Moldovadan ayırılırğa teläwçe Dnestr buyı töbägendäge saylawçılar bäysezlek häm axır çiktä Rusiägä quşılu öçen tawış birde. Yäkşämbe könne ütkän referendumnıñ berençel näticäläre şunı kürsätä. Bu referendum elekke sovet respublikalarındağı başqa nizağlı töbäklär öçem dä ürnäk bula ala.
Bu referendumnıñ näticäse härkemgä aldan uq mäğlüm ide. Zur küpçelek töbäk xökümäteneñ Moldovadan ayırılıp Rusiägä quşılu säyäsenä xuplaw belderde.
Dnestr buyı üzäk saylaw komissiäse başlığı Pyotr Denisenko töbäk başqalası Tiraspoldä xäbärçelärgä "Saylawçılarnıñ 97.1 % referendumnıñ "Sez Dnestr buyı Moldova respublikasınıñ bäysezlek häm annan soñ Dnestr buyınıñ Rusiä Federatsiäsenä irekle quşılu yulın yaqlıysızmı digän berençe sorawına äyye dip cawap birde" dide.
Denisenko äytüençä 95-läp protsent Moldovağa yañadan quşıluğa yuq dip cawap birgän.
Tiraspol uramnarında Rusiägä quşılunı yaqlawçı ber ir Azatlıq radiosına "Barı Rusiä belän genä. Çönki anda bezneñ, balalıbıznıñ, barıbıznıñ kiläçäge" dide.
Şundıy fikerdäge ber xatın "Min ulıma häm anıñ balalarına bäxetle kiläçäk telim. Min ul kiläçäkne Rusiä belän berlektä küräm. Minem keçe ulım ofitser ide. Ul Rusiä öçen hälak buldı. Bez Rusiä watandaşları da, Dnestr buyı watandaşları da. Rusiä bezne qıyın çaqlarda da, 92-nçe yılda da, berençe häm ikençe blokada çorında da yardämennän taşlamadı. Alar bu referendumnı tanır dip uylıym" dide.
Referendumğa çığarılğan 2 sorawnıñ berençese Dnestr buyınıñ bäysezlek häm axır çiktä Rusiägä quşılu yulı turında bulsa, ikençese bäysezlektän baş tartıp kire Moldovağa qaytu turında ide.
Moldova häm Könbatış illäre barısı da referendumnı tanımawların belderde häm Dnestr buyın Moldova belän söyläşülär östälenä qaytırğa çaqırdı.
Ämma Dnestr buyı citäkçese İgor Smirnov "Elekke Sovet respublikalarınıñ küp kenä räsmiläre xalıqtan sorap tormıy ğına yul sayladı. Mäsälän xätta Ukraina, Moldova da bez NATOğa, Yewropa Berlegenä quşılabız dip belderde. Referendum ütkärep tormıy ğına. Ä bez referendum ütkärdek. Häm bu nikter xalıq idaräsenä qarşı çığuçılarğa oşamıy" dide.
Smirnov şulay uq inde Rusiägä quşılu eşläre turında qanun ölgese äzerläwen dä belderde.
Xäzer bu referendumnı tanu mäsäläse iñ möhime. Dnestr buyı töbäge xalıqara tanılğan berämlek bulmaw säbäple refendum näticäse dä xoquqıy köçkä iä tügel.
Rusiä bu fiker beleşü näticälären tanıyaçağın belderde. Düşämbe könne Duma räis urınbasarı Sergey Baburin Duma xökümätne Dnestr buyı Respublikasın tanırğa çaqırırğa tieş dide. Rusiä üz watandaşlarınıñ telägenä küz yomıp tarixi xata yasarğa mömkin dide Baburin.
Referendum näticäse aldan bilgele bulğan kebek, Rusiäneñ aña bulaçaq mönäsäbäte dä härkemgä mäğlüm ide.
1992-nçe yılda Moldovadan ayırılırğa teläwçe ruslar belän Moldova arasında bulğan qısqa ämma qanlı suğışta ber meñläp keşe hälak buldı. Dnestr buyına Rusiä ğäskärläre kergäç suğış tuqtaldı. Xäzer dä anda 1200-läp Rusiä soldatı tora.
Dnestr buyı räsmi räweştä bulmasa da Rusiädän bik zur yardäm alıp tora.
Ämma bu referendum elekke Sovetlar Berlege cirlärendäge başqa nizağlı töbäklär öçen dä ürnäk bula ala. Gruziädän ayırılırğa teläwçe Könyaq Osetiä bäysezlek referendumın noyäber ayında ütkärergä cıyına.
Mondıy referendumnarnı tänqitläwçelär Rusiä bu referendumnarnı kürşe töbäklärne üz qulına alu mömkinlege birüçe çara dip kürä di.
Rusiäneñ niätläre nindi genä bulmasın, Dnestr buyı bu referendum näticäsen Yewropada İminlek wä Xezmättäşlek Oyışması aradaşlığında Kişinev belän barğan söyläşülärdä nıqlı tayanıç bulaçaq dip isäpli.
Dnestr buyı başlığı Smirnov Dnestr buyı inde küptännän bäysez däwlät bulıp yäşäp kilde di.
"Xalqıbız bäysezlekne 1991-nçe häm 95-nçe yıl referendumnarında xupladı. Ul çaqta Dnestr buyı Moldova respublikası oyıştırıldı. Ul çaqta dnestr buyı töbäkläre irekle räweştä Dnestr buyı Moldova respublikasına kerde. Ul çaqta bötenxalıq referendumı konstitutsiäne xupladı. Ä anda Dnestr buyı Moldova respublikası bäysez demokratik däwlät dip yazılğan" dide Smirnov.
Xäzergä Dnestr buyınnan häm Rusiädän çittä küpçelek Smirnov belän kileşmäsä dä başqa töbäklärdä tuñdırılğan nizağlar yañadan qıza başlasa Dnestr buyı misalı küplär öçen ürnäk bula ala.
Naif Aqmal, Praga.
Dnestr buyı üzäk saylaw komissiäse başlığı Pyotr Denisenko töbäk başqalası Tiraspoldä xäbärçelärgä "Saylawçılarnıñ 97.1 % referendumnıñ "Sez Dnestr buyı Moldova respublikasınıñ bäysezlek häm annan soñ Dnestr buyınıñ Rusiä Federatsiäsenä irekle quşılu yulın yaqlıysızmı digän berençe sorawına äyye dip cawap birde" dide.
Denisenko äytüençä 95-läp protsent Moldovağa yañadan quşıluğa yuq dip cawap birgän.
Tiraspol uramnarında Rusiägä quşılunı yaqlawçı ber ir Azatlıq radiosına "Barı Rusiä belän genä. Çönki anda bezneñ, balalıbıznıñ, barıbıznıñ kiläçäge" dide.
Şundıy fikerdäge ber xatın "Min ulıma häm anıñ balalarına bäxetle kiläçäk telim. Min ul kiläçäkne Rusiä belän berlektä küräm. Minem keçe ulım ofitser ide. Ul Rusiä öçen hälak buldı. Bez Rusiä watandaşları da, Dnestr buyı watandaşları da. Rusiä bezne qıyın çaqlarda da, 92-nçe yılda da, berençe häm ikençe blokada çorında da yardämennän taşlamadı. Alar bu referendumnı tanır dip uylıym" dide.
Referendumğa çığarılğan 2 sorawnıñ berençese Dnestr buyınıñ bäysezlek häm axır çiktä Rusiägä quşılu yulı turında bulsa, ikençese bäysezlektän baş tartıp kire Moldovağa qaytu turında ide.
Moldova häm Könbatış illäre barısı da referendumnı tanımawların belderde häm Dnestr buyın Moldova belän söyläşülär östälenä qaytırğa çaqırdı.
Ämma Dnestr buyı citäkçese İgor Smirnov "Elekke Sovet respublikalarınıñ küp kenä räsmiläre xalıqtan sorap tormıy ğına yul sayladı. Mäsälän xätta Ukraina, Moldova da bez NATOğa, Yewropa Berlegenä quşılabız dip belderde. Referendum ütkärep tormıy ğına. Ä bez referendum ütkärdek. Häm bu nikter xalıq idaräsenä qarşı çığuçılarğa oşamıy" dide.
Smirnov şulay uq inde Rusiägä quşılu eşläre turında qanun ölgese äzerläwen dä belderde.
Xäzer bu referendumnı tanu mäsäläse iñ möhime. Dnestr buyı töbäge xalıqara tanılğan berämlek bulmaw säbäple refendum näticäse dä xoquqıy köçkä iä tügel.
Rusiä bu fiker beleşü näticälären tanıyaçağın belderde. Düşämbe könne Duma räis urınbasarı Sergey Baburin Duma xökümätne Dnestr buyı Respublikasın tanırğa çaqırırğa tieş dide. Rusiä üz watandaşlarınıñ telägenä küz yomıp tarixi xata yasarğa mömkin dide Baburin.
Referendum näticäse aldan bilgele bulğan kebek, Rusiäneñ aña bulaçaq mönäsäbäte dä härkemgä mäğlüm ide.
1992-nçe yılda Moldovadan ayırılırğa teläwçe ruslar belän Moldova arasında bulğan qısqa ämma qanlı suğışta ber meñläp keşe hälak buldı. Dnestr buyına Rusiä ğäskärläre kergäç suğış tuqtaldı. Xäzer dä anda 1200-läp Rusiä soldatı tora.
Dnestr buyı räsmi räweştä bulmasa da Rusiädän bik zur yardäm alıp tora.
Ämma bu referendum elekke Sovetlar Berlege cirlärendäge başqa nizağlı töbäklär öçen dä ürnäk bula ala. Gruziädän ayırılırğa teläwçe Könyaq Osetiä bäysezlek referendumın noyäber ayında ütkärergä cıyına.
Mondıy referendumnarnı tänqitläwçelär Rusiä bu referendumnarnı kürşe töbäklärne üz qulına alu mömkinlege birüçe çara dip kürä di.
Rusiäneñ niätläre nindi genä bulmasın, Dnestr buyı bu referendum näticäsen Yewropada İminlek wä Xezmättäşlek Oyışması aradaşlığında Kişinev belän barğan söyläşülärdä nıqlı tayanıç bulaçaq dip isäpli.
Dnestr buyı başlığı Smirnov Dnestr buyı inde küptännän bäysez däwlät bulıp yäşäp kilde di.
"Xalqıbız bäysezlekne 1991-nçe häm 95-nçe yıl referendumnarında xupladı. Ul çaqta Dnestr buyı Moldova respublikası oyıştırıldı. Ul çaqta dnestr buyı töbäkläre irekle räweştä Dnestr buyı Moldova respublikasına kerde. Ul çaqta bötenxalıq referendumı konstitutsiäne xupladı. Ä anda Dnestr buyı Moldova respublikası bäysez demokratik däwlät dip yazılğan" dide Smirnov.
Xäzergä Dnestr buyınnan häm Rusiädän çittä küpçelek Smirnov belän kileşmäsä dä başqa töbäklärdä tuñdırılğan nizağlar yañadan qıza başlasa Dnestr buyı misalı küplär öçen ürnäk bula ala.
Naif Aqmal, Praga.