BMO İminlek Şurası Tönyaq Korea turında qararın kiläse atnağa qädär çığarmas kebek

Bu atnada Korea yarımutrawında Pxenyannıñ 7 raketa sınaw ütkärüennän soñ başlanıp kitkän yaña kierenkelek köçäyä bara. BMOdağı Yapon ilçese Kenzo Oshima comğa könne BMO İminlek Şurasına Pxenyanğa qarşı cikläwlär turında resolütsiä ölgese täqdim itep anı mömkin qädär tizräk tawışqa quyarğa çaqırdı.

"Min äle genä tağın öçen äzerläwçe AQŞ, Fransiä, Britaniä isemennän dä Şura utırışında rezolütsiä ölgesen iğlan ittem. Häm mömkin bulsa anı 8 yüldä tawışqa quyunı soradım, ämma bu älbättä däwam itüçe kiñäşläşülärgä bäyle bulaçaq" dide Oshima.

Ämma Tönyaq Koreanıñ bu ğämälen şunda uq xökem itep çıqqan xalıqara cämäğätçelek İminlek Şurasında bu resolütsiäne tiz genä qararğa aşıqmıy kebek.

Tönyaq Korea çärşämbe könne 7 raketa sınadı. Şularnıñ berse Alaskağa qädär oçarğa mömkin dip isäplängän yıraq ara Taepodoñ-2 raketası.

Bu sınawlar Korea Yarımutrawında atom texnologiälären üstermäskä wäğdä itkän Pxenyannnıñ 2003-nçe yılda ul eşçänlegen däwam itüe turında beldergännän soñ häm atom texnologiälären taratmaw kileşüennän çığuınnan soñ başlanğan krizisnı tağın da köçäytep cibärde.

Comğa könne AQŞ prezidentı George Bush Çikagoda xäbärçelärgä "Tönyaq Korea citäkçese Kim Joñ İlneñ qoral programmalarınnan baş tartu, raketa sınawların beterü häm üz xalqına yardäm itü mömkinlege bar. Minemçä aña bu mömkinlekne añlatu, ber genä tügel, kübräk tawış belän añlatu iñ yaxşısı bulaçaq" dide.

Bush Pxenyan belän 6 yaqlı söyläşülärdä AQŞ törkemen citäkläwçe Christopher Hillnı Aziädäge başqa illär belän kiñäşläşülär öçen töbäkkä cibärde. Bügen Hill Waşington Qıtaynıñ ğäyre räsmi 6 yaqlı söyläşülär turındağı täqdimen xuplıy, AQŞ ul söyläşülär citendä Tönyaq Korea belän ayırım da oçraşa ala dip belderde.

Şul uq waqıtta ul Waşington Pxenyannı söyläşülär östälenä qaytaru öçen çigeneşkä barmıyaçaq dide. 6 yaqlı söyläşülärdä AQŞ, Yaponiä, Tönyaq häm Könyaq Korealar, Rusiä, Qıtay qatnaşa.

Yaponiäneñ täqdim itkän rezolütsiäne Qıtay kebek BMO İminlek Şurasında veto xoquqına iä bulğan illär yaqlamas kebek. Comğa könne BMOdağı Qıtay ilçese Wañ Guañya "Ägär bu rezolütsiä tawışqa quyılsa, şiksez İminlek Şurasında berdämlek bulmıyaçaq. Östäldä barlıq mömkinlekläw açıq qala" dide. Wañ Qıtaynıñ veto salu mömkinlege turında berni dä äymäde.

Rusiä dä İminlek Şurasınıñ andıy cawabın xuplamasqa oxşıy. Comğa könne Rusiä baş xärbi İdarä citäkçese Yuriy Baluyevsiy Däwlät Dumasına "Bu sınawlar Rusiä Federatsiäse cirenä turıdan turı qurqınıç tudırmadı. Şulay da xärbi keşe bularaq min mondıy raketa oçırularnıñ bigräk tä raketa sınawlarnıñ, Tönyaq Koreanıñ texnik däräcäsen istä totıp, raketa yünäleşen bötenläy üzgärtkän oçraqta, bilgele ber qurqınıç tudıruın äytäsem kilä" dide.

Tönyaq Korea üzeneñ atom häm raketa programmalarınıñ Töbäktä Quşma Ştatlar tudırğan qurqınıçqa qarşı toru maqsatında eşläwe turında täqrarlap kilä.

Naif Aqmal, Praga.