Saddam Xösäinneñ 3 distä yıl dewam itkän xakimiäte waqıtında yuğalğan 10meñnärçä ğıraqlı yä üterelde yä dä törmädä yabıldı dip farazlana. Xäzer açıla başlanğan kümäk qäberleklär bälkim dä alarnıñ yazmışın açıqlar! Şul turıdağı 4 mäqaläneñ berençesendä yaqınların yuğaltqan ğıraqlılarnıñ üterüçelärne cawapqa tartu taläpläre turında süz bara.
Ğıraqta tabılğan kümäk qäberleklär şundıy küp häm şundıy zur ki keşelär nıq arıp alarnı inde här kön qazımıy başladı. Ğıraqta älegäçä 100 kümäk qäberlek tabılıdı ,cäsätlärneñ kemlegen bilgeläü öçen aylarça bälkim dä yıllarça waqıt kiräk bulaçaq. İn zur qäberlektä 3meñ mäyet tabıldı , qayberäülär anda bälkim dä ike märtäbä kübräk mäyet qaldığı bardır dip äytä. Distä yıldan artıq cir astında yatqan mäyetlärneñ söyäkläre genä qalğan. Yözlärçä qapçıqqa tutırılğan söyäklär, kiyem qaldıqları yış qına awılnıñ cämäğätçelek yortında öställär östendä yata. Yözlärçä keşe qayçandır ezsez yuğalğan yaqını, tuğanın tabu ömedendä şul söyek kiyemnärne tikşerä. Radiobız xabärçese Bagdadnıñ 50çaqırım könyağında Musayyıb şähre yanındağı şundıy cämäğätçelek binasında bulıp xalıqnıñ niçek itep kiyem kisäkläre, başmaq, dokument, käğäzlärne tikşerüen qarap torğan.Xösäin Abid Haşem isemle beräü ber qapçıqtağı söyäklärne öygä alıp qaytıp kümsemme mäyet qaldıqları çınlap ta tuğanım Abasnıqımı dip qarar birä almıy torğan. Haşem (audio)
tapqan närsälär çınlap ta anıqı mikän , min yöz prosent ışanmasam, mäyetne alıp kitä almim digän.
Haşem atnalardan birle, may ayında berençe kümäk qäbärlek açılğannan birle tuğanın ezli. Haşem süzlärençä (audio)
bez Abu Tayara yortı aldındağı kümäk qäberlekne tikşerdek.şulayuq Mahavil tiräsendä , ber närsä dä taba almadıq. qaysı söyäk kemneke , niçek beläsen. Ul kastüm , zängär kastümda uramğa cığıp kitkän ide. dokumantları yuq ide .Min anı niçek tabırmım?
Haşem äytep kitkän urınnar Saddam köçläreneñ 91-nçe yılda Farsı Qultığı suğışında başkütärgän şığılarnı üterep ,kümgän cirlär. Küpme şığı ul çaqta üterelgänder, belgän keşe yuq. AQŞ,britan köçläre Ğıraqqa basıp kergänçe distä yıldan artıq üterelgännärneñ yaqınnnarı tügel ezläü ,alar öçen matäm dä tota almadı. Musayyib avılınıñ cämäğätçelek binasında qayberäülär bez yaqınnnarbıznı üterüçelärne beläbez dip äytä. 3 ulın yuğaltqan Möxämmäd Mehdi Kathem üç alırğa teli . Kathem :
alar minem 3 ulımnı alıp kitte. Abdiz Zahara.( Baath partiäse cirle bülekçäseneñ başlığı) eşläde bu eşne ..Alar mine uramda östäräp bardı häm ullarım 91-nçe yılğı başkütärügä qatnaştımı dip soradı. Alar ullarımnıñ qulların bäyläp , maşinağa salıp Al Mahawil xärbi bazasına alıp kitte.
A.Zahara inde ul töbäktä tügel, Ğıraqnıñ başqa ber urınında yöşrengänder. Saddamnıñ iminlek ölkäsendäge räsmiläre yış qına yäşägän urınnarınnan yıraq,çit şähärlärgä urnaştırıla ide, şulay itep alar ğailä, näsel mönäsäbätlärennän çitläşterelä ide. Saddam rejimı waqıtnda tik şığılar ğına üterelmäde.İlneñ tönyağında kördlär şulayuq kümäk qäberleklär aça başladı. Saddamnıñ 80-nçe yıllar azaqlarındağı ''anfal'' kampanyası İran-Ğıraq suğışında İrannı yaqlağan kördlärdän üç alu mäqsatın quyğan ide. Törle din ,etnik törkem keşese rejimğa qarşı dip yuq itelde, törmälärgä yabıldı. . Bugen törmälärneñ zur öleşe buş. Suğıştan elek Saddam popularlığın arttıru mäqsatında törmälärne buşalttı, ämma irekkä çığarılğannarnıñ zur öleşe ğadi cinayätçelär die.Politik totqınnar ğädättä yäşren törmälärdä totıla ide, alar bälkim üterelgänder.90-nçe yılda Bagdad Kuweitkä basıp kergäç , qulğa alınğan 600 kuweitleneñ ikeseneñ genä mäyete tanıldı, başqaları qayda mikän?
Bosnia,Rwanda häm Kosovo konfliktlarınnan soñ, xalıqara oyışmalar kümäk qäberleklärne tikşerä , suğış cinayätläre mäxkämäse öçen dälillär cıya başlağan ide . Ğıraqta bu eş belän kem mäşğül bulaçaq? dälilärne kem tuplayaçaq? bilgele tügel. BMOnıñ Ğıraq öçen keşe xoquqları yuğarı komissarı Mona Rişmawi (audio_)
älbättä bu mäsälä ğailälär ,qorbannar öçen bik möhim , xalıq nigezdä 3 mäsälä turında söyli,alar yaratqan yaqınnnarın nixäyät xörmätläp kümü , cawapqa tartu häm kompensatsiä protsesı turında söyli .
Saddam bärep töşerelgän, xäzer ğıraqlılar häm il belän waqıtlıça idarä itüçelär bu qotoçqıç miras belän niçek eş itergä kiräklege turında qarar birergä tieş.
färidä xämit, praga
färidä xämit, praga