Esse cäy könnäre – mäktäpne tämamlap, yuğarı uqu yortlarına kerüçelär öçen bik qızu waqıt. Xäzerge köndä bu ölkädä eşlär niçek tora soñ? Yıldan-yıl yuğarı uqu yortlar sanı arta ğına barsa da, alarğa uqırğa kerüçelär kimemi, kiresençä, üsä genä bara. Menä bıyıl da Qazannıñ yuğarı uqu yortlarında belem alırğa teläwçe yäşlär respublikanıñ törle awıl-rayonnarınnan ğına tügel, xätta çit töbäklärdän dä başqalağa ırğıldı. Mäktäptäge imtixannarnı tämamlap, çığarılışı kiçälärendä uqıtuçıları, klasstaşları belän sawbullaşqaç, bar telägän keşe institutı, universitetlarğa yünälde. Äytergä kiräk, şuşı ölkädä bıyılğı yılnıñ üzençälege dä bar. Yılda ğädättä bäyge yuğarı uqu yortlarınıñ tüläwsez, byudjet urınnarına ayıruça zur bulsa, xäzer isä tüläwle, kommersiä büleklären dä yäşlär çit itmilär ikän. Ällä keşedä aqçalar kübäygän, ällä inde uquçılarnıñ üz belemnärenä ışanıçları şunıñ qädär genä. Niçek kenä bulmasın, mäsälän, Qazan däwlät universitetında uzğan yıl belän çağıştırğanda, aqça tüläp uqırğa teläwçelär sanı 25 protsentqa artqan. Monda iqtisat fakul’tetına ber urınğa 3, ä yuridik fakul’tetqa 2 keşe däğwä itkän. Äytkänebezçä, bu tüläwle belem alırğa teläwçelär arasında. Byudjet büleklärendä isä, şuşı belgeçleklärgä bäyge ber urınğa 10 häm 5 keşe bulğan. Şulay itep, yäşlär iqtisat belgeçlären äzerläwçe cirlärgä omtıla. Monda bäyge inde menä niçä yıl rättän yuğarı bulıp qala birä.
Läkin yaña belgeçleklär dä sınatmıy. Mäsälän, Qazannıñ texnik universitetınıñ Eşçelär belän idärä itügä uqıta torğan fakul’tetta ber urınğa 41 keşe däğwä itä ikän. Mädäniät universitetındağı turizm şirkätläre belän idärä itü bülegendä 21 keşe. Tatar däwlär humanitar-pedagogika universitetında tärcemäçelärne äzerläwçe bülektä bäyge ber urınğa 15 keşe. Şunısı da bar, 3 yuğarı uqu yortın berläşterep oyıştırılğan älege universitetta tüläwsez uqıtu alıp bara torğan urınnarnıñ sanı bıyıl 100gä kimegän. 980 urınğa monda 3400 ğariza birelgän bulğan. Menä şundıy berençe näticälärne yasap bula bıyılğı uqırğa kerü çorı waqıtına.
Xäzer isä yuğarı uqu yortlarına kerü imtixannarı tämamlanıp kilä. Küp kenä uqu yortlarında inde kemneñ sınawlarnı uñışlı ğına ütep, kerä aluı, kemneñ töşep qaluı da bilgelänep bara. Xäyer, alda äytelgännär däwlät yuğarı uqu yortlarına ğına qağıla. Kommersiäle uqu yortlarına isä ğarizalar qabul itü äle haman da däwam itä. Monda ğarizalarnı avgust urtalarına qädär tapşırıp bula. Şuña da, imtixannarnı uñışlı ğına birep, däwlät uqu yortlarına kerä almağan yäşlär, üz bäxetlären kommersiäle uqu yortlarında sınıy ala. Ata-analarınıñ balaların uqıtırğa aqçası bulğan oçraqta inde, älbättä. Busı da bulıp çıqmasa, urta hönäri belem birü uqu yortları qala. Monda da älegä tülämiçä genä belem alırğa mömkin.
Gölnaz İlgizär
