Dönya citäkçeläre Hindstannıñ iñ zur şähärendäge terror höcümnären ğäyepli

Sişämbe kiçendä Hindstannıñ iñ zur şähäre Bombeyda timer yullarda bulğan şartlawlar 190-lap keşeneñ ğömeren özde. Politsiä äytüençä, yulçılar tulğan poyezdlarnı kisäklärgä bülgälägän bu şartlawlarda tağın 600-läp keşe yaralanğan.
Bombey tönyaq-könyaq timer yulında ber yäki berniçä genä tügel, ä kimendä 7 köçle bomba şartladı. Härberse berniçä minut qına waqıt ayırması belän. Häm alar poyezdlarda xalıq şıplap tulğan kiçke säğätlärdä şartladı. Äytergä kiräk Bombey timer yulları dönyada xalıq iñ küp yöri torğan yullar. Bombey, xäzer anı Mumbay dip tä yörtä başladılar, Hindstannıñ iñ zur şähäre. Häm aña poyezd belän kön sayın 6 million keşe kilep kitep yöri.

Bombeydağı şartlatularnı zur terror ğämälläre rätenä kertergä bula. Bu şartlawlar äle uzğan comğada ğına beryıllığı bilgelängän London metro häm aftobus şartlatuların, häm 2004-neñ yazında Madrid poyezdların şartlatularnı iskä töşerde.

Hindstan matbuğatı bu şartlatularnı inde xätta 11-nçe sintäber terror höcümnärenä dä oxşatıp yazdı.

Älbättä, dönya cämäğätçelegeneñ bu xällärgä qarata fikere dä şunda uq işetelde. Quşma Ştatlarnıñ räsmi reaksiäsen däwlät sekretare Condoleezza Rice belderde.

"Bez bu qotoçqıç terror ğämälen tulısınça ğäyeplibez. Bez ülüçelärneñ häm yaralanuçılarnıñ ğailäläreneñ qayğıların urtaqlaştıq" dide Rice.

Britaniä premyer ministrı Tony Blair bu höcümnärne tübänlek dip atadı.

Äfğänstan prezidentı Xämit Qarzai isä şaqqatırğıç ğämäl dip närfät belderde.

Hindstannıñ küptänge doşmanı sanalğan Paqstan da Hindstanğa teläktäşlek belderde. Paqstan tışqı eşlär ministrı Xörşid Mäxmüt Kazuri "Älbättä bez monı bik qatı ğäyeplibez. Äyye dönyada terrorçılıq awıruı bar. Paqstan xökümäte terrorçılıqqa qarşı köräşkä üz öleşen kertä. Häm minem bu xälne iñ qatı ğäyepläwdän başqa äyter süzem yuq" dide.

Älegä beräw dä cawaplılıqnı üz östenä almadı. Häm bu şartlatular artında kem torğanın açıqlaw öçen beraz waqıt kiräk bulır kebek.

Terror ğämälläre Bombey häm ğömümän Hindstan öçen yat närsä tügel. Älbättä şik şunda uq Kaşmir separatistlarına töşte. Alarnıñ Dählidä 60-lap keşene ütergän şartlatularına äle ber yıl da tulmadı.

Ämma Kaşmirnıñ Hindstannan bäysezlege öçen köräşüçe töp suğışçan törkem başlığı Lakşar-e-Taibä üzläreneñ bu eşkä qatnaşı buluın kire qağa.

Dähli şulay uq başqa qorallı separatist törkemnärgä qarşı da suğışa. Şularnıñ berse ilneñ tönyaq könçığışında köçäyep kilüçe Maoçılar törkeme. Bu törkem kürşe Nepaldağı ekstemistlar belän bäyläneştä tora.

Şartlawlarnı Bombey mafiäse oyıştırğan bulırğa da mömkin. Soñğı distädän artıq yılda Bombeydağı iñ zur terror höcümnären öçen Bombey mafiäse ğäyeplände. Mäsälän 1993-nçe yılda şähärneñ törle urınnarında 13 şartlaw 250-dän artıq keşene ütergän ide.

Şartlatuçılar kem genä bulmasın, terror höcümennän soñ Hindstan premyer ministrı Manmohan Siñ Bombey häm anıñ 13 millionlı xalqı bireşmäs dip belderde.

Bombeyda Hindular da, Möselmannar da şaqtıy yäşi. Häm şartlarlardan soñ uq anda dinenä, millätenä qarap toru bulmadı. Möselmannar Hindularğa, Hindular Möselmannarğa yardäm itte.

Şartlawlar düşämbe kiçendä bulsa, Sişämbe irtän ğädättägeçä şul uq yullardan xalıq yañadan poyezdlarğa şıplap tulıp Bombeyğa eşkä kilde. Bollywood studiäläre kino yoldızların filmğa töşerüen däwam itte. Bombey finans bazarları da tieşle waqıtında açıldı.

Naif Aqmal, Praga.