…häm Rusiä citäkçelärenä möräcäğät qabul itte
Rusiä Federatsiäse citäkçelärenä yullanğan ikençe möräcäğättä dä älege borçılu süzläre äytelgän. Rusiä Däwlät Duması tarafınnan qabul itelgän dokumentlarnı iskä alıp, respublika parlamentı bolay dip yaza:
«Sezneñ iğtibarığıznı bu dokumentlar proyektlarında berdäm tatar milläteneñ berniçä ayırım, yänäse möstäqil millätlärgä waqlanuın küzdä totuğa yünältäbez. Dokumentlar avtorları yasalma räweştä, böten xalıqlar öçen dä kiräk bulğan fänni nigezläwlärsez tatarlarnı dürt bilgegä qarap bülgälilär: dialektqa — mişärlär; dingä —keräşennär; territoriägä — seber, ästerxan häm başqa tatarlar; qatlamğa — noğäybäklär. Mondıy bülgäläw berdäm rus xalqın vyatka, könyaq, vologda ruslarına, yäki qazaqlarğa, pomorlarğa, kerjaklarğa, qarımnarğa, mezenlarğa häm başqalarğa bülü kebek ğayre tabiğıy xäl bulır ide».
Tatarstan Respublikası xalıq deputataları, oşbu dokumentlarnı kirägennän artıq säyäsiläşterelgän häm alar xalıq sanın alu barışında tatarlarnıñ obyektiv statistik mäğlümatqa xoquqın bozu, dip sanıylar.
Tatarstan Respublikası Däwlät Şurası fikerençä, waqığalarnıñ mondıy räweş aluı tatar xalqına ğına tügel, Rusiä cämğıätendäge häm däwlätendäge millätara mönäsäbätlärneñ totrıqlılığına da qurqınıç yanıy, çönki bu wazğiät ildä etnik konflikt uçaqları qabınuğa şartlar tudıra, dip iskärtä.
Yuğarıda äytelgännärdän çığıp, Tatarstan Respublikası Däwlät Şurası xalıq sanın alğanda faydalanu öçen äzerlängän älege dokumentlarda berdäm tatar milläteneñ dialekt, qabilä, territorial', dini atamalarına, qatlam häm başqa bilgelärenä nigezlängän isemnären qullanmıyça, barı tik «tatar» digän berdänber isem genä qaldırılırğa tieş dip sanıy.
Mäskäw ğalimnäre üzläreneñ täqdimnäre belän, uylapmı-uylamıyçamı, beraz yoqımsırap torğan millätebezne uyatıp cibärdelär. İnde küptän sizelmägän xökümät—däwlät—xalıq berlege kürenä başladı. Çönki, berençe qaraşqa, ğadi isäp-xisap yasawnıñ artında zur säyäsät yata. Rusiä Däwlät Duması deputatı Fändäs Safiullin süzlärenä qarağanda, parlamentnıñ tübän palatasında ber-işe törkemnär guberniälär turında qanun proyektın äzerläp mataşalar. Bu imperiäçıl qanunçılar respublikağa isem birgän millätneñ sanı anda yäşägän xalqınıñ 50 protsentın täşkil itmäsä, ul respublika guberniägä äwerelergä tieş, dip sanıylar. Şuña da oşbu mäsäleneñ bäxäse bik zurdan.
«Sezneñ iğtibarığıznı bu dokumentlar proyektlarında berdäm tatar milläteneñ berniçä ayırım, yänäse möstäqil millätlärgä waqlanuın küzdä totuğa yünältäbez. Dokumentlar avtorları yasalma räweştä, böten xalıqlar öçen dä kiräk bulğan fänni nigezläwlärsez tatarlarnı dürt bilgegä qarap bülgälilär: dialektqa — mişärlär; dingä —keräşennär; territoriägä — seber, ästerxan häm başqa tatarlar; qatlamğa — noğäybäklär. Mondıy bülgäläw berdäm rus xalqın vyatka, könyaq, vologda ruslarına, yäki qazaqlarğa, pomorlarğa, kerjaklarğa, qarımnarğa, mezenlarğa häm başqalarğa bülü kebek ğayre tabiğıy xäl bulır ide».
Tatarstan Respublikası xalıq deputataları, oşbu dokumentlarnı kirägennän artıq säyäsiläşterelgän häm alar xalıq sanın alu barışında tatarlarnıñ obyektiv statistik mäğlümatqa xoquqın bozu, dip sanıylar.
Tatarstan Respublikası Däwlät Şurası fikerençä, waqığalarnıñ mondıy räweş aluı tatar xalqına ğına tügel, Rusiä cämğıätendäge häm däwlätendäge millätara mönäsäbätlärneñ totrıqlılığına da qurqınıç yanıy, çönki bu wazğiät ildä etnik konflikt uçaqları qabınuğa şartlar tudıra, dip iskärtä.
Yuğarıda äytelgännärdän çığıp, Tatarstan Respublikası Däwlät Şurası xalıq sanın alğanda faydalanu öçen äzerlängän älege dokumentlarda berdäm tatar milläteneñ dialekt, qabilä, territorial', dini atamalarına, qatlam häm başqa bilgelärenä nigezlängän isemnären qullanmıyça, barı tik «tatar» digän berdänber isem genä qaldırılırğa tieş dip sanıy.
Mäskäw ğalimnäre üzläreneñ täqdimnäre belän, uylapmı-uylamıyçamı, beraz yoqımsırap torğan millätebezne uyatıp cibärdelär. İnde küptän sizelmägän xökümät—däwlät—xalıq berlege kürenä başladı. Çönki, berençe qaraşqa, ğadi isäp-xisap yasawnıñ artında zur säyäsät yata. Rusiä Däwlät Duması deputatı Fändäs Safiullin süzlärenä qarağanda, parlamentnıñ tübän palatasında ber-işe törkemnär guberniälär turında qanun proyektın äzerläp mataşalar. Bu imperiäçıl qanunçılar respublikağa isem birgän millätneñ sanı anda yäşägän xalqınıñ 50 protsentın täşkil itmäsä, ul respublika guberniägä äwerelergä tieş, dip sanıylar. Şuña da oşbu mäsäleneñ bäxäse bik zurdan.