uq 2-nçe häm 3-nçe uqılışta da qaralaçağın belderde. Häm bu tözätmälär bu atnada uq qaralır dip kötelä.
Qanun üzgärtelgännän soñ Putin Federal İminlek Xezmäte FSBnıñ maxsus törkemnären çit ilgä Federatsiä Şurası röxsätennän başqa da cibärä alaçaq. Federatsiä Şurası da 7-nçe yüldä prezidentqa şundıy wäkalätlär birü turında qarar çığarırğa cıyına.
Parlamentnıñ şulay aşığıç eş itüe 25-nçe yündä Ğiraqta ber törkemneñ Rusiä ilçelege xezmätkärlären üterüe häm Prezidentnıñ üterüçelärne tabıp yuq itü turındağı belderüe belän bäyle. 3-nçe yündä Bağdadta Rusiä ilçelegeneñ 1 xezmätkäre üterelde, häm 4-se totıq itep alındı.
Rusiäneñ alarnı qotqaru tırışlıqlarına qaramastan 25 yündä totıqlarnıñ üterelüe turında videoyazma çığarıldı. Äl-Qaidä belän bäyle Möcähetdinnär Şurası bez alarnı Rusiäneñ möselmannarğa bulğan naçar möğämäläsenä cawap bularaq üterdek dip belderde.
Ämma qayber analitiklar Rusiä küzläw xezmätläreneñ bügenge Ğiraqta şundıy qatlawlı yöklämäne üti alaçağına şik belän qarıy. Rusiä xärbi belgeçe Aleksandr Goltz "Äydägez obyektiv bulıyq. Ber genä maxsus xezmätneñ dä, Xätta AQŞ Üzäk Küzläw İdaräseneñ dä mondıy yöklämälärne uñışlı başqarğanı yuq. Bin Laden da haman isän. Bu bik qatlawlı operatsiä. Rusiä xakimiätläre niçekter ciñel uylıy. Citäkçe buldıra alırday wäğdälär genä birergä tieş. Rusiä maxsus xezmätläreneñ bu yöklämäne üti almıyaçağı kön kebek açıq" dide.
Goltz Sovetlar Berlegeneñ maxsus xezmäte KGB küpkä köçleräk ide, anıñ tarixında ildän çittä Sovet doşmannarın yuq itü operatsiäläreneñ uñışlı başqarılğan çaqları buldı, ämma suğış xälendäge bügenge Ğiraqta Putin yöklämäsen ütäw xätta KGBnıñ iñ köçle çağı öçen dä mömkin tügel diärlek eş di.
Londondağı Chatham House bäysez tikşerenü üzägeneñ Rusiä häm Yewrasiä bülegen citäkläwçe James Nixey xäzer Rusiä maxsus xezmätläreneñ Yaqın Könçığıştağı mömkinlekläre elekke çaqlardağı kebek ük zur tügel di. Nixey Rusiäneñ töbäktäge täesire kimi bara häm dusları da Sovetlar Berlegennekennän kimräk di.
"Rusiä mäsälän atom mäsäläsendä İran belän Könbatışnıñ bersen saylarğa mäcbür, Yaqın Könçığışta Rusiä şirkätläre küpmeder däräcädä Könbatış şirkätlärenä ottıra bara. Şulay uq ğömümi wäzğiätneñ dä xäzer Rusiälelär öçen bik uñay bulmawın küräbez. Bu mömkin bulmağanğa kürä buş yanaw buldı dip äytmim. Şiksez, Rusiä yäşeren xezmätläre bik yaxşı künegülär ütkän. Şuña da qaramastan miña bu cämäğätçelekkä kürsätü öçen genä eşlängän kebek toyıla" di Nixey.
Ni genä bulmasın totıq aluçılarnı awlaw bik qıyın eş bulaçaq häm bügenge Ğiraqta bu bik nıq qurqınıç yöklämä dä bulaçaq.
2003-nçe yılda Ğiraqqa AQŞ citäkçelegendäge köçlär kergännän birle 200-dän artıq çit il keşese häm meñnärçä ğiraqlı totıq itep alındı. Totıq aluçılar 2004nçe yılda 41, 2005-tä 13 totıqnı üterde. Bıyıl isä 5 totıq, 5-se dä rusiä ilçelege xezmätkärläre, şul isäptän ilçelekneñ öçençe sekretare üterelde.
Naif Aqmal, Praga.
Ämma pänceşämbe könne Dumanıñ şura utırışınnan soñ Duma räise Boris Grızlov Federal İminlek Xezmäte turındağı qanunğa şundıy tözätmälär kertü mäsäläseneñ şunda uq 2-nçe häm 3-nçe uqılışta da qaralaçağın belderde. Häm bu tözätmälär bu atnada uq qaralır dip kötelä.
Qanun üzgärtelgännän soñ Putin Federal İminlek Xezmäte FSBnıñ maxsus törkemnären çit ilgä Federatsiä Şurası röxsätennän başqa da cibärä alaçaq. Federatsiä Şurası da 7-nçe yüldä prezidentqa şundıy wäkalätlär birü turında qarar çığarırğa cıyına.
Parlamentnıñ şulay aşığıç eş itüe 25-nçe yündä Ğiraqta ber törkemneñ Rusiä ilçelege xezmätkärlären üterüe häm Prezidentnıñ üterüçelärne tabıp yuq itü turındağı belderüe belän bäyle. 3-nçe yündä Bağdadta Rusiä ilçelegeneñ 1 xezmätkäre üterelde, häm 4-se totıq itep alındı.
Rusiäneñ alarnı qotqaru tırışlıqlarına qaramastan 25 yündä totıqlarnıñ üterelüe turında videoyazma çığarıldı. Äl-Qaidä belän bäyle Möcähetdinnär Şurası bez alarnı Rusiäneñ möselmannarğa bulğan naçar möğämäläsenä cawap bularaq üterdek dip belderde.
Ämma qayber analitiklar Rusiä küzläw xezmätläreneñ bügenge Ğiraqta şundıy qatlawlı yöklämäne üti alaçağına şik belän qarıy. Rusiä xärbi belgeçe Aleksandr Goltz "Äydägez obyektiv bulıyq. Ber genä maxsus xezmätneñ dä, Xätta AQŞ Üzäk Küzläw İdaräseneñ dä mondıy yöklämälärne uñışlı başqarğanı yuq. Bin Laden da haman isän. Bu bik qatlawlı operatsiä. Rusiä xakimiätläre niçekter ciñel uylıy. Citäkçe buldıra alırday wäğdälär genä birergä tieş. Rusiä maxsus xezmätläreneñ bu yöklämäne üti almıyaçağı kön kebek açıq" dide.
Goltz Sovetlar Berlegeneñ maxsus xezmäte KGB küpkä köçleräk ide, anıñ tarixında ildän çittä Sovet doşmannarın yuq itü operatsiäläreneñ uñışlı başqarılğan çaqları buldı, ämma suğış xälendäge bügenge Ğiraqta Putin yöklämäsen ütäw xätta KGBnıñ iñ köçle çağı öçen dä mömkin tügel diärlek eş di.
Londondağı Chatham House bäysez tikşerenü üzägeneñ Rusiä häm Yewrasiä bülegen citäkläwçe James Nixey xäzer Rusiä maxsus xezmätläreneñ Yaqın Könçığıştağı mömkinlekläre elekke çaqlardağı kebek ük zur tügel di. Nixey Rusiäneñ töbäktäge täesire kimi bara häm dusları da Sovetlar Berlegennekennän kimräk di.
"Rusiä mäsälän atom mäsäläsendä İran belän Könbatışnıñ bersen saylarğa mäcbür, Yaqın Könçığışta Rusiä şirkätläre küpmeder däräcädä Könbatış şirkätlärenä ottıra bara. Şulay uq ğömümi wäzğiätneñ dä xäzer Rusiälelär öçen bik uñay bulmawın küräbez. Bu mömkin bulmağanğa kürä buş yanaw buldı dip äytmim. Şiksez, Rusiä yäşeren xezmätläre bik yaxşı künegülär ütkän. Şuña da qaramastan miña bu cämäğätçelekkä kürsätü öçen genä eşlängän kebek toyıla" di Nixey.
Ni genä bulmasın totıq aluçılarnı awlaw bik qıyın eş bulaçaq häm bügenge Ğiraqta bu bik nıq qurqınıç yöklämä dä bulaçaq.
2003-nçe yılda Ğiraqqa AQŞ citäkçelegendäge köçlär kergännän birle 200-dän artıq çit il keşese häm meñnärçä ğiraqlı totıq itep alındı. Totıq aluçılar 2004nçe yılda 41, 2005-tä 13 totıqnı üterde. Bıyıl isä 5 totıq, 5-se dä rusiä ilçelege xezmätkärläre, şul isäptän ilçelekneñ öçençe sekretare üterelde.
Naif Aqmal, Praga.