Природа окружает нас везде, где бы мы ни были. Лето – лучшее время для разговоров о природе. О ней мы сегодня и поговорим, и вы уже точно будете знать что такое "мәгарә", "шарлавык", "чүл", и связаны ли понятия "чувак" и "әбиләр чуагы"?
Табигать һәм табигать күренешләре – погода и явления природы
- Болыт – облако, туча
- Чык – роса
- Томан – туман
- Салкын, суык – мороз
- Боз яву – град
- Эссе – жара
- Бәс – иней
- Дымлылык – влажность
- Көчле давыл, гарасат – ураган
- Боз сөңгесе – сосулька
- Әбиләр чуагы – бабье лето
- Яшен – молния
- Басым – давление
- Күлдәвек – лужа
- Яңгыр – дождь
- Салават күпере – радуга
- Аҗаган – зарница
- Офык – горизонт
- Яңгыр тамчысы – дождевая капля
- Явым-төшем – осадки
- Көчле яңгыр – ливень
- Кар – снег
- Кар бөртеге – снежинка
- Давыл, җил-давыл – буря, гроза, шторм
- Кояш – солнце
- Кояш нурлары – солнечные лучи
- Каяш баюы – закат
- Шәфәкъ – закат
- Җепшек көн – оттепель
- Дөбердәү – гром
- Җил – ветер
Какие слова помогут вам описать погоду в целом, не вдаваясь в детали?
- Салкын – холодная
- Җан өшеткеч суык – леденящая, очень холодная
- Эссе – жаркая
- Дымлы – влажная
- Җылы – теплая
- Җилле – ветреная
- Аяз – ясный / безоблачный
- Болытлы – облачный, пасмурный
- Сибәли – моросящий
- Коры – сухой
- Томанлы – туманный
- Юеш – влажный
- Кызу – знойный
- Карлы – снежный
- Кояшлы – солнечный
Есть и такие непредсказуемые явления, которые называют природными катастрофами:
- Җир тетрәү – землетрясение
- Су басу – наводнение / потоп
Вспомним выражения из ежедневного прогноза погоды:
- Һава торышы – прогноз погоды
- Кояшлы – солнечно
- Урыны белән кояшлы – местами солнечно
- Болытлы – облачно
- Урыны белән болытлы – местами облачно (облачно с прояснениями)
- Яңгыр ява – идет дождь
- Аязучан болытлы һава – дождливо с прояснениями
- Алмашынучан болытлы һава – переменная облачность
- Яшенле яңгыр – грозы
- Кар ява – идет снег
- Көчле җил – сильный ветер (ветрено)
- Күк аяз – чистое небо
- Төрекөмеш баганасы – ртутный столб
Пейзаж
- Борын – мыс
- Зур йомры таш – валун
- Мәгарә – пещера
- Кыя – скала
- Яр буе – побережье
- Чүл – пустыня
- Пычрак – грязь
- Тузан – пыль
- Урман – лес
- Каенлык – березовая роща
- Наратлык – сосновый бор
- Басу /кыр – поле
- Кар бозы – ледник
- Көтүлек – пастбище
- Җир – земля
- Калкулык, үр – холм
- Утрау – остров
- Коры җир – суша
- Болын – луг
- Тау – гора
- Югары нокта – пик, вершина
- Ярымутрау – полуостров
- Тигезлек – равнина
- Култык – залив
- Тау сырты – горный хребет
- Таш – камень
- Ком – песок
- Яр – берег
- Туфрак – почва
- Дала – долина
- Янартау – вулкан
- Ай белән кояшның тотылуы – затмение
- Айның көмеш юлы – лунная дорожка
Рассказывая о пейзаже, вам захочется использовать живописные слова, например, таң калдыра торган (захватывающий дух), чиксез / очсыз-кырыйсыз (бескрайний), гаҗәеп / сокландыргыч / искиткеч (великолепный), матур (живописный) и другие.
Реки, моря и океаны
- Күл – озеро
- Күлдәвек – лужа
- Чишмә – ручей
- Елга – река
- Диңгез – море
- Дулкын – волна
- Су күбеге – морская пена
- Су агымы / агым – течение / поток
- Су күтәрелеше – прилив
- Су чигенеше – отлив
- Буа – пруд
- Сазлык – болото
Табигатьне саклау – Охрана природы
- Чүпләр калдырмагыз! – Не сорить!
- Учак якмагыз! – Не разводите костер!
- Балык тоту тыелган! – Ловля рыбы запрещена!
- Җәнлекләрне аулау тыела! – Охота запрещена!
Ну и напоследок, несколько устойчивых выражений со словом "природа" в татарском языке:
- Табигать баласы – дитя природы
- Табигать кочагында – в объятьях природы
- Табигать үзенекен итә – природа берет свое
ДИАЛОГ: “Табигать кочагында ял итәбезме?”
- Сания: Зәйнәп, сәлам! Бу атнада планнарың нинди?
- Зәйнәп: Сәлам! Әлегә планнар юк, тәкъдимең бармы?
- Сания: Әйдә бу атнада табигать кочагында ял итәбез?
- Зәйнәп: Бу атнада һава торышы нинди була соң?
- Сания: Шимбә көнне +25 градус күрсәтә, аязучан болытлы һава.
- Зәйнәп: Кая барабыз?
- Сания: Урманга барабыз, анда елгага матур күренеш ачыла, кичке шәфәкьне күзәтербез.
- Зәйнәп: Шәп!
- Сания: Димәк, барабызмы?
- Зәйнәп: Барабыз инде, барабыз.
ДИАЛОГ: “Имтиханга әзерлек”
- Айгөл: Дәү әни, минем иртәгә имтихан, әйдә мине тикшер әле?
- Дәү әни: Әйдә әле. Дөньядагы иң биек шарлавык - ...
- Айгөл: Анхель.
- Дәү әни: Дөрес! Дөньяда дүрт диңгез бар. Аларның атамалары төсләр белән бәйле. Нинди диңгезләр ул?
- Айгөл: Кара диңгез, Кызыл диңгез, Сары диңгез һәм Ак диңгез.
- Дәү әни: Моны беләсеңдер инде: дөньядагы иң зур күл –
- Айгөл: Байкал!
- Дәү әни: Иң югары нокта нинди?
- Айгөл: Эверест!
- Дәү әни: Кызым, син яхшы әзерләнгән кебек. Уңышлар сиңа!
- Айгөл: Рәхмәт, дәү әни!
*****
Ну что же, а теперь время традиционного теста! Проверьте, хороши ли вы усвоили всю лексику и фразы:
Тест: табигать
Сынау
Как вам наш урок? Пишите нам на почту (eydetat@gmail.com) и в соцсетях, что понравилось, а что нет. Напоминаем, что вы также можете учить татарский с помощью наших курсов "разговорный татарский для начинающих" и "разговорный татарский для продолжающих".
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Так же мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.
Встретимся на следующем занятии. Сау булыгыз!
