Tatarstan Diniä nazaräteneñ ikençe Qorıltayı ütte…
Atna başında häm uzğan yal könnärendä iñ küp telgä alıp söyläşkän waqiğa, Tatarstan möselmannarınıñ İkençe qorıltayı buldı. Ul aldan bilgelängänçä, şimbä könne irtänge 9-da Ğaliäskär Qamal teatrı binasında açıldı. Delegatlarnı terkägännän soñ kvorum barlığı belengäç, Qorıltay açıldı. Qorıltaynı Baltaç rayonı baş möxtäsibe Cälil xäzrät alıp bardı. Saylanğan prezidiumda respublika citäkçelärennän premier-ministr urınbasarı Zilä Wälieva, Däwlät Şurası räise urınbasarı Robert Miñnullin, Qazan şähäre administratsiäse başlığı Kamil İsxakov, Rusiä xökümäte, İdelbuyı federal' okruğ wäkilläre, Rusiä möftilär Şurası räise Rawil xäzrät Ğaynetdin, kürşe respublikalar häm Kavkaz respublikaları möftiläre bar ide. Berençe süz premier-ministr urınbasarı Zilä Wälievağa birelde. Ul Tatarstan Prezidentınıñ ikençe Qorıltayğa möräcäğäten ireşterde. Anda «Bez din däwlättän ayırılğan, dibez. Läkin ul ictimağıy tormıştan ayırılmağan» digän süzlär bar. «Tatarstan citäkçelege İslam dineneñ, Diniä nazaräteneñ ictimağıy tormışta, ruxi tärbiädä totqan urının tanıy häm yuğarı bäyäli.»
Xisap notığı belän möfti Ğosman xäzrät İsxaqi çığış yasadı. Anıñ dokladınıñ tatarçası, urısçası kitapçıq räweşendä delegatlarga aldan taratılğan ide. Ğosman xäzrät dokladnı tekst buyınça uqımadı, çığışında töp mäsälälär - mäğärif sisteması häm Diniä nazaräteneñ matdi xäle turında ayırım şärexläp söyläde. Ğosman xäzrät çığışınnan ber özek:
Ägär monnan 20 yıllar elek dini mäğärifkä, tärbiägä tieşle iğtibar birelsä, xäzerge zamandağı kebek eçkeçelek, narkomaniä, fäxişälek bulmas ide. Respublikanıñ mäğärif sistemasına üzgäreşlär kertep bulmasa da, hiç bulmasa, östämä adäp, äxlaq däresläre kertü kiräk.
Tatarstan Diniä nazaräteneñ matdi yağına kilep, möfti xäzrätläre mäçetlärebezneñ üzlären tä'min itärlek matdi mömkinlekläre yuqlığın, bina totu çığımnarı zur, ä keremnärneñ yuq däräcäsendä az buluı turında söyläde. Bu matdi problemanı xäl itüdä Diniä nazaräte däwlät yärdämenä ömetlänä. Häm beraz alğaraq kitep, bu ömetlärneñ aqlanaçağı da mäğlüm buldı. Qorıltay tänäfesendä premier-ministr urınbasarı Zilä Wälieva mäçetlärgä, dini oyışmalarğa törle tüläwlärgä, taşlamalar qaralaçağı turında äytte. Matdi problemanı çişüneñ tağın farız ğamälläre dä bar. Ul zäkät häm göşer sädäqäläre. Şulay uq xisap dokladında xaläl şöğıllär, milli kiemnär tegü, milli aşlar äzerläp satu täqdimnäre turında da äytelde. Matdi xäle awır bulsa da, Diniä nazaräte ütkän 4 yılda moxtaclar, meskennärgä 368 meñ sum külämendä xäyriä yärdäme kürsätkän. Qorban bäyrmnärendä 850 meñ sumlıq qorban ite taratılğan. İftar aşlarına 50 meñ sum külämendä yärdäm itelgän. Mäçet-mädräsä möräcäğätläre buyınça 2,5 million sumnan artığraq tözeleşlärgä aqça bülenep birelgän.
Xisap notığında säyäsi mäsälälärgä qağılmağan, diärlek. Şulay da möfti xäzrätläre çığışında 1999 yılda Tatarstan Däwlät Şurası qabul itkän wöcdan irege turında häm dini berläşmälär turındağı qanunnıñ zur rol' uynawı, älege qanun buyınça Diniä nazaräteneñ respublika möselmannarınıñ berdän-ber üzäkläşterelgän dini oyışma dip tanıluı, räsmi status aluı, waqıf mölkätennän faydalanu mömkinlege açıluı turında äytelde. Läkin soñğı waqıtta Tatarstan qanunnarın Rusiä qanunnarı qısalarına kertü nisbätennän iñ möhim matdälär ğamäldän çığarılğan. Rusiä qanunnarı buyınça xäzer möselmannar teläge nigezendä ällä niçä diniä nazaräte oyıştırılırğa mömkin. Läkin, älegä, Allağa şöker, mondıy tarqalu, ayırılu sizelmi. Häm säyäsi temağa notıqnıñ basma tekstınnan ber özek:
«Cömhüriätebezdä törle konfessiälär belän däwlät orğannarı arasındağı mönäsäbätlär totrıqlı, anda ayıq aqıl xökem serä. Şuña kürä dä yaqın kiläçäktä bu ölkädä prinsipial' üzgäreşlär bulırğa tieş tügel kebek. Ä Rusiädäge wäzğiätkä kilgändä, anda uylanırlıq närsälär, borçuğa töşererlek waqiğalar älegä citärlek. İñ berençe çiratta böten Rusiä külämendä möselman oyışmalarınıñ struktura tözeleşe turında açıq qına fiker äytelgäne yuq. Rusiä däwläte 20 millionlı möselman cämğıäteneñ oyışmaların ber vertikal'gä tezep, anıñ başına baş möftine utırtırğa cıyınamı? Yäisä irekle räweştä Möftilär Şurası tiräsenä tuplanğan möstäqil diniä nazarätlären tanıymı? Älbättä, mäsälä ğadilärdän tügel. Läkin iñ borçığanı şul, bu xaqta kiñ fiker alışunıñ äle dä başlanğanı yuq. Şuña kürä dä, möselmannarnıñ fikere Rusiä däwläten artıq qızıqsındırmıy, digän uyğa urın qala.»
Xisap notığı belän möfti Ğosman xäzrät İsxaqi çığış yasadı. Anıñ dokladınıñ tatarçası, urısçası kitapçıq räweşendä delegatlarga aldan taratılğan ide. Ğosman xäzrät dokladnı tekst buyınça uqımadı, çığışında töp mäsälälär - mäğärif sisteması häm Diniä nazaräteneñ matdi xäle turında ayırım şärexläp söyläde. Ğosman xäzrät çığışınnan ber özek:
Ägär monnan 20 yıllar elek dini mäğärifkä, tärbiägä tieşle iğtibar birelsä, xäzerge zamandağı kebek eçkeçelek, narkomaniä, fäxişälek bulmas ide. Respublikanıñ mäğärif sistemasına üzgäreşlär kertep bulmasa da, hiç bulmasa, östämä adäp, äxlaq däresläre kertü kiräk.
Tatarstan Diniä nazaräteneñ matdi yağına kilep, möfti xäzrätläre mäçetlärebezneñ üzlären tä'min itärlek matdi mömkinlekläre yuqlığın, bina totu çığımnarı zur, ä keremnärneñ yuq däräcäsendä az buluı turında söyläde. Bu matdi problemanı xäl itüdä Diniä nazaräte däwlät yärdämenä ömetlänä. Häm beraz alğaraq kitep, bu ömetlärneñ aqlanaçağı da mäğlüm buldı. Qorıltay tänäfesendä premier-ministr urınbasarı Zilä Wälieva mäçetlärgä, dini oyışmalarğa törle tüläwlärgä, taşlamalar qaralaçağı turında äytte. Matdi problemanı çişüneñ tağın farız ğamälläre dä bar. Ul zäkät häm göşer sädäqäläre. Şulay uq xisap dokladında xaläl şöğıllär, milli kiemnär tegü, milli aşlar äzerläp satu täqdimnäre turında da äytelde. Matdi xäle awır bulsa da, Diniä nazaräte ütkän 4 yılda moxtaclar, meskennärgä 368 meñ sum külämendä xäyriä yärdäme kürsätkän. Qorban bäyrmnärendä 850 meñ sumlıq qorban ite taratılğan. İftar aşlarına 50 meñ sum külämendä yärdäm itelgän. Mäçet-mädräsä möräcäğätläre buyınça 2,5 million sumnan artığraq tözeleşlärgä aqça bülenep birelgän.
Xisap notığında säyäsi mäsälälärgä qağılmağan, diärlek. Şulay da möfti xäzrätläre çığışında 1999 yılda Tatarstan Däwlät Şurası qabul itkän wöcdan irege turında häm dini berläşmälär turındağı qanunnıñ zur rol' uynawı, älege qanun buyınça Diniä nazaräteneñ respublika möselmannarınıñ berdän-ber üzäkläşterelgän dini oyışma dip tanıluı, räsmi status aluı, waqıf mölkätennän faydalanu mömkinlege açıluı turında äytelde. Läkin soñğı waqıtta Tatarstan qanunnarın Rusiä qanunnarı qısalarına kertü nisbätennän iñ möhim matdälär ğamäldän çığarılğan. Rusiä qanunnarı buyınça xäzer möselmannar teläge nigezendä ällä niçä diniä nazaräte oyıştırılırğa mömkin. Läkin, älegä, Allağa şöker, mondıy tarqalu, ayırılu sizelmi. Häm säyäsi temağa notıqnıñ basma tekstınnan ber özek:
«Cömhüriätebezdä törle konfessiälär belän däwlät orğannarı arasındağı mönäsäbätlär totrıqlı, anda ayıq aqıl xökem serä. Şuña kürä dä yaqın kiläçäktä bu ölkädä prinsipial' üzgäreşlär bulırğa tieş tügel kebek. Ä Rusiädäge wäzğiätkä kilgändä, anda uylanırlıq närsälär, borçuğa töşererlek waqiğalar älegä citärlek. İñ berençe çiratta böten Rusiä külämendä möselman oyışmalarınıñ struktura tözeleşe turında açıq qına fiker äytelgäne yuq. Rusiä däwläte 20 millionlı möselman cämğıäteneñ oyışmaların ber vertikal'gä tezep, anıñ başına baş möftine utırtırğa cıyınamı? Yäisä irekle räweştä Möftilär Şurası tiräsenä tuplanğan möstäqil diniä nazarätlären tanıymı? Älbättä, mäsälä ğadilärdän tügel. Läkin iñ borçığanı şul, bu xaqta kiñ fiker alışunıñ äle dä başlanğanı yuq. Şuña kürä dä, möselmannarnıñ fikere Rusiä däwläten artıq qızıqsındırmıy, digän uyğa urın qala.»