Uzıp baruçı yılnıñ iñ soñğı tügäräk östäl söyläşüe ädäbiät häm sänğät turında. Tatarstan prezidentı Mintemir Şäymiev ukazı belän 2006 yıl ädäbiät häm sänğät yılı itep iğlan itelde. Şuşı yıl ütep tä kitte. Närsälär kiterde bu yıl? Närsälär eşlänergä tieş ide, nindi maqsatlar buldı häm alarğa ireşeldeme, yuqmı? Nindi qazanışlar, ciñülär, bälki citeşsezleklär häm ciñelülär buldı? Bu äñgämädä qatnaşalar Tuqay büläge iäse, kürenekle etno—muzıykolog Mäxmüt Niğmätcanov, Tatarstan mädäniät ministrlığınıñ sänğät bülege mödire Zölfirä Salixova häm Tatarstannıñ atqazanğan sänğät eşleklese, Qamal teatrı xezmätkäre Zöhrä Şakircan. Äñgämäne Rimzil Wäli alıp bara.
Rimzil Wäli. Tatarstan şuşı yılnı ädäbiät häm sänğät şiğare astında ütkärde. İnde Yaña yıl yaqınlaşa. Yomğaqlar nindi?
Zölfirä Salixova. Çınnan da, bıyılğı yıl zur waqiğalarğa bik bay. Bez Musa Cälilneñ 100 yıllığın, Ğabdulla Tuqaynıñ 120 yıllığın, yaratqan cırçıbıznıñ Sara Sadıyqovanıñ yöz yıllığın ütkärdek. Dönyada bilgele kompozitorıbız Sof'ya Ğubaydullina 75 yıllığın ütkärdek. Yubileylar bik küp, isemnär bik yuğarı, bezneñ töp maqsatıbız — ul isemnärne yäşlärgä tapşırırğa.
Rimzil Wäli. Şulay bulğaç, mädäniätkä, sänğät'kä iğtibar artırğa tieş. Däwlät tarafınnan da, cämäğätçelektän dä, ğadi keşelärdän dä. Zöhrä xanım, bıyıl üzgäreşlär buldımı, barıp çıqtımı plannar?
Zöhrä Şakircan. Minemçä bu yıl bik kütärenke ruxı belän ütte başqa yıllarğa qarağanda da. Bıyıl min niçä matur yubileylarnıñ şahitı bulıp şunda qatnaşqan keşe bularaq bäxetlemen. Ğabdulla Tuqaynıñ yubileen Mäskäwneñ Keçe teatrında ütkärdek, Törkiäneñ Stambul şähärendä Tuqay könnären anda da bilgeläp uzdırdıq, Bakuda sänğät ostalarnıñ däwlät citäkçelär belän oçraşu buldı, Ufada «Tuğanlıq» festivalendä qatnaşu.
Rimzil Wäli. Ğomumän, bu çaralarnı oyıştırğan keşegä dä, qarağan keşegä dä arıp betärgä mömkin bu xällärdän. Tuymadımı xalıq monnan?
Zölfirä Salixova. Minemçä, yuq, xalıq tuymadı.
Mäxmüt Niğmätcanov. Süz sänğät häm ädäbiät yılı turında bardı bit. Sänğät'kä iğtibar här yılnı bulırğa tieş. Bu waqiğalar ni däräcädä tatar millätneñ ruxın kütärde, anıñ problemaların kütärde. Bezneñ problema — tatar xalıqnıñ mädäniäten, mäğrifäten, telen, sänğäten saqlaw häm kamilläşterü. Böten bezneñ eşlärne oyıştırğanda bez mäcbüri räweştä xalıqnıñ kamilläşterü turında, sänğäten üsterü turında uylarğa tieşbez.
Zölfirä Salixova. Bıyıl Yar Çallıda Sara Sadıyqovağa bağışlanğan berençe vokal' konkurs uzdı. Anda Tatarstannıñ yözdän artıq yäş cırçılar qatnaştı. Konkursnıñ şartlarında tere tawış belän cırlıybız dip yazılğan ide. Bu milli ruxın däwam itü, konkursta yäş talntlarnı çığaru, sänğat'kä yaqınlaşu.
Zöhrä Şakircan. Min Räşit Vagapov isemendäge festival' belän Rossiäneñ küp şähärlärendä buldım. Bu festival' küpme yäş talantlarğa üzlärneñ repertuarların xalıq cırları belän bayıtırğa mömkinlek birde. Xäzer xalıq cırlarnıñ qaytu tendensiäse bara.
Mäxmüt Niğmätcanov. Min Venera Zaripova, Ğali İl'yasov, başqa kürenekle şäxesebezlärneñ turında konsert, alarnıñ icatın propagandalaunı işetmädem. Yıl ütte, İl'yasovnıñ 70 yıllığı ütte, ä televidenie bernärsä birmäde.
Zölfirä Salixova. Tatar muzıkasın, tatar sänğäten çit illärgä çığarırğa, Rossiäneñ regionnarğa çığarırğa — monda bik küp eş eşlängän ide. Tuqay könnäre Mäskäwdä, Törkiädä, Orenburgta, Ural'skida ütkärelde. Tatarlarnıñ mädäniäten kürsätüdä, kütärüdä bik küp eş eşlände.
Mäxmüt Niğmätcanov. Tömännän alıp Ästerxängä xätle bezneñ konsertlarnı yasaw, bezneñ sänğät'neñ däräcäsen kürsätü bik möhim, säyäsi waqiğa. Xalıq susağan moña.
Rimzil Wäli. Menä Sankt—Peterburg şähärendä Tuqayğa häykäl quyıldı, Ural'skida yañadan muzey açıldı, Rusiäneñ iñ zur däwlät büläklärneñ berse bezneñ «Qıssa—i—Yosıf» baletnıñ avtorlarına birelde. Andıy xällär distä yıllar da bulmıy bit. Uylap toram, aqça qayan citkerdelär moña?
Zölfirä Salixova. Sänğät'kä finans yağınnan bik küp aqça kiräk. Teatrnıñ, operanıñ gastrol’läre Qazaqstanğa, Londonğa bik küp sorıylar. Şuña kürä yärdäm bik zur ide. Bezneñ töp teatrlarğa, Qamal teatrına, Opera häm balet teatrına, Kaçalov teatrına prezidentnıñ grantları birelgän.
Rimzil Wäli. Dimäk, sänğät kütärelmi dip äytep bulmıy. Ä citäme soñ bu eşlär bezneñ millätkä? Millättäşlärebez kildeme bu zallarğa, kürdeme, bälki tuyıp ta kitteme törle konsertlardan?
Mäxmüt Niğmätcanov. Millättäşlär qatnaşu öçen bezneñ mäğrifät sistemabız bulırğa tieş.
Rimzil Wäli. Konstruktiv, tänqidi qaraş barmı, teatr tänqite, konsert tänqite häm sotsial' tormış tänqite?
Zölfirä Salixova. Muzıka, estrada turında bügen bik küp yazalar, ämma aña iğtibar citep tormıy axrısı.
Rimzil Wäli. Ägär dä muzıykal', teatr häm ädäbi tänqit bulsa, ul respublikanı xurlaw bulırmı?
Barısıda. Yuq!
Rimzil Wäli. Rawil Fäyzullin prezidentıbız belän oçraşqanda Mintemir Şäymiev bolay dip äytte: bez, di, çigenmibez milli eşlärdä, bez alğa taba bara almıy başladıq.
Zölfirä Salixova. Tänqit, älbättä kiräk. Tänqitçelär citmi.
Rimzil Wäli. Elek här çıqqan spektakl'gä, här konsertqa dürt—biş retsenziä kürä idek bit. Ä xäzer zur talantlar bulsada, qul çababızda, banketına barıp qaytabız.
Zöhrä Şakircan. Ä minemçä Sovet zamanında tänqitçelek az buldı.
Rimzil Wäli. Şulay itep, sänğät häm ädäbiät yılı bik qızıqlı häm bay ütte. Bik küp yaña açışlar buldı. Bälki, citeşsezleklär dä bar. Bezneñ söyläşü mäğnäse — şuşı üzgäreşlärne analizlau, keşelärgä citkerü.
Mäxmüt Niğmätcanov. Xıyal bar mädäniät belän mäğrifät, mäğärif sistemasın berläşterü, çönki mädäniät mäğrifätsez bula almıy.
Rimzil Wäli. Şulay itep, 2006 yıl sänğät yılı bularaq ütep bara, ütkän waqiğalarnı terkärgä, bäyälärgä, iskä alırğa häm sabaq alırğa waqıt citkän.