23 nçe fevral''- Watannı saqlawçılar könen Rusiä armiäse Çiläbe tank uçilişçesında bulğan xällärdän soñ niçek qarşı ala? Monnan 2 yıl elek bez “Azatlıq radiosın” tıñlawçılarğa Tömän yanındağı 3059 xärbi bülektä eşli torğan kapitan Änis Ğaniev belän äñgämä täqdim itkän idek. Ul waqıtta uqıtu rotası komandirı: “Babaylıq, yäğni dedovşçina, bulğan, bar häm bulaçaq”,- digän ide. Bügen isä Ğaniev mayor däräcäsenä kütärelde. Tärbiä bülege başlığı. Fikere üzgärgänme? Tıñlıyq äle.
“Çiläbedäge şikelle xällär armiädä bar dip äytäsem kilä. Kontrakt xezmäte tulısınça kertelmiçä, andıy xällär bulıp toraçaq”.
21 nçe fevral'' könne çıqqan “Известия” gazetasına birgän äñgämäsendä Saqlanu ministrı Sergey İvanov 2008 nçe yılğa Rusiä armiäseneñ 70 % kontraktta bulaçaq”,- digän. Anıñ fikerençä, bu san xärbi xezmätkä çaqıru waqıtın 12 ayğa qadar kimetergä mömkinlek biräçäk. Yuğarıdağılar Rusiä armiäsenä tärtip kerer dip ömetlänä. Bez mayor Ğaniev belän bügenge xärbi xezmättäge tärtipsezleklärneñ säbäplären barlıyq äle.
“Cämğiättän başlana dip äytergä kiräk. Keçkenädän başlana. Mäktäpne beterep grajdankada eşläp ala. Xäzer bit bötenese dä urta belem, yuğarı belem belän kilmilär bit bezgä. Yuğarı belem belän bötenese dä barmıy bit armiägä. Aqçası bulğan keşe awırular tabıp qalırğa tırışa, aqçası bulmağan keşegä xezmät itergä barırğa kiräk bula. “Şuşı äyberlär tormıştan kilä. Közen Voronejğa bardım. Komanda alıp kildem monda. Miña birdelär 26 keşe. 26 keşedän min monda 17 genä keşe alıp kildem. Rayonnan cıyğannar 50 keşe. Şunıñ 25 ye goden dip sanala. Kübese narkomannar bulıp çığa. Minem küz aldında bulğan xällär. Qızıqsınıp qarap tordım. Niçek alalar ikän dip. Elek bez ala torğan idek “A” gruppa häm “A-1”. Bülenä. “A”,”A-1”,”A-2”,”A-3”,”A-4”, “B”, “B-1”,”B-2”,”B-3”,”B-4” dip kitä inde. Xäzer min alıp qayttım Voronejdan “B-3” belän. Menä tazalıqları. Berse pod sledstviem bulğan. Birmäkçelär ide miña. Min anı qaldırdım. Tağın ikeseneñ berse mäktäpne beterep 7 tapqır eläkkän araqı eçep militsiägä. İkençese 4 tapqır eläkkän. Andıylar bezgä kiräk tügel şuña kürä qaldırdım inde. Şuña kürä äytäsem kilä armiädän genä kürmäsennär dip. Tatarda äytälär bit äle, “Ana söte belän kermägängä tana söte belän genä kertep bulmıy”.
“Ber yarım yıl xezmät itäm. Aperl''dä öygä. Buş waqıtta awılğa da qaytqalıym. Xäzer 20 nçe martqa qädär usilenie bara. Şuña kürä qaytarmıylar. Başta xezmätkä kilgäç tä qıyınraq bulğan ide. İrtän toru, naryadqa yörülär, tönlä yoqlamawlar qıyınraq buldı. Bezneñ çast''ta “dedovşçina” şikelle äyberlär yuq. Kilgäç tä dus bulğan min ölkännär belän. Üz eçenä biklänep yörgännärgä qıyınraq”.Soldatnıñ fikerenä kürä Gilewa qayınlığına urnaşqan bu xärbi bülektä “dedovşçina” yuq. Süzläre xaq bulsa säbäbe närsädä? Tärbiä bülege başlığı Ğaniev niçek di?
“Bezneñ bülektä andıy xällär yuq. Bezdä niçekter ofitserlar tırışıbraq eşlilär. Sovetlar Soyuzınnan qalğan ölkän ofitserlar bar. Uqıtuçılarıbız yaxşı. Şul uqıtuçılar birgän praktikanı yäş leytenantlarğa birergä tırışabız inde. Bezneñ çast''ta Ural''skiy okrugta tärtip buyınça berençe urında tora”.
Watannı saqlawçılar köne uñayınnan bu yazmanı äzerlägändä Böten Rusiä külämendä tağın ber dokument päydä buldı. Ägär dä xärbi köçlärdä, armiädä komandirlar alarğa buysınğannarnıñ cinayät qılğannarın belep, waqıtında häm döres itep xäbär itsälär, bu komandirlar cawaplılıqqa tartılmayaçaqlar. Bu xaqtağı dokumentnı Saqlanu ministrı Sergey İvanov 21 nçe fevral'' könne imzalağan.
“Bezneñ bit komandirlarnıñ böten pravaların alıp beterdelär. Söyläşüdän başqa ofitser bernärsä dä eşlätä almıy. Elek gaupvaxta digän närsä bar ide. Anı kire kertmäkçe bulalar. Şuq soldatlar ofitserlar alarnı bernärsä eşlätä almağannı belgäç, tärtip boza başlıylar. Ofitserlar ber süz dä äytä almağanğa şundıy xällär başlana. “Ofitserlarnıñ yaxşı xezmät xaqı bulsa, torır cire bulsa, böten canın birep eşli torğan keşelär. Torır cireñ, aqçañ bulmağaç, niçek canıñnı birep eşlärgä kiräk?...Bügen mayornıñ xezmät xaqı 12 meñgä yaqın. Yaña kilgän leytenant 7 meñ ala. Yaña 7 leytenant kilgän ide alarnıñ 4 se kitäbez dip raport yazdı. Torır urınnarı yuq. Bülmä öçen 4 meñ tülärgä kiräk, avtobuslarğa tülärgä kiräk. Aşap-eçärgä, kienergä aqçası qalmıy. Şuña kürä grajdankağa kitälär. Xäzerge armiädä xezmät itep betergän soldatlarnı uqırğa cibärälär. 6 aydan soñ alar uqıp beterep, ofitserskoe zvanie belän çast''qa kilälär inde. Çağıştırıp qarağız! 5 yıl uqıp betergän belän 6 ay uqığannı...”.
“Bötenese bar. Almalar, sguşçonkalar, kotlet, pilmän dä peşerälär. Şähärdän çaqırıp konsertlar da oyıştırabız. Yarışlar da bula”,di mayor Änis Ğäniev.
Nail Alan, Tömän