Rusiä räsmiläre fikerençä, TU-154 oçqıçı hälakäte säbäbe yäşen bula ala

Ukrainada sişämbe könne Donetski şähäre yanında bulğan oçqıç qazası qorbannarın matän belän iskä aldılar. Anapadan Piterburğa oçqan Pulkovo hawa yullarınıñ TU-154 oçqıçında 170 keşe bulğan. Şularnıñ 39-ı balalar. Pulkovo hawa yulları Rusiäneñ iñ imin hawa şirkätlärennän sanala ide. Bu hälakät Rusiä hawa şirkätläreneñ xäle turında tağın ber qat uylanırğa mäcbür itä.
Hälakät säbäbe äle tögäl bilgele tügel. Törle farazlar bar. Şulay da räsmilär mömkin bulğan töp säbäp dip kübräk hawa şartlarınıñ naçar buluın atıy.

Sişämbe könne Rusiä ğädättän tış xällär ministrlığı süzçese berençel tikşerü hälakätneñ yäşen säbäple bulu mömkinlegen kürsätte dide.

Tikşerü äle däwam itä. Hälakät urınında kimendä 130 mäyet qaldıqları häm oçış turında mäğlümätlärne tuplap baruçı 2 qara tartma. Häm xäzer ul tartmalardan alınğan mäğlümät tä tikşerü eşenä yardäm itäçäk.

Älegä şunısı mäğlüm. Rusiäneñ Transport ministrlığı süzçese İnterfax agentlığına oçqıçtan 11 meñläp metr bieklektä hawa ağımı nıq üzgärüçän bulğan urınğa elägü turında xäbär alınğan, annan soñ ul radarlardan yuğalğan dip belderde.

Ukraina ğädättän tış xällär ministrlığı süzçese İgor Krol äytüençä oçuçılar imin genä töşep utırırğa tırışqan. Ämma oçqıçtağı cihazlar tieşençä eşli almağan häm ul üz küçäre tiräsendä böterelep töşep cirgä bärelgän.

Tu-154 oçqıçı injenerlarınıñ berse Robert Myasnikov mondıy mömkinlekne kire qaqmasa da, yäşen suğu bulmağandır dip isäpli. Oçqıçlarnı yäşen suğu oçraqları bik siräk bula. Planesrashinfo.com dip atalğan oçqıç hälakärläre turındağı internet säxifäsenä qarağanda, 1938 yıldan birle käsepçelek belän bäyle oçışlar waqıtında barı 13 märtäbä genä yäşen suğu oçrağı terkälgän. Soñğısı 2000-nçe yılda Qıtayda.

Myasnikov TU-154 oçqıçlarında bulaçaq yäşenne aldan belüçe cihazlar bar di.

"Bu qurqınıç faciğäneñ töp säbäbe yäşen bulğan digän xäbärlär mine bik tä borçıy. Ägär dä oçuçılar tarafınnan bik zur wayımsızlıq bulmasa yäşen suğu mömkin tügel. Oçqıçta Ştorm dip atalğan radiosizü cihazı bar. Ul oçqıç barası yulda yäşen bulu mömkinlegen aldan sizä häm anı çitlätep uzu mömkinlege birä" dide Myasnikov.

Soñğı aylarda bu Rusiä belän bäyle inde 3-nçe şundıy zur qaza buldı. Soñğı yıllarda Rusiä hawa yullarında iminlekneñ artuı küzätelep kilgän ide. Ämma yül ayında Seber hawa yullarınıñ Airbus A-310 oçqıçı İrkutski hawa alanına töşep utırğanda hälakätkä yulıqtı. Anda 122 keşe ülde. Säbäbe texnik citeşsezlek dielde.

3-nçe Mayda Soçi yanında Ärmänstan yaha yullarınıñ Airbus A-320 oçqıçı diñgezgä töşep cimerelde. Anısınıñ säbäpen hawa şartlarınıñ naçar buluı belän bäylädelär.

Monnan tış bıyıl Rusiä oçqıçlarında hälalätkä kitermägän tağın berniçä citeşsezlek terkälde. Häm bolar Rusiädä oçışlar iminlege turında nıq uylandıra başldadı.

Alarnıñ töp säbäbe oçqıçlarnıñ iskerüe diärgä mömkin. Rusiä oçqıçlar parkında küpçelekne 60-nçı yıllar axırında çığa başlağan häm 1982-nçe yılda yañartılğan TU-154 oçqıçları täşkil itä. Häm alarnıñ kübese inde iskergän.

Gärçä Donetski yanında hälakätkä yullıqqan oçqıç äle 1992-nçe yılda ğına çıqqan häm Pulkovo hawa yulları räsmiläre äytüençä ul bik yaxşı texnik xäldä bulğan.

Şulay da Rusiä transport ministrı İgor Levitin äytüençä, Rusiä hawa şirkätlärendä bulğan 5 meñ yarım oçqıçnıñ barı 46 protsentı ğına bügen faydalanuğa yaraqlı. İzvestiä gazetı yazuınça xäzer Rusiädäge 11 yulçılıq oçqıçı yasaw qorılmasında yılına 10 oçqıç ta yasalmıy. Yäğni Yaña oçqıçlar citmi.

Xäyer wäzğiät yaxşırır dip ömet itelä. Yartı yıl elek prezident Vladimir Putin Berläşterelgän avia korporatisä tözü turında färman çığardı. Anıñ maqsatı oçqıçlar yasaw sänäğäten yılına 120 yulçılıq oçqıçı çığarırlıq xälgä kütärü. Rusiädä älegä suğış oçqıçları yasawçılar ğına citärlek aqçağa iä. Yulçılıq oçqıçları yasawçılar bu sänäğätkä yılına 2-3 milliar dollar kiräk bulır dip isäpli. Häm xäzer Rusiä xökümäte bu eşkä çit il investorların cälep itärgä teli.

Naif Aqmal, Praga.