3

Башта мин аның каян килгәнен аңламадым. Нәни принц сорау артыннан сорау бирде. Ә мин сорасам, ул ишетмәгән кыяфәт ясады.

Принц беренче тапкыр очкыч күрде һәм: "Бу нәрсә?" – дип сорады.

– Бу очкыч. Минем очкычым. Ул оча ала.

Мин горурландым һәм оча белүем турында сөйли башладым. Ул гаҗәпләнде:

– Ничек? Син күктән егылдыңмыни? – дип кычкырды.

– Әйе, – дидем мин.

– Менә кызык!..

Нәни принц көлде. Минем кайгым бар иде, ә ул миннән көлде. Аңа ачуым чыкты.

Принц дәвам итте:

– Син дә күктән төшкәнсең. Ә кайсы планетадан? – дип сорады.

Мин дә эчемнән аның турында шулай уйладым.

– Димәк, син монда чит планетадан килгәнсең?

Ләкин ул җавап бирмәде, очкычны күзәтүен дәвам итте.

– Моның белән әллә ни ерактан очып килеп булмыйдыр... – диде.

Принц тагын уйга чумды.

"Башка планеталар" мине бик кызыксындырды. Мин алар турында күбрәк белергә теләдем:

– Кайдан килдең соң син, бала? Өең кайда? Минем бәрәнне кая алып китәсең? – дип сорадым.

Ул бераз уйланып торды да:

– Миңа тартма бирүең бик яхшы булды. Төнлә бәрән шунда йоклар, – диде.

– Шулай. Бау да ясармын. Бәйләп куярсың.

Нәни принцның йөзе караңгыланды:

– Бәйләп куярга? Нәрсә өчен?

– Бәйләмәсәң, ул әллә кая китә һәм адаша.

Дустым тагын көлде:

– Кая китсен ул?

Аннары Нәни принц җитди итеп:

– Куркыныч түгел. Минем анда урын әз. Ерак китеп булмый.

СЛОВА:

каян килгәнен аңламадым – не понял, откуда пришёл​
сорау артыннан сорау – вопрос за вопросом
очкыч – самолёт
горурландым – возгордился
егылдың – упал
кайгы – горе
очкычны күзәтүен дәвам итте – продолжил наблюдать за самолётом
кызыксындырды – заинтересовало
тартма – коробка
бау – верёвка
бәйләп куярсың – Привяжешь
йөзе караңгыланды – лицо потемнело
адаша – заблудится

4

Шулай мин тагын бер ачыш ясадым. Принц яшәгән планета йорт зурлыгында гына икән.

Мин моңа бик гаҗәпләнмәдем. Галәмдә Җир, Юпитер, Марс, Чулпан йолдыз кебек зур планеталардан башка күп кечкенә планеталар да бар икәнен белә идем. Мондый планеталарны ачкач, астроном аңа исем түгел, номер гына бирә. Мәсәлән: 3251. Нәни принц "астероид В–612" планетасыннан килгән дип уйлыйм.

Мин аның планетасы турында һәр көнне ниндидер яңалык белдем. Ул планетадан ничек китүе, сәяхәте турында кайвакыт сөйли иде. Өченче көнне мин баобаблар фаҗигасе турында белдем.

Принц:

– Әйт әле, бәрәннәр куак ашый бит? – дип сорады.

– Әйе.

– Менә бу әйбәт! Димәк, алар баобабларны да ашыйлар?

Мин аңа баобабларның куак түгел, ә чиркәү кебек биек агач икәнен әйттем. Бәрәннәр бер баобабны да ашый алмый икәнен аңлаттым.

Принц дәвам итте:

– Яңа шытып чыккан баобаблар кечкенә була бит, – диде.

– Монысы дөрес. Тик нигә синең бәрәнең баобаб ашарга тиеш?

– Ничек инде ашамасын! – дип кычкырды Принц.

Эш менә нәрсәдә икән.

СЛОВА:

ачыш ясадым – совершил открытие​
йорт зурлыгында – размером с дом
галәм – космос
Чулпан йолдыз – Венера
сәяхәт – путешествие
кайвакыт – иногда
фаҗига – трагедия
куак – куст
чиркәү – церковь
яңа шытып чыккан – только что проросший
тиеш – должен

Нәни принцның планетасында файдалы үләннәр һәм чүп үләннәре үсә. Шытып чыккач, алар бик матур булалар. Ә үскәч, алардан котыла алмассың. Принц планетасында да коточкыч явыз орлыклар бар... Баобаб орлыклары. Планета шул орлыклар белән тулган. Аларны вакытында йолкырга кирәк. Югыйсә алар планетаны тишәчәк.

– Шундый кагыйдә бар, – диде миңа Нәни принц. – Иртән торгач һәм үзеңне тәртипкә китергәч, планетаңны да тәртипкә китер.

Принц миңа баобабларның рәсемен яхшы итеп ясарга һәм безнең балаларга да күрсәтергә кушты.

– Мин бер ялкауны беләм, – диде ул. – Ул өч куакны вакытында утамаган...

Нәни принц сөйләде, ә мин рәсем ясадым. Мин кешегә акыл өйрәтергә яратмыйм. Әмма баобаблардан сакланыгыз дим. Чөнки баобаб булган астероидта яшәгән кешеләргә куркыныч яный.

СЛОВА:

файдалы – полезный​
чүп үләннәре – сорняки
котыла алмассың – не избавишься
коточкыч явыз орлыклар – ужасно жестокие семена
тулган – здесь: засеян
Аларны вакытында йолкырга кирәк – Их надо вовремя выдернуть
тишәчәк – проткнёт
үзеңне тәртипкә китергәч – когда приведёшь себя в порядок
ялкау – ленивый
сакланыгыз – берегитесь

5

Нәни принц! Мин синең тормышың сагышлы һәм бертөрле булганын аңладым. Синең юанычың – кояш баеганын карау икән. Бу турыда мин дүртенче көнне белдем. Син:

– Мин кояш батканны яратам. Әйдә карыйбыз, – дидең.

– Аны көтәргә кирәк бит.

– Нәрсәне?

– Кояш батканын.

Син көлдең.

– Чыннан да! Минем планетада бер илдә кояш батканын карыйсың да, аннан урындыкны күчерәсең һәм икенче илдә кояш батканын карыйсың. Бервакыт мин кояш батканын кырык өч тапкыр күрдем... Беләсеңме, бик моңсу вакытта кояш батканын карау бик рәхәт...

– Димәк, кырык өч тапкыр караган көнне син бик моңсу булгансың?

Ләкин Нәни принц җавап бирмәде.

СЛОВА:

сагышлы – тоскливый​
бертөрле – однообразный
Синең юанычың – кояш баеганын карау икән – Твоё утешение, как оказалось – смотреть, как заходит солнце
урындыкны күчерәсең – передвигаешь стул
бервакыт – однажды
кырык өч тапкыр – сорок три раза
моңсу – грустный
рәхәт – хорошо, приятно

6

Бишенче көнне мин Нәни принцның тагын бер серен ачтым. Ул озак уйланды һәм миңа сорау бирде:

– Бәрән чәчәкләр дә ашыйдыр инде?

– Нәрсә бар, шуны ашый.

– Чәнечкеле чәчәкләрне дәме?

– Әйе, аларны да.

– Алайса чәнечкеләр нигә кирәк?

Моны мин белми идем. Уйларга да вакытым юк иде. Моторны төзәтергә кирәк. Су да бетә.

– Чәнечкеләр нигә кирәк?

Нәни принц соравына җавап алганчы тынычланмый иде. Мин ачу белән:

– Чәнечкеләрнең бер дә кирәге юк! Чәчәкләр аларны ачулары килгәнгә үстерәләр, – дидем.

– Менә ничек!

Бераздан ул бик ачулы тавыш белән әйтте:

– Ышанмыйм мин сиңа! Чәчәкләр алар көчсез һәм саф күңелле. Ләкин аларның батыр булып күренәселәре килә. Чәнечке белән барысын куркытабыз дип уйлыйлар алар.

СЛОВА:

сер ачтым – раскрыл секрет​
Нәрсә бар, шуны ашый – Что есть, то и ест​
чәнечкеле – с шипами
төзәтергә – здесь: починить
соравына җавап алганчы тынычланмый иде – не успокаивался, пока не получит ответ на свой вопрос
ачу белән – со злостью
бер дә кирәге юк – ни к чему
ачулары килгәнгә үстерәләр – отращивают от злости
көчсез – слабые
саф күңелле – с чистой душой
батыр булып күренәселәре килә – хотят казаться храбрыми
Чәнечке белән барысын куркытабыз дип уйлыйлар алар – Они думают, что смогут всех напугать своми шипами

Мин дәшмәдем.

Нәни принц тагын сүз башлады:

– Ә син чәчәкләр турында...

– Юк! Бернәрсә дә уйламыйм мин! Минем җитдирәк эшем бар.

Ул миңа гаҗәпләнеп карады:

– Җитди эш?!

Минем кулда – чүкеч, киемем майга баткан иде. Принц шаккатып:

– Син зурлар кебек сөйлисең! – диде. – Бөтен нәрсәне бутыйсың син...бернәрсә аңламыйсың!

Ул бик ачулы иде.

– Мин бер планетаны беләм. Анда кызыл йөзле бер кеше яши. Ул беркайчан да бер чәчәк тә иснәмәгән. Бер тапкыр да йолдызга карамаган. Бервакытта да беркемне яратмаган. Беркайчан бернәрсә эшләмәгән. Аның бердәнбер шөгыле – саннар кушу. Иртәдән кичкә кадәр ул синең кебек гел бер сүз кабатлый: "Мин җитди кеше! Мин җитди кеше!". Ә чынлыкта кеше түгел, гөмбә ул!

СЛОВА:

җитдирәк – посерьёзнее​
чүкеч – молоток
киемем майга баткан – одежда в масле
шаккатып – удивляясь
зурлар – здесь: взрослые
бутыйсың – путаешь
кызыл йөзле – краснолицый
йолдыз – звезда
Аның бердәнбер шөгыле – саннар кушу – Единственное его занятие – складывание чисел
кабатлый – повторяет
чынлыкта – в действительности
гөмбә – гриб

– Нәрсә?

– Гөмбә! Миллион еллар чәчәкләрнең чәнечкесе үсә. Һәм миллион еллар бәрәннәр аларны ашыйлар. Ә чәчәкләр файдасыз бу чәнечкеләрне һаман үстерә. Моны аңлау – җитди нәрсә түгелме? Бәрәннәр белән чәчәкләрнең сугышып яшәве җитди түгелме? Теге әфәнденең арифметикасыннан мөһимрәк түгелме бу? Әгәр бәрән минем бердәнбер чәчәгемне ашаса, бу мөһим түгелме?

Аның йөзе кызарды. Ул тагын дәвам итте:

– Әгәр миллион йолдызларда үскән миллион чәчәктән бер генә чәчәкне яратсаң, шул җитә. Күккә караган саен: "Анда минем чәчәгем яши..." – дип юанасың. Аны бәрән ашаса, миллион йолдыз сүнгән кебек була бит! Синеңчә, бу мөһим түгелме?!

Нәни принц башка сүз әйтмәде. Аннары ул елый башлады. Мин эшемне ташладым. Сусау һәм үлем миңа көлке булып тоелды. Мин принцны юата башладым:

– Чәчәгеңә берни булмас... Мин бәрәнгә борынчык ясармын... Чәчәгеңә каплавыч ясармын... Мин...

Нәрсә сөйләгәнемне мин үзем дә аңламадым. Миңа бик уңайсыз булды.

СЛОВА:

сугышып яшәү – жить во вражде​
әфәнде – господин
шул җитә – этого достаточно
күккә караган саен – кажды раз, когда смотришь на небо
юанасың – утешаешься
миллион йолдыз сүнгән кебек була бит – кажется, будто миллион звёзд погасли
синеңчә – по–твоему
мин эшемне ташладым – я оставил работу
Сусау һәм үлем миңа көлке булып тоелды – жажда и смерть показались сне смешными
юата башладым – начал успокаивать
борынчык – намордник
каплавыч – накидка
уңайсыз булды – стало неловко

7

Тиздән мин бу чәчәк турында күбрәк белдем. Нәни принцның планетасында гади чәчәкләр үскән. Алар иртән ачылалар, ә төнлә йоклыйлар икән. Ә бер чәчәкнең орлыгы каяндыр очып килгән һәм башка бер чәчәккә дә охшамаган. Принц бу чәчәккә көне буе караган. Әллә бу баобабның яңа төреме? Бу чәчәкнең бик матур буласы килгән. Ул үзенә матур төсләр, матур таҗлар сайлаган. Бер көнне шушы чибәркәй болай ди:

– Уф, көчкә уяндым... Гафу итегез... Үземне тәртипкә китерергә дә өлгермәдем...

Нәни принц бик шатлана:

– Сез нинди гүзәл!– ди ул.

– Чынмы? Мин бит кояш белән бергә тудым, онытмагыз.

Нәни принц бу кунакның тыйнак түгел икәнен аңлый. Әмма ул шундый матур!

СЛОВА:

тиздән – вскоре​
Алар иртән ачылалар, ә төнлә йоклыйлар икән – Они утром раскрываются, а ночью спят
каяндыр очып килгән – откуда–то прилетел
охшамаган – не похож
көне буе – целый день
төр – вид, сорт
бик матур буласы килгән – хотела быть очень красивой
таҗ – лепесток
чибәркәй – красавица
Уф, көчкә уяндым... – Уф, еле проснулась...
Үземне тәртипкә китерергә дә өлгермәдем... – Даже не успела привести себя в порядок
гүзәл – прекрасно
бергә – вместе
Нәни принц бу кунакның тыйнак түгел икәнен аңлый – Маленький принц понимает, что этот гость не скромный

Бераздан чәчәк тагын сөйли:

– Ашарга вакыт бугай инде. Сез миңа ярдәм итәрсезме?..

Нәни принц чишмәдән су алып килә һәм чәчәккә сибә.

Бу чибәркәйнең дүрт энәсе була.

– Юлбарыслар килсә дә, мин алардан курыйкмыйм, – ди ул.

– Минем планетамда юлбарыслар юк. Һәм юлбарыслар үлән ашамый.

Чәчәк үпкәли:

– Мин үлән түгел!

– Гафу итегез...

– Юлбарыслар куркыныч түгел. Әмма мин җилдән бик куркам. Мине чаршау белән капларсыз.

"Үзе – үсемлек, ә үзе җилдән курка... бик сәер... – дип уйлый Нәни принц. – Нинди авыр холыклы бу чәчәк".

СЛОВА:

Ашарга вакыт бугай инде – Кажется, уже время кушать​
Сез миңа ярдәм итәрсезме?.. – Вы мне поможете?..
чишмә – родник
чәчәккә сибә – поливает цветок
дүрт энә – четыре иголки
юлбарыслар – львы
кич белән – вечером
Менә мин яшәгән җирдә... – Вот там, где я живу...
монда килгәнче – до того, как пришла сюда
Нигә шулай ялганларга? – Зачем так обманывать?
катырак йөткерә башлый – начинает кашлять громче
Аның принцны оялтасы килә – Она хочет пристыдить принца

Принцка бу чәчәк бик ошый. Әмма тиздән ул чәчәкнең сүзләренә үпкәли.

– Аның сүзен юкка тыңлаганмын мин, – ди ул. – Беркайчан да чәчәкләр сүзенә игътибар бирергә ярамый икән. Чәчәкләргә сокланырга, аларның исләрен иснәргә кирәк. Минем чәчәгем бөтен планетага тәмле ис таратты, ә мин шуңа сөенмәдем. Ул чакта мин берни аңламаганмын! Сүзгә түгел, эшкә карарга кирәк иде. Ул миңа тәмле исен бүләк итте, тормышымны бизәде. Качарга кирәкми иде миңа! Аның хәйләләре бары тик назлану булган, мин аңламадым. Бик яшь идем әле мин, ярата белми идем.

СЛОВА:

юкка тыңлаганмын – зря слушал​
игътибар бирергә ярамый икән – нельзя обращать внимания
сокланырга – восхищаться
исләрен иснәргә – слушать запахи
эшкә карарга – смотреть на поступки
тәмле – вкусный
бүләк итте – подарил
тормышымны бизәде – украшала жизнь
Качарга кирәкми иде миңа! – Не надо было мне прятаться!
Аның хәйләләре бары тик назлану булган – Её хитрости были лишь желаниями приласкаться

8

Нәни принц китәр алдыннан планетасын бик яхшылап чистарткан. Аның ике вулканы булган. Берсе сүнгән, әмма аны да чистарткан. Алай вулканнар тыныч яналар икән. Без – кешеләр – бик кечкенә, вулканнарны чистарта алмыйбыз. Шуңа алар бәла китерәләр.

Аннары Нәни принц соңгы баобабларны йолкый. Аннары чәчәк белән саубуллаша:

– Хушыгыз, – ди ул.

Гүзәл чәчәк җавап бирми.

– Хушыгыз, – ди Нәни принц.

Ниһаять, чәчәк:

– Мин юләр булганмын, – ди. – Зинһар, гафу ит һәм бәхетле бул.

СЛОВА:

китәр алдыннан – перед тем, как уйти​
яхшылап чистарткан – хорошо вычистил
соңгы – последний
саубуллаша – прощается
хушыгыз – прощайте, до свидания
ниһаять – наконец
Мин юләр булганмын – Я была глупой

Принц гаҗәпсенә.

– Әйе, әйе, мин яратам сине, – ди чәчәк. – Сиңа моны әйтмәдем, мин гаепле. Ә хәзер бу кирәк түгел инде. Бәхетле булырга тырыш... Каплавыч та миңа хәзер кирәкми.

– Ә җил...

– Миңа суык түгел... Мин чәчәк бит.

– Ә җәнлекләр, бөҗәкләр...

– Күбәләк белән танышасың килсә, берничә күбәләк кортына гына түзәргә була. Күбәләкләр бик сөйкемле... Алардан башка минем янга кем килер? Син бик ерак булырсың. Ә зур җәнлекләрдән мин курыкмый. Миндә дә тырнаклар бар.

Ул дүрт энәсен күрсәтә. Аннары тагын:

– Ярый, вакытны сузма, түзә алмыйм! Китәсең икән – кит.

Аның Нәни принцка күз яшьләрен күрсәтәсе килми.

Бик горур чәчәк була ул...

СЛОВА:

гаепле – виноват​
бәхетле булырга тырыш – постарайся быть счастливым
бөҗәкләр – насекомые
Күбәләк белән танышасың килсә, берничә күбәләк кортына гына түзәргә була – Если желаешь познакомиться с бабочкой, нескольких гусениц можно и потерпеть
сөйкемле – милый
Алардан башка минем янга кем килер? – Кто, кроме них, будет ко приходить ко мне?
ерак – далеко
җәнлек – животное
тырнак – коготь
Ярый, вакытны сузма, түзә алмыйм! – Ладно, не тяни время, не могу терпеть
күз яше – слеза

***

Интересно, правда? Сейчас предлагаем вам проверить, насколько хорошо вы поняли текст, и повторим основную лексику. Небольшой тест по содержанию и ключевым фразам:

Заходите на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е иInstagram-е. ​

Скоро – больше! Встретимся на следующем занятии, сау булыгыз!