Your browser doesn’t support HTML5
"1984" на татарском (Оруэлл)
БЕРЕНЧЕ БҮЛЕК
1. Океаниядәге чынбарлык
Уинстон Смит Дөреслек министрлыгыннан кайтып бара һәм куркыныч уйлар уйлый иде. Сәбәбен аңлар өчен, 1984 елда кешеләр ничек яшәгәнен әйтергә кирәк.
Лондон, Океания. Һәркайда "Олы абый күзәтә сине" дигән плакатлар эленгән. Һәр фатирда монитор эленгән. Ул өйдә нәрсә булганын аудио һәм видеога яздыра. Аны сүндереп булмый. Мониторны һәрвакытта Уйлар полициясе карый ала. Кешеләр артыннан күзәтәләр. Һәм алар моны белә. Алар моңа ияләнгән. Идарә партиясенең лозунгы болай яңгырый: "Сугыш – тынычлык. Ирек – коллык. Белмәү – көч". Хөкүмәт 4 министрлыктан тора: дөреслек (ялганны дөреслеккә әйләндерү белән шөгыльләнә), мәхәббәт (җәберләүләр белән шөгыльләнә), тынычлык (сугыш белән шөгыльләнә), туклык (хәерчелек дәрәҗәсенең стабильлеге белән шөгыльләнә).
Уинстон ул көнне дә шушылар турында уйлады. Ул көндәлек башларга булды. Моның өчен 25 ел сөрген тиешле иде. Аның фатирында монитор күрмәгән урын бар иде. Ул шунда утырды да, яза башлады. Бераздан үз язмаларына күзе төште. Дәфтәр бите тулы "Олы Абыйны куарга" дигән фраза язылган иде.
***
Уинстон төшендә еш апасы һәм анасын күрә иде. Ул үткәнен исенә төшерергә тели, әмма булмый. Соңгы хатирәләре 50нче еллар иде. Сугышның башланганын да хәтерләми. Әмма ул сугыш әле һаман дәвам итә иде. Сугыш кайчан башланган, кем кем белән сугыша – аңлап булмый, чөнки партия тарихны гел үзгәртеп яза иде. Чынлыкта 4 ел элек Океания Евразия белән сугыша, ә Востазия союзник иде.
Партия тарихны үзгәртеп яза иде. Фактлар кешенең аңында гына саклана иде. Бүген дөрес дип әйтелгәннәр кичә дә, киләчәктә дә дөрес булачак. Бу "чынбарлыкны контрольдә тоту" дип атала.
кешеләр ничек яшәгәнен – как жили люди
Олы абый күзәтә сине – Большой брат следит за тобой
сүндереп булмый – выключить нельзя
ияләнгән – привык
болай яңгырый – звучит так
"Сугыш – тынычлык. Ирек – коллык. Белмәү – көч" – "Война – мир. Свобода – рабство. Незнание – сила"
хөкүмәт – правительство
әйләндерү белән шөгыльләнә – занимается превращением
җәберләүләр – пытки
туклык – сытость
хәерчелек дәрәҗәсенең – степени нищеты
сөрген тиешле – положена ссылка
соңгы хатирәләр – последние воспоминания
гел үзгәртеп яза – всегда переписывает
2. Чынбарлык министрлыгы
Тарихны Дөреслек министрлыгы үзгәртә иде. Үткәннәр бүгенгегә туры китереп языла. Элекке булганны бүген булган дип язалар иде. Ялганны дәлилләп булмый иде.
Газеталардагы иске мәгълүматны юк итәләр, исемнәрне бетерәләр. Партиягә яраклы булмаган кешеләр югалалар иде. Әйтерсең, алар булмаган да. Кайбер кешеләрнең биографиясен үзгәртәләр, я аның урынына башка исем язалар иде. Пролетариат өчен махсус әдәбият бастырыла. Анда буш газеталар, детектив, гороскоплар бар иде.
3. Проллар, 2*2=5
Уинстонның көндәлегеннән: "Өмет бар икән – ул пролларда".
Проллар Океаниянең 85% тәшкил итә. Аларны көнкүреш мәсьәләләре, телевизор, сыра һәм футбол кызыксындыра иде. Аларны партия күзәтми. Аларга җенси мөнәсәбәтләр рөхсәт ителә. Алар хайваннар кебек яшиләр. Бердән-бер таләп – милләтпәрвәр булу иде. Халыкның шундый зур өлешенә системага каршы чыгарга нәрсә комачаулый? Партиянең "фикерли башламыйча каршы чыкмаячаклар" позициясе. Проллар фикерләмиләр. Алар бары тик яшиләр. "Проллар һәм хайваннар ирекле" – партиянең лозунгы шул.
Монитордан көн-төн тормыш яхшыра дип сөйлиләр. Нигә кирәк бу ялган?
Шуңа барып җитәчәк – партия "2*2=5" диячәк. Өстәвенә, 2*2=4 икәнен беләбезме соң без?
4. Проллар районында
Уинстон партия кешесе иде. Партия кешеләре һәр кичне Җәмгыять Үзәгендә үткәрергә тиешләр иде: өстәл уеннары уйнарга, лекцияләр тыңларга һәм башкалар. Ул көнне ул анда бармады. Йөреп кайтырга булды. Проллар яшәгән хәерчеләр районына килде. Бу җирләрнең атмосферасы – хәерчелек, пычрак, сукбай балалар, фахишәләр, исерекләр. Бервакыт кинәт шартлау булды. Берничә йорт һәм кешене юк итте ул. Моңа беркем дә игътибар бирмәде.
Смит тирән уйга чумган бер картны күрде. Проллар үткәнне бераз хәтерлиләр иде. Шуңа Смит аның артыннан барга керде. Сыра алды да карт янына утырды, сораулар бирде. Кызганыч, карт кайчан яхшырак булган – инкыйлабка кадәрме, инкыйлабтан соңмы икәнен әйтә алмады. Карт кирәкмәгән нечкәлекләрне генә белә иде. Ә мөһимен белми. Барлык проллар сыман.
дәллиләп булмый – доказать не получается
иске мәгълүматны юк итәләр – старую информацию уничтожают
яраклы булмаган кешеләр югалалар – неугодные люди пропадают
әйтерсең – будто, словно
көндәлегеннән – из дневника
өмет бар икән – если и есть надежда
тәшкил итә – составляет
көнкүреш мәсьәләләре – бытовые вопросы
сыра – пиво
җенси мөнәсәбәтләр – интимные отношения
Бердән-бер таләп – милләтпәрвәр булу иде. – Единственным требованием было быть патриотом.
Халыкның шундый зур өлешенә системага каршы чыгарга нәрсә комачаулый? – Что мешает такой большой части население восстать против системы?
фикерли башламыйча – пока не начнут мыслить
Җәмгыять Үзәгендә үткәрергә – порводить в Общественном Центре
сукбай балалар, фахишәләр, исерекләр – бродячие дети, проститутки, пьяницы
Бервакыт кинәт шартлау булды. – Вдруг случился взрыв.
инкыйлабка кадәрме – или до революции
кирәкмәгән нечкәлекләрне – ненужные тонкости (детали)
ИКЕНЧЕ БҮЛЕК
1. Мин яратам сезне
Соңгы арада Уинстон гел кара чәчле бер кызны очрата иде. Ул аның артыннан күзәтә иде бугай. Соңгы тапкыр ул аны 4 көн элек күрде. Алар коридорда күрештеләр. Кыз егылды. Уинстон аңа торырга ярдәм итте. Шул вакытта кыз аның кулына ниндидер язу салды. Кәгазьдә "Мин сезне яратам" дип язылган иде.
Уинстон бик дулкынлана иде. Очрашуны бер атна көтте ул. Мониторлар һәм кешеләр булмаган урынны табу авыр. Ә якын мөнәсәбәтләр тыелган. Ниһаять, алар ял көнне шәһәр читендә күрешергә сөйләштеләр. Кыз катлаулы маршрут төзегән иде. Үзенә бер маршрут, Смитка – икенче.
Күрештеләр. Кызның исеме Джулия иде. Уинстонның системага каршы булуын ул күптән аңлаган икән. Кыз үзе дә ике тормыш алып барган. Партиянең актив әгъзасы, әмма партияне һәм аның кешеләрен сөйми.
Джулия әйтүенчә, әгәр кечкенә кагыйдәләрне бозмасаң, зур кагыйдәләрне бозарга була.
Партия җенси мөнәсәбәтләрне тыя. Шуңа мондый мөнәсәбәткә керү партиягә үч итү иде. Уинстон һәм Джулия моны кулланмый калмадылар.
2. Нәфрәт атналыгы
Нәфрәт атналыгына актив әзерлек бара иде. Җырлар язалар, плакатлар ясыйлар, митинглар оештыралар иде. Сугышка битараф пролларда милләтпәрвәрлек хисе тудырырга тырышалар иде. Бомбалар ешрак төшә башлады. Йөзләгән кешеләр үлде.
Сәхнәдән Океания һәм Востазия сугышуы турында әйттеләр. Алар гел сугышканнар икән. Бу ялганны туктатырга кирәк иде.
Моңарчы Уинстонга партия кешесе О’Брайен "Туганлык китабы"н биргән иде. О’Брайен – ул Партия кешесе. Әмма Партиянең эшчәнлеге белән килешми иде. Ә туганлык – ул Партиягә каршы булучыларның оешмасы иде. Бүген Уинстонга "Туганлык китабы"н бирделәр. Димәк, тиздән ул Партиягә каршы хәрәкәт башлый алачак. Бу эш катлаулы – сугыш турындагы бар архивны төзәтергә кирәк булачак.
Партиянең актив әгъзасы – активынй член Партии
сөйми – = яратмый
Джулия әйтүенчә, әгәр кечкенә кагыйдәләрне бозмасаң, зур кагыйдәләрне бозарга була. – Как говорит Джулия, если не нарушаешь небольшие правила, большие правила можно нарушить.
Нәфрәт атналыгына актив әзерлек бара иде. – Подготовка к неделе ненависти шла активно.
Туганлык китабы – Книга Братства
Партиягә каршы хәрәкәт – движение против Партии
3. Туганлык китабы
Уинстон китапны Джулиягә кычкырып укыды. Анда түбәндәгеләр язылган иде:
Сугыш – ул тынычлык.
Дөньяда өч бөек мәмләкәт бар – Океания, Евразия, Востазия. Алар үзара бертуктаусыз сугышалар. Сугышның икътисади сәбәбе – кешеләрнең хезмәт ресурслары өчен көрәш. Әмма бу кешеләрнең хезмәте файдасыз. Аларның җитештергән әйберләре киләсе сугышта кулланыла.
Җитештергәннең артыгын нишләтергә? Аларга бирергә ярамый. Көрәштә кулланырга кирәк. Әгәр гражданнар хәерчелектә яшәмәсә, алар идарәгә каршы чыгалар. Бу кулай түгел. Җәмгыятьнең иерархиясе хәерчелек һәм аңсызлык нигезендә төзелә.
Барлык бөек мәмләкәтләр якынча тигез көчкә ия. Шуңа аларның берсе дә җиңә алмый. Әмма бу кирәк тә түгел. Сугышның максаты – сугышу.
Партиянең ике максаты бар: дөньяны яулау һәм бәйсез фикерләүне юк итү.
Нәтиҗә: сугыш артык җитештерелгәнне юк итү һәм иерархияне (тигезсезлекне) булдыру өчен кирәк.
Сугышмаган дөнья сугышкан дөнья белән бер үк. Партия лозунгының тирән мәгънәсе дә шунда: "Сугыш – ул тынычлык".
Белмәү – ул көч.
Дөньяда һәрвакыт 3 төркем кешеләр бар иде – Өстен, Урта, Түбән.
Максатлар мондый: өстеннәргә – өстә калу, урталарга – өстеннәрнең урынын алу, түбәннәргә – барлык төркемнәр арасындагы аермаларны бетерү. Урталар җиңү өчен түбәннәрнең көчен кулланалар. Әмма өстеннәрнең урынын алуга түбәндәгеләргә биргән сүзләрен оныталар. Тигезсезлек – закон, моны үзгәртеп булмый. Тигезлек куркыныч.
Җәмгыятьне оештыру
Олы абыйны беркем күрмәгән. Ул бары тик йөз һәм аваз. Аннан түбәнрәк – Партия. Аннары проллар. Партиягә 16 яшьтән алалар. Түбәннәр монда керә алмый. Акыллыларын полиция күзәтә.
Партия әгъзасы энтузиаст булырга тиеш. Аларны балачактан әзерлиләр. Партия хезмәткәрләренең 3 төп сүзе шулар:
- Җинаятьне туктату. Яклау өчен кулланыла торган аңгыралык. Куркыныч фикерне өзүгә өйрәтә. Монда аналогияләрне күрә белмәү, мантыйк хаталарын күрмәү, аргументларны кабул итмәү керә.
- Аклы-каралы. Караны ак дип әйтү гадәте. Партия әгъзасы моны әйтергә генә түгел, моңа ышанырга тиеш.
- Ике төрле уйлау. Берьюлы ике капма-каршы фикердә була белү. Мисал: "Тынычлык Министрлыгы сугыша, Дөреслек Министрлыгы ялганлый, Мәхәббәт Министрлыгы җәзалый, Муллык Министрлыгы ачлыкны өстен күрә".
4. Джулия һәм Уинстонны фаш итү
Уинстон һәм Джулия тәрәзәдән карап тора иделәр.
"Сез мәет" – дип кычкырды кемдер. Өйгә карадан киенгән кешеләр керә башладылар. Джулиягә суктылар, һәм аны алып киттеләр. Уинстон аңлады: ул аны соңгы тапкыр күрә иде.
алар үзара бертуктаусыз сугышалар – они непрестанно воюют меж собой
икътисади сәбәбе – экономическая причина
хезмәт ресурслары өчен көрәш – битва за трудовые ресурсы
җитештергән әйберләре киләсе сугышта кулланыла – произведённое используется в следующей войне
аңсызлык нигезендә төзелә – строится на основе неосознанности
дөньяны яулау һәм бәйсез фикерләүне юк итү – захватить мир и уничтожить свободомыслие
Сугышмаган дөнья сугышкан дөнья белән бер үк. – Воюющий мир такой же, как мир невоюющий.
Урталар җиңү өчен түбәннәрнең көчен кулланалар. – Средние для победы используют силы нижних.
җәмгыятьне оештыру – устройство общества
җинаятьне туктату – предотвращение преступности
Яклау өчен кулланыла торган аңгыралык. – Глупость, используемая для защиты.
Куркыныч фикерне өзүгә өйрәтә. – Учит прерывать страшные мысли.
мантыйк хаталарын – ошибки логики
Берьюлы ике капма-каршы фикердә була белү. – Умение иметь одновременно две мысли(позиции).
Муллык Министрлыгы ачлыкны өстен күрә – Министерство Изобилия видит голод преимуществом
мәет – труп
ӨЧЕНЧЕ БҮЛЕК
1. Уинстон Мәхәббәт Министрлыгында
Уинстон камерада иде. Монитор аны гел күзәтә иде. Камерага гел яңа җинаятьчеләрне кертә иделәр.
Парсонны үз кызы саткан. Ул төш аралаш "олы абыйны куарга" дип сөйләгән.
Тагын бер тоткын керде. Ул ачлыктан үлә иде. Аңа иптәше ипи кисәге бирде. Моның өчен аны кыйнадылар һәм кыйнарга алып киттеләр. Ул балаларын суярга да рөхсәт бирде, тик кыйнамасыннар гына.
Күпме кыйналганын Уинстон хәтерләми иде. Ул кылмаган җинаятьләрне дә өстенә алды. Допроста 5-6 тапкыр елый иде ул. Ул кешедән сөйләшүче хайванга әйләнде.
Күпме вакыт узганы билгесез. Көннәрме, атналармы, айлармы? Уинстон матрацка бәйләнгән иде. Гәүдәсенә авырттыра торган әйбер куелган. Төймәгә баскач, гәүдә авырта башлый.
Бер көнне О’Брайен килде. Уинстон хәтерләгән бар нәрсә – уйдырма. Монда аны дәвалыйлар. О’Брайен аны шуңа ышандырды.
О’Брайен сорауларга намус белән җавап бирергә кушты.
– Ничә бармак күрәсең?
– Дүрт.
– Ә Партия дүрт түгел, биш дисә?
– Дүрт.
Һәр "4" җавабына О’Брайен авырттыру төймәсенә басты. 2*2=5 икәненә Уинстон ышанмады. Хәтта Партия шулай дисә дә. Әмма озакламый ул шикләнә башлады. О’Брайен канәгать иде.
О’Брайен Уинстонга сораулар бирергә рөхсәт итте. Җаваплардан Джулия аңа хыянәт иткәнен белде.
2. Идарә – Партиянең максаты, коралы түгел.
Партияне җиңү ысуллары юк. Партия мәңгелек. Әмма нигә кирәк бу? Партия көчсезләрне яклый, бәхетле итә – шулай әйтер дип уйлады Уинстон. Әмма юк. Партия идарәгә үз мәнфәгатьләрен яклар өчен омтыла. Гел шулай булган. Кеше ялгыз булса, ул үлә, ә партиядә үлемсез.
Партиянең максаты – ана, җенси инстинктларын бетерү, мәхәббәт, кызгану, дуслык хисләрен юк итү.
Уинстон моның мөмкин булуына ышанмый иде. Дөнья нәфрәт нигезендә төзелә алмый. О’Брайен әйтүенчә, кешелек үлде, ә Уинстон – соңгы кеше. Ул аңа көзге бирде. Аннан ябык пычрак йөз карап тора иде. Уинстон үзен кызганып елый башлады.
3. Аң Партия яклы, күңел – юк
Тиздән Уинстон терелә башлады. Аны ашаттылар, юындырдылар, дәваладылар, кәгазь һәм карандаш бирделәр.
Аны 7 ел күзәткәннәр икән. Көндәлектә язганын, Джулия белән аралашканын – Партия барысын да белгән.
Кәгазьдә ул "Ирек – ул коллык. 2*2=5. Алла – ул идарә" дип яза иде. Уинстон Партияне кабул итте. Үткәнне үзгәртеп булуына ышанды. Ул хәтта үзе урынына Джулияне җәберләүләренә дә ризалашты. Тик аңа гына тимәсеннәр, газапламасыннар.
4. Мәхәббәт Министрлыгыннан соң тормыш
Уинстон бар вакытын "Каштан төбендә" кафесында үткәрде. Ул күп джин эчте, хәрби хәбәрләрне тыңлады, җиңүгә шатланды. Дошман хәзер Евразия иде. Һәрвакыттагыча.
Мәхәббәт Министрлыгында булганнар аның җанын яндырды. Джулия белән аны хәзер берни бәйләми иде. Хатирәләрне онытырга тырыша иде ул.
Җиңүне игълан иткәндә, Уинстон кафеда утыра иде. Хәзер барысы да яхшы, дип уйлады ул.
Ул үзен җиңде. Ул Олы Абыйны ярата.
Ул ачлыктан үлә иде. – Он умирал от голода.
Ул балаларын суярга да рөхсәт бирде, тик кыйнамасыннар гына. – Он даже разрешил зарезать своих детей, лишь бы его не били.
Ул кылмаган җинаятьләрне дә өстенә алды. – Он взял на себя даже несовершённые преступления.
сөйләшүче хайванга – разговаривающему животному
гәүдәсен авырттыра торган – причиняющий телу боль
намус белән җавап бирергә кушты – велел отвечать по совести
хыянәт иткәнен белде – узнал об измене
Партия идарәгә үз мәнфәгатьләрен яклар өчен омтыла. – Партия стремится к власти, чтобы защищать свои потребности.
Аң партия яклы, күңел – юк. – Разум на стороне партии, душа – нет.
Алла – ул идарә. – Бог – это власть.
үзе урынына Джулияне җәберләүләренә – чтобы вместо него пытали Джулию
*****
Ну и как вам эта антиутопия? Вам также могут понравится следующие произведения от нашего проекта:
- "Сырлы пижама кигән малай" (Мальчик в полосатой пижаме)
- Зиндан (Темница) – Гаяз Исхакый
- Гулливер сәяхәтләре (Путешествия Гулливера)
- Чиполлино маҗаралары (Приключения Чиполлино)
Ну а теперь предлагаем пройти тест по содержанию и лексике и проверить себя:
Если у вас есть предложения по текстам, то Вы всегда можете оставить их в нашей группе в Вконтакте или по адресу: eydetat@gmail.com
Заходите на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.
Скоро – больше! Встретимся на следующей неделе, сау булыгыз!