Şimbä könne Bağdadta Ğiraqta iminlek urnaştıruğa bağışlanğan xalıqara konferensiä açıla. Ğiraq xökümäte ütkärgän bu söyläşüdä kürşe illär häm BMO Iminlek Şurasınıñ 5 daimi äğzası qatnaşa. Xökümät berençe märtäbä ütkärelä torğan bu konferensiä ildä iminlek urnaştıru mäsäläsendä kürşe illär belän urtq fikergä kilergä yardäm itär dip ömetlänä. Töp qatnaşuçılar, AQŞ, Iran häm Süriäneñ bu konferensiädän ni kötüenä zur iğtibar birelä. Ämma Söğüd Ğärabstanı, Rusiä yäki Yewropalılar kebek başqa yaqlar ni teli?
Bu atna başında Bağdadta Ğiraq premyer ministrı äl-Mäliki xäbärçelärgä "Bez bu konferensiä xalıqara häm töbäktäge kileşügä, tatulaşuğa, Ğiraq xökümäten yaqlawğa kiterer dip ömetlänelgän töbäk söyläşü bulır dip kötäbez" dide.
Anıñ töbäk söyläşüe digän basım yasawın Ğiraqnıñ küp kenä kürşeläre, şul isäptän Söğüd Ğärabstanı häm Törkiä dä xuplıy.
Quşma Ştatlar Irannı Ğiraqnıñ eçke eşlärenä tıqşınuda, Süriäne Ğiraqqqa üze aşa ütep kerüçe suğışçılarnı tuqtatmawda ğäyeplägändä, Söğüd Ğärabstanı belän Törkiä andağı waqıyğalarnı zur borçılu belän küzätep tora.
Söğüdlär Ğiraqtağı bäreleşlär däwamlı mäzhäbara nizağqa äwerelergä mömkin dip borçıla.
Ul çaqta Sönnilär belän Şığıylar arasındağı qarşılıq Ğiraq çikläre aşa çitkä taralıp Söğüd patşalığına da ütep kerergä mömkin. Söğüd Ğärabstanı räsmi räweştä sönnilär däwläte sanalsa da anda kübesençä ilneñ neftkä bay könçığışında yäşäwçe şığıy azçılığı da bar.
Küptän tügel Iran Prezidentı Mäxmüt Äxmädinicatnıñ Riyadta Söğüd räsmiläre belän oçtraşuında ike il mäzhäbara qarşılıq Möselmannar öçen iñ zur qurqınıç dip aña qarşı köräşergä wäğdä itte.
Söğüdlär xäzer Tährannıñ Ğiraqtağı şığıy suğışçılarnı tuqtatu öçen nilär eşlärgä äzer buluın zur iğtibar belän küzätäçäk.
Bağdad söyläşüenä zur ömetlär bağlawçı ikençe kürşe il Törkiä.
Ankara Ğiraqtağı eçke bäreleşlärneñ köçäyüe üzäk xökümätne köçseländerergä häm axır çiktä ilneñ tarqaluına kiterä ala dip borçıla. Ul çaqta Ğiraqnıñ tönyağındağı körd öleşe Törkiägä kürşe bäysez körd däwlätenä äwerelergä mömkin.
Ä bu isä Törkiädä yäşäwçe küpsanlı kördlärne üz avtonomiälären buldıruğa tağın da nığraq ruxlandıraçaq. Törkiä kördläreneñ distälärçä yıl buyı bäyselek öçen däwam itkän qorallı köräşendä inde berniçä distä meñ keşe hälak buldı.
Yıraqta buluına qaramastan Rusiä dä Ğiraqtağı xällärne borçılu belän küzätä.
Mäskäw Waşingtonnı dönyada ber qotıplı tärtip urnaştırırğa omtıluda ğäyepli. Ber ay elek Rusiä prezidentı Vladimir Putin Münxendağı çığışında Ğiraqtağı bäreleşlärne monıñ ber näticäse dip sürätläde.
"Bügenge dönyadağı barlıq xällär näq menä dönyada ber qotıplı tärtip urnaştıru tırışlıqlarınıñ näticäse. Ä näticäse nindi? Ber yaqlı, yış qına qanunsız ğämällär ber problemanı da çişmäde. Alay ğına da tügel, alar yaña faciğälärgä häm kierenkelekkä säbäp buldı. Üzegez qarağız, suğışlar, cirle häm töbäktäge nizağlar kimemäde. Häm bu nizağlarda ülüçelär kimemäde, kiresençä, küpkä arttı ğına" dide Putin.
Mäskäw Bağdad konferensiäsendä üzen Waşington belän Tähran arasında aradaşçı itep quyu mömkinlege kürä ala.
Rusiä elegräk Iran atom programmasına bäyle qarşılıqta aradaşçı bulu omtılışları yasasa da uñışqa ireşä almadı.
Ğiraq yäki atom nizağında möhim aradaşçı bulunı Rusiä berqotıplı tärtipkä yul quymasqa yardäm itäçäk adım dip kürä ala.
BMO Iminlek Şurasındağı 5 daimi äğzanıñ berse bularaq Rusiä Bağdad söyläşüenä üz wäkilen cibäräçäk.
Anda Britaniä belän Fransiä wäkilläre dä bulaçaq.
Naif Aqmal
Anıñ töbäk söyläşüe digän basım yasawın Ğiraqnıñ küp kenä kürşeläre, şul isäptän Söğüd Ğärabstanı häm Törkiä dä xuplıy.
Quşma Ştatlar Irannı Ğiraqnıñ eçke eşlärenä tıqşınuda, Süriäne Ğiraqqqa üze aşa ütep kerüçe suğışçılarnı tuqtatmawda ğäyeplägändä, Söğüd Ğärabstanı belän Törkiä andağı waqıyğalarnı zur borçılu belän küzätep tora.
Söğüdlär Ğiraqtağı bäreleşlär däwamlı mäzhäbara nizağqa äwerelergä mömkin dip borçıla.
Ul çaqta Sönnilär belän Şığıylar arasındağı qarşılıq Ğiraq çikläre aşa çitkä taralıp Söğüd patşalığına da ütep kerergä mömkin. Söğüd Ğärabstanı räsmi räweştä sönnilär däwläte sanalsa da anda kübesençä ilneñ neftkä bay könçığışında yäşäwçe şığıy azçılığı da bar.
Küptän tügel Iran Prezidentı Mäxmüt Äxmädinicatnıñ Riyadta Söğüd räsmiläre belän oçtraşuında ike il mäzhäbara qarşılıq Möselmannar öçen iñ zur qurqınıç dip aña qarşı köräşergä wäğdä itte.
Söğüdlär xäzer Tährannıñ Ğiraqtağı şığıy suğışçılarnı tuqtatu öçen nilär eşlärgä äzer buluın zur iğtibar belän küzätäçäk.
Bağdad söyläşüenä zur ömetlär bağlawçı ikençe kürşe il Törkiä.
Ankara Ğiraqtağı eçke bäreleşlärneñ köçäyüe üzäk xökümätne köçseländerergä häm axır çiktä ilneñ tarqaluına kiterä ala dip borçıla. Ul çaqta Ğiraqnıñ tönyağındağı körd öleşe Törkiägä kürşe bäysez körd däwlätenä äwerelergä mömkin.
Ä bu isä Törkiädä yäşäwçe küpsanlı kördlärne üz avtonomiälären buldıruğa tağın da nığraq ruxlandıraçaq. Törkiä kördläreneñ distälärçä yıl buyı bäyselek öçen däwam itkän qorallı köräşendä inde berniçä distä meñ keşe hälak buldı.
Yıraqta buluına qaramastan Rusiä dä Ğiraqtağı xällärne borçılu belän küzätä.
Mäskäw Waşingtonnı dönyada ber qotıplı tärtip urnaştırırğa omtıluda ğäyepli. Ber ay elek Rusiä prezidentı Vladimir Putin Münxendağı çığışında Ğiraqtağı bäreleşlärne monıñ ber näticäse dip sürätläde.
"Bügenge dönyadağı barlıq xällär näq menä dönyada ber qotıplı tärtip urnaştıru tırışlıqlarınıñ näticäse. Ä näticäse nindi? Ber yaqlı, yış qına qanunsız ğämällär ber problemanı da çişmäde. Alay ğına da tügel, alar yaña faciğälärgä häm kierenkelekkä säbäp buldı. Üzegez qarağız, suğışlar, cirle häm töbäktäge nizağlar kimemäde. Häm bu nizağlarda ülüçelär kimemäde, kiresençä, küpkä arttı ğına" dide Putin.
Mäskäw Bağdad konferensiäsendä üzen Waşington belän Tähran arasında aradaşçı itep quyu mömkinlege kürä ala.
Rusiä elegräk Iran atom programmasına bäyle qarşılıqta aradaşçı bulu omtılışları yasasa da uñışqa ireşä almadı.
Ğiraq yäki atom nizağında möhim aradaşçı bulunı Rusiä berqotıplı tärtipkä yul quymasqa yardäm itäçäk adım dip kürä ala.
BMO Iminlek Şurasındağı 5 daimi äğzanıñ berse bularaq Rusiä Bağdad söyläşüenä üz wäkilen cibäräçäk.
Anda Britaniä belän Fransiä wäkilläre dä bulaçaq.
Naif Aqmal