Uzğan 24 iyündä Saxalin utrawı tatarları Yujno-Saxalinsk şähäreneñ Gagarin isemendäge parkında saban tuyı uzdırdılar. Hawalar şaqtıy suıq ide, yañğır da sibäläde, ämma mondağı tatarlar çınıqqan: suıqtan da, yañğırdan da qurkmıy.
Şulsın äytergä kiräk, bıyıl Saxalinda saban tuyın oyıştıru tiräsendä zur köräş buldı. Saxalindağı Başqortostan wäkilläre, Xalim Samirxanov häm Talğat Fayzullin, üzläreneñ «Duslıq» oyışmasın qullanıp, saban tuyın başqortlarnıñ urıs däwlätenä üz teläkläre belän quşılunıñ 450 yıllığı bäyrämenä äverelderergä mataştılar. Bu maqsatqa ireşer öçen alar zur köç häm aqça sarıf ittelär, uzğan yılda Saxalinda saban tuyın oyıştırğan «Tuğan tel» oyışmasın bötenläy bu bäyrämnän quıp çığarırğa tırıştılar.
«Tuğan tel» oyışmasınıñ citäkçese Zäkiä Välitovanıñ mondıy ücätlege bulmasa ide, ägär ul prezident Şäymievqa xat yazmağan bulsa ide, 24 iyündä Saxalinda saban tuyı urınına, hiçşiksez, başqortnıñ 450 yıllığı ğına bula ide. Başkirçı Samirxanov belän Fayzullinnıñ Yujno-Saxalinsk şähäre häm utraw administratsiäsendä şaqtıy küp yaqlawçıları da bar ikän. Şunnan xaqimiätlär dä «Tuğan tel» oyışmasın saban tuyınnan çitkä etärergä tırıştı.
Ägär Saxalin tatarları Zäkiä Välitovağa häm anıñ «Tuğan tel» oyışmasına yärdämgä berdäm kütärelmäsä ide, utrawda bıyıl saban tuyı urınına başqortnıñ urıs astına kerüeneñ 450 yıllığı bäyräme bula ide. İke aydan artıq «Tuğan tel» häm «Duslıq» oyışmaları arasında tartışu, orışu, suğış bardı. «Tuğan tel» oyışmasınıñ citäkçese Zäkiä Välitovağa qurqıtu süzläre belän şaltıratıp ta, anıñ yärdämçelärenä «Zäkiä – aferistqa, Zäkiä - sterva, kem belän bäyländegez? Kilegez bezneñ belän eşlärgä» dip basım da eşlädelär.
Niçek kenä bulmasın, awır bulsa da, kompromissqa kildelär - ike oyışmanıñ urtaq ssenarien eşlärgä turı kilde. Başkirçılarnıñ «Duslıq» oyışması häm «Tuğan tel» oyışması saban tuyınıñ törle nomerların häm uyınnarın üzara ayırdılar.
Ä inde başkirnıñ 450 yıllığın ber ayırım stend itep kenä bilgelädelär.
Saban tuyınıñ flağı itep Rusiä Federatsiäse flağı kütärelde, ä Tatarstan häm Başqortostan bayraqların attağı caydaqlar uzdırdı.
Başqortostannan satuğa kiterelgän tovarlarnı Yıraq Könçığış möftie diep üzen atağan Mäwlemzän xazrät Sabitovnıñ xatını sattı. Alar kübesençä dini kitaplar häm suwenirlar ide. Şulay uq «Tuğan tel» oyışması Qazannan kiterelgän törle tatar suwenirları, kitapları, süzleklären sattı.
Başqortostannan kilgän Artur isemle ber yeget qurayda uynadı, ike başqort cırı cırladı. Ä inde Bötendönya tatar kongressı wäkilläre bulıp Qazannan Saxalinğa kilgän cırçılar – Dinä häm Rafael'' Latıypovlar – saban tuyınıñ iñ matur bizäge buldı. Alar unbiştän artıq cır cırladı. Saxalin tatarları, alarnı tıñlap, tuğan yaqların islärenä töşerep, yıladılar da, Dinä häm Rafael''gä räxmätlären äytep, alardan avtograflar da aldılar. «Tuğan tel» oyışması Tatarstan cırçılarına üz büläklären häm räxmät xatın tapşırdı.
Saban tuyı barışında başkirçılar baştan uq kileşelgän ssenariynı bozıp, haman «Tuğan tel» keşelären säxnägä cibärmäskä tırıştı, ämma tatar aktivistları monarğa yul birmäde, planlaştıyrıylgan çığışların eşläde.
Şulsı iğtibarğa layık: «Tuğan tel» oyışması äğzaları qubesençä Tatarstannan bulsa da, anda Başqortostannan kilüçe tatarlar da bar. Şundıy «Tuğan tel» oyışmasındağı başqort tatarların bu «Duslıq» oyışması başkirçıları: «Sez bit Başqortostannan, kilegez bezneñ yanğa, şaymiewski tatarlar belän bulmağız», dip ügetläde.
Menä şundıy qızıqlı itep 24 iyündä Saxalinda saban tuyı ütkärelde. Utrawda yäşäwçe «Şaymiev tatarları» xalqıbıznıñ saban tuyın başkirnıñ urıs astına qaluınıñ 450 yıllıq bäyrämenä äyländerergä yul quymadı.
Azatlıq radiosı öçen Saxalin utrawınnan İrek Bikkinin.