Tatarstanda ara-tirä tege yäki bu terroristik berläşmä wäkillären totıp mäxkämägä birep toralar. Menä bu könnärdä dä Qazanda İslam cämäğäte digän oyışma äğzäläre östennän mäxkämä bara. Tatarstannıñ Yuğarı mäxkämäsendä qarala torğan bu eştä İslam cämğiäte oyışmasınıñ äğzäläre dip sanalğan 5 keşe – İlşat Şahaliev, Röstäm Şäydullin, Fänis Fäyrüzov, Ğädel Suğayunov häm Marat Zahretdinov ğäyeplänä. Respublika prokuraturası mäğlümätlärenä qarağanda, älege oyışma Tatarstanda 2001 yılda buldırılğan. Anı Çallı şähärendä yäşäwçe İlham Ğömärov Xattab qararı buyınça oyıştırğan ikän. Oyışmanıñ maqsatı – İdel buyında islam däwläten buldıru. Ğomumän, İslam cämğiäte, Rusiäneñ xoquq saqlaw organnarı mäğlümätlärenä qarağanda, Çeçnädä, 1996-97 yıllarda çeçen suğışçısı Xattab citäkçelegendä eşli başlağan. Anı oyıştıruda finans yärdämne Osama ben Laden kürsätkän, dip tä sanala. 2001 yılda Tatarstanda menä şundıy qurqınıç cämğiätneñ bülekçäse yasalğan, dip sanıylar respublika prokuraturasında. İslam cämğiätenä berniçä distä keşe kergän. Ğäyepläwçelär fikerençä, alar KamAZ şirkätendä, Nijnekamskneftexim berläşmäsendä, Qazan boralaqlar zavodında şartlawlar äzerlägännär, Qazan meñyıllığın bilgeläp ütkän könnärdä şähär uramnarında atış oyıştırırğa niätlägännär. Alda äytelgän 5 keşegä isä, terror aktların äzerläwdä, qanunsız räweştä qoral häm şartlatqıç matdälär satıp alu häm saqlawda, ekstremistik yünäleştäge dini berläşmä eşendä qatnaşuda ğäyeplänä. Alda atap kitkän 6 keşedän tış, şuşı ğäyepläwlär tağı 50gä yaqın keşegä belderelgän. Alar 2004 yılnıñ közendä qulğa alınğan.
Düşämbe, 10 yül könne, mäxkämä utırışında Şahaliev, Şäydullin, Fäyrüzov, Suğayunov häm Zahretdinov eşendä şahit bularaq İlham Ğömärovnı çaqırıp soraştırdılar. Şahit bularaq qına, çönki Ğömärovqa qarata ayırım cinayät eşe quzğatılğan. İslam cämğiäte citäkçese dip sanalğan İlham Ğömärov tikşerü eşläre barğan waqıtta üzeneñ ğäyeplären tanuı turında beldersä dä, mäxkämädä alardan baş tarttı. Alay ğına da tügel, ul İslam cämğiäte oyışması bötenläy yuq dip belderde häm älege mäxkämälärne respublikada islam dinen totuçılarğa qarata basım yasaw, dip bilgeläde.
Ğömärov süzlärenä qarağanda, şuşı mäxkämä eşendä qatnaşuçı 5 ğäyeplänüçedän ul nibarı berse – İlşat Şahaliev belän genä tanış ikän. Alar qayçandır mäçettä küreşep, berniçä märtäbä dini temalarğa aralaşqan bulğannar. Xoquq saqlawçılar isä, İslam cämğiäte oyışması wäkillären tatarstan belän kürşe Başqortstanda xärbi qır lagerı oyıştırıp, anda qoral, azıq-tölek, darular saqlap yatuda ğäyeplilär. Döres, Ğömärov Başqortstanda bulğan ikän, läkin qır lagerın oyıştıru öçen tügel. Ul anda ekstremal’ turizm belän şöğellängän, Başqortstan tawlarında Pakstan yäki Äfğänstan cirendä yäşärgä öyrängän ikän. Çönki İlham Ğömärov berniçä dustı belän şul illärgä daimi yäşär öçen kitärgä telägen belderä.
Mäxkämädä ul, şulay uq, berqayçan da terror aktlarına çaqırmawına, üzeneñ xaq möselman buluı xaqında äytte. Älege süzlärdän soñ, mäxkämä utırışında prokuror Ğömärovtan elek alğan mäğlümätlärne yañğıratırğa täqdim itte. Läkin mäxkämä bu täqdim belän kileşmäde. Çönki tikşerü waqıtında qayber protsesual’ tögälsezleklär bulğanı açıqlanğan. Respublikanıñ prokuratura wäkilläre isä, ğäyeplänüçelärneñ ğäyeplären isbat itärlek mäğlümätlär cıyılğan,dip sanıy.
Mäxkämä utırışı älegä däwam itä, anda ğäyeplänüçelärdän häm başqa şahitlardan soraw alular bara.
Gölnaz İlgizär
