Rusiä İslam mädäni üzäge Mäskäwdä 1991 yıl başında oyışqan ide. Ul berençelärdän bulıp Rusiäne İslam konferensiäse oyışmasına kertü turındağı qarar belän çıqtı. Häm bu tormışqa aştı. Bügenge köndä üzäk 20дән artıq Yevropa häm 40тан artıq möselman illäre belän elemtädä tora. Qazanda da üzäkneñ bülekçäse bar. Anı Tatarstan möselmannarı Diniä näzaräte räise urınbasarı Wälulla xäzrät Yaqub citäkli.
Düşämbe könne Qazanda uzğan küçmä utırışta Rusiä İslam mädäni üzäge citäkçese Äbdel-Waxit Niazov, Rusiä möftilär şurası räise möfti Rawil xäzrät Gaynetdin, Tatarstan möselmannarı Diniä näzaräte räise Ğosman xäzrät İsxaqi, Äzerbäycan, Fälıystin, İndoneziä illäreneñ Rusiädäge ilçeläre häm başqalar qatnaştı.
Rusiä İslam mädäni üzäge citäkçese Äbdel-Waxit Niäzov möselmannar zaman belän bergä alğa qarap eş yörtergä tieşlär dip assızıqladı. Möselmannar ilen buldıru kebek tormışqa aşmas ideyälär belän çığu mäğnäsezlek dip äytte. Ul berençe çiratta könüzäk mäs’älälärne bergäläp xäl itü turında uylarğa kiräklegen bilgeläp uzdı. Mäsälän, Sankt-Peterburgta tacik qızınıñ üterelüe barı xuliganlıq qına dip bäyälände. Bez Yuğarı Mäxqämädä dä buldıq. Kiläçäktä bu mäs’äläne axırına qädär xäl itep citkerergä uylıybız, dide. Möselmannar dönyasında xäl itäse mäsälälärneñ şaqtıy buluı äytelde. Rawil xäzrät Gaynetdin berençe çiratta Rusiä İslam mädäni üzäge dini oyışmalarğa yärdäm itep bergäläp eşlärgä kiräk dip assızıqladı. Rawil xäzrät Gaynetdin
Rusiä İslam mädäni üzäge säyäsi-ictimaği mäs’älälärgä dä iğtibar itärgä tieş. Qayber din ähelläre äytä almağan süzne, ictimaği yulda bulğan wäkillär äytergä zarur. Säyäsi waqiğalarğa kilgändä, härwaqıt iğtibarlı bulsınnar ide.
Rawil xäzrät Gaynetdin utırışta Kaliningradta zur yaña çirkäw açıluın
äytte. Şul uq waqıtta möselmannar qayçannan birle üzlärenä ğibädät qılırğa urın sorap yörilär dip assızıqladı. Bez dä bit xaywannar tügel dide ul. Rawil Gaynetdin
Bezneñ möselmannar yaxşı mäçetlärdä ğibädät qılasıları kilä. Alar monı qanun nigezendä taläp itälär.
Rawil Gaynetdin Tübän Novgorod möselmannarı xoquqları bozıluına da basım yasadı. Anda törle cirlärdä xristiannar simvolikası ğına qullanıla dide.
Ğosman xäzrät İsxaqi
Rusiädäge problema Tatarstan, Başqortstan dip ayırılmıy. Tön'yak kavkaznı sanamağanda, Rusiädäge möselmannar arasında kübesençä tatarlar iseme atala. Rusiä qanunnarı tarafınnan küp mömkinleklär birelä. Bez anı xristiannar kebek faydalana belergä tieşbez.
Utırışta Äzerbäycan, Fälıystin, İndoneziäneñ Rusiädäge ilçeläre dä çığış yasadı. Alar ayıruça “Altın mönbär” xalıqara möselman kinosı festivale turında fikerlären äyttelär. Soqlanu belderdelär. İndoneziä ilçese kiläçäktä alar da bu festival'dä qatnaşırğa tırışaçaqların äytte. Fälıystin ilçese älege Şuranıñ kiläçäk utırışı Fälıystinda uzsın ide digän teläk belän çıqtı.
Utırışta şulay uq möselman mädäniäte nigezläre buyınça däresleklär äzerlärgä kiräklegenä basım yasaldı. Törmälärdä, uqu yortlarında ğibadät qılu bülmälären buldıruğa iğtibar yunältergä kiräk dielde.
Landış Xarrasova.