Bu yäkşämbedä Rusiäneñ 14 töbägendä cirle saylawlar ütäçäk. Häm bu yıl axırında ütäçäk parlament saylawları, şulay uq kiläse yıldağı prezident saylawları aldınnan ber sınaw bulır dip qarala.. Yäkşämbe saylawlarında töp köräş Berdäm Rusiä belän Ğädel Rusiä dirqäläre arasında barır dip kötelä. Ämma oppozitsion törkemnär bu firqälärneñ ikese dä Mäskäw Kremlenä ütä tuğrılıqlı oyışmalar, ä çın köndäşlär çitkä tibärelä dip belderä.
Bu saylawlar başqa demokratik illärdäge kebek ütkärelä diärgä bula: Saylawlarda 2 säyäsi partiä arasında qatı köräş baraçaq häm alarnıñ ikese dä tawışlarnıñ küpçelegen cıyarğa ömetlänä.
Ämma tänqitläwçelär bu ike töp partiä Berdäm Rusiä belän Ğädel Rusiä arasında saylarlıq ällä ni ayırma yuq, alarnıñ ikese dä Kreml yaqlawı belän eş itä, berse dä Putinnı tänqitlämi dilär.
Tänqitläwçelär yıl axırındağı parlament saylawları häm kiläse yıldağı prezident saylawları şoma ğına ütsen öçen çın oppozitsiä saylawlardan çitläşterelä di.
Bu yäkşämbedä ütäçäk cirle saylawlardan bik küp partiälär texnik säbäplär arqasında çitläşterelde.
Piterbur saylaw komissiäse oppozitsiädäge Yabloko firqäse cıyğan imzalarnıñ unyarım protsentı çın tügel dip Yablokonı isemlegen saylawlarğa kertmi. Saylaw qanunı nigezendä döres cıyılmağan imzalar 10 protsenttan artıq bulmasqa tieş. Yabloko Piterburda şaqtıy populyar firqä häm ğäddättä ul anda 10-20 protsent tawış cıya ide.
Yabloko üz isemlegen saylawlarğa kerü öçen mäxkamägä dä möräcäğät itep qaradı. Firqäneñ vitse prezidentı Sergey Mitroxin "Bez Piterburdağı saylawlarğa boykot iğlan itü turında uylanabız. Ägär mäxkamä Yabloko isemlegen Piterburda saylawğa kertmäsä bez şulay itäçäkbez. Bezneñ isemlek saylawlardan qanunsız räweştä töşerelgän dip isäplibez. Bu oppozitsiägä üz şäxsi säyäsi açuı bulğan gubernator Valentina Matvienko quşuı belän eşlängän" di.
Ämma Üzäk Saylaw komissiäse başlığı Aleksandr Veşnyakov Piterburda Yablokonı saylawlarda citläşterü qararı döres di.
"Bez tikşergännän soñ sezgä mäğlüm qararnı çığardıq. Piterbur saylaw komissiäse qararın ğämäldän çığaru öçen nigez yuq dip isäplibez" di Ve]nyakov.
Başqa qayber töbäklärdä isä saylawlarğa Kommunistlar Firqäse häm Uñ Köçlär Berlege kertelmi. Berniçä urında mäxkamä qararı belän alar saylawlarda qatnaşuğı ireşä aldı.
Qabyer küzätüçelär Mäskäw Kremle bu saylawlar belän parlament häm prezident saylawları aldınnan 2 köçle, üzenä tuğrılıqlı partiäne mäydanğa çığarıp çın oppozitsiäne çitläşterergä teli dip isäpli. Alar fikerençä, kiläse yılda xakimiättän kitärgä tieşle Putin üz urının älegä iğlan itelmägän warisına şoma ğına tapşırırğa cıyına.
Carnegie Üzägeneñ Mäskäwdäge säyäsi küzätüçese Nikolay Petrov "Kreml yağınnan ap-açıq üzgäreş küzätelä. Monı Yabloko, Uñ Köçlär Berlege yäki Kommnustlar partiäse kebek yarım bäysez säyäsi firqälär belän xezmättäşlektän baş tartu dip äytergä bula. Alar belän xezmättäşlekne däwam itü urınına Kreml xäzer üze oyıştırğan häm tulısınça üzenä buysınuçı säyäsi firqälär belän eş itä" di.
Petrov küpçelek illärdä xökümätne xalıq xuplawın alıp parlamentqa kergän säyäsi firqälär tözesä, Rusiädä bu kiresençä xökümät parlamentnı kontroldä totu öçen säyäsi firqälär oyıştıra, säyäsi firqälär saylaw proyektınıñ ber öleşe genä bulıp qala di.
Kreml bu atna axırında ütäçäk cirle saylawlarnıñ da, alda kötelgän ilküläm saylawlarnıñ da irekle häm ğädel buluın wäğdä itte. Ämma tänqitçelär bu yäkşämbedä ütäçäk saylawlar Putinnıñ xakimiätne demokratik räweştä tapşıruğa bik ük tuğrılıqlı bulmawın kürsätä di.
Naif Aqmal
Ämma tänqitläwçelär bu ike töp partiä Berdäm Rusiä belän Ğädel Rusiä arasında saylarlıq ällä ni ayırma yuq, alarnıñ ikese dä Kreml yaqlawı belän eş itä, berse dä Putinnı tänqitlämi dilär.
Tänqitläwçelär yıl axırındağı parlament saylawları häm kiläse yıldağı prezident saylawları şoma ğına ütsen öçen çın oppozitsiä saylawlardan çitläşterelä di.
Bu yäkşämbedä ütäçäk cirle saylawlardan bik küp partiälär texnik säbäplär arqasında çitläşterelde.
Piterbur saylaw komissiäse oppozitsiädäge Yabloko firqäse cıyğan imzalarnıñ unyarım protsentı çın tügel dip Yablokonı isemlegen saylawlarğa kertmi. Saylaw qanunı nigezendä döres cıyılmağan imzalar 10 protsenttan artıq bulmasqa tieş. Yabloko Piterburda şaqtıy populyar firqä häm ğäddättä ul anda 10-20 protsent tawış cıya ide.
Yabloko üz isemlegen saylawlarğa kerü öçen mäxkamägä dä möräcäğät itep qaradı. Firqäneñ vitse prezidentı Sergey Mitroxin "Bez Piterburdağı saylawlarğa boykot iğlan itü turında uylanabız. Ägär mäxkamä Yabloko isemlegen Piterburda saylawğa kertmäsä bez şulay itäçäkbez. Bezneñ isemlek saylawlardan qanunsız räweştä töşerelgän dip isäplibez. Bu oppozitsiägä üz şäxsi säyäsi açuı bulğan gubernator Valentina Matvienko quşuı belän eşlängän" di.
Ämma Üzäk Saylaw komissiäse başlığı Aleksandr Veşnyakov Piterburda Yablokonı saylawlarda citläşterü qararı döres di.
"Bez tikşergännän soñ sezgä mäğlüm qararnı çığardıq. Piterbur saylaw komissiäse qararın ğämäldän çığaru öçen nigez yuq dip isäplibez" di Ve]nyakov.
Başqa qayber töbäklärdä isä saylawlarğa Kommunistlar Firqäse häm Uñ Köçlär Berlege kertelmi. Berniçä urında mäxkamä qararı belän alar saylawlarda qatnaşuğı ireşä aldı.
Qabyer küzätüçelär Mäskäw Kremle bu saylawlar belän parlament häm prezident saylawları aldınnan 2 köçle, üzenä tuğrılıqlı partiäne mäydanğa çığarıp çın oppozitsiäne çitläşterergä teli dip isäpli. Alar fikerençä, kiläse yılda xakimiättän kitärgä tieşle Putin üz urının älegä iğlan itelmägän warisına şoma ğına tapşırırğa cıyına.
Carnegie Üzägeneñ Mäskäwdäge säyäsi küzätüçese Nikolay Petrov "Kreml yağınnan ap-açıq üzgäreş küzätelä. Monı Yabloko, Uñ Köçlär Berlege yäki Kommnustlar partiäse kebek yarım bäysez säyäsi firqälär belän xezmättäşlektän baş tartu dip äytergä bula. Alar belän xezmättäşlekne däwam itü urınına Kreml xäzer üze oyıştırğan häm tulısınça üzenä buysınuçı säyäsi firqälär belän eş itä" di.
Petrov küpçelek illärdä xökümätne xalıq xuplawın alıp parlamentqa kergän säyäsi firqälär tözesä, Rusiädä bu kiresençä xökümät parlamentnı kontroldä totu öçen säyäsi firqälär oyıştıra, säyäsi firqälär saylaw proyektınıñ ber öleşe genä bulıp qala di.
Kreml bu atna axırında ütäçäk cirle saylawlarnıñ da, alda kötelgän ilküläm saylawlarnıñ da irekle häm ğädel buluın wäğdä itte. Ämma tänqitçelär bu yäkşämbedä ütäçäk saylawlar Putinnıñ xakimiätne demokratik räweştä tapşıruğa bik ük tuğrılıqlı bulmawın kürsätä di.
Naif Aqmal