Өмәр Байкул: "Татар-төрек фильмы төшерергә хыялланам"

Бүгенге көндә күтәрелеш чорын кичерүче төрек киносында татарның да өлеше бар. Хәзерге вакытта Төркия телевидениесендәге популяр "Мизарлык" сериалы режиссерларының берсе – татар егете Өмәр Байкул. Яшь режиссерның бабалары Төркиянең Искешәһәр өлкәсендәге казан татарлары нигез салган Госмания (Kuruhöyük)авылыннан. Өмәр белән төрек киносы феноменының сәбәпләре һәм аның татар киносына кагылышлы өметләре хакында сөйләштек.

— Төрек киносы Төркиядә генә түгел, башка илләрдә, шул исәптән Русиядә дә популяр. Кайберләрен хәтта дәүләт телевидение каналлары да күрсәтте. Төрек киносы уңышының сере нәрсәдә дип уйлыйсыз?

— Соңгы вакытта төрек киносы күтәрелеш кичерә. Бу үсешнең нигезе – соңгы елларда яхшы һәм талантлы режиссер һәм актерлар әзерләүнең алдагы еллар белән чагыштырганда күпкә артуына, киномәктәпләрнең саны күбәюгә, шулай ук киноматографик белемнең әһәмияте үсүгә бәйле. Шул ук вакытта киносекторның аерым бер тармакка һәм җитди табыш чыганагына әверелү факты да бу сорауга ачыклык кертә. Халыкара кинофестивальләрдә зур уңышка ирешкән төрек фильмнары бар, дөньякүләм билгеле төрек режиссерлары һәм төрек актерлары бар, аларны яраталар һәм аларның уңышларын күзәтәләр. Төркиядә фильм һәм телесериалларны массалы җитештерү сәнәгате бар, шуңа күрә Төркия киноиндустриядә шулай ук мөһим экспортчы булып тора. Аерым алганда, 2001 елда башланган телесериал һәм фильмнар экспорты Төркиягә бу өлкәдә танылу казанырга булышты, төрек режиссер һәм актерлары турында дөнья матбугаты язып чыкты, ә килгән табышка яңа һәм күпкә сыйфатлы контент җитештерелде. Шул сәбәпле Төркиядә күптән түгел Netflix һәм Disney кебек эре ширкәтләр эшли һәм оригиналь төрек контенты җитештерә башлады. Нәтиҗәдә, Төркия киноиндустриясе көннән көн үсүен һәм сыйфатлырак контент җитештерүен дәвам итә.

— Татар (Татарстан) киносын күзәтәсезме? Сез аны ничек бәялисез?

— Дөресен әйткәндә, мин Татарстан кинематографиясен күзәтеп бармыйм, биредә татар фильмнарын табу авыр, әмма мин Татарстанда киноны аңлауның үсештә икәнен беләм. Аеруча 2005 елдан Казанда уздырылып килүче Халыкара мөселман киносы фестивален күзәтеп барырга тырышам. Дөньяда беренче Коръән бастырылган шәһәр, Казанда шундый фестиваль уздырылуына мин бик шат. Чит илдән Казанга килүче продюсер, режиссер һәм актерлар татар киносын үстерүгә дә зур өлеш кертәчәгенә ышанам.

— Үзегезнең дә катнашу теләгегез бардыр, бәлки?

— Төркиядә җитештерелгән мин белгән фильмнар ел саен Казандагы мөселман киносы фестивалендә катнаша. Мин дә берәр вакыт үз фильмым белән фестивальдә катнашырга теләр идем. Татар милләтле Төркия режиссеры буларак, фестивальгә кунак итеп чакырсалар, фестивальне күрергә һәм фильмнарны бабам җирендә карарга да бик шат булыр идем.

— Гомумән, Татарстан белән элемтәләрегез бармы? Хезмәттәшлек турында тәкъдимнәр киләме?

— Мин 2014 елда Бөтендөнья татар яшьләре форумында булдым, һәм бу минем Татарстанга беренче баруым иде. Мине татарлар бик яхшы кабул итте, минем бик күп татар дусларым барлыкка килде, кайберләре белән хәзер дә социаль челтәрләрдә аралышабыз. Төркиягә мин Казанга гашыйк булып кайттым. Минем таныш татар хезмәттәшем юк, әмма мин андый милләттәш белән күрешеп, кино һәм телевидение дөньясы турында сөйләшергә, хезмәттәшлек итәргә теләр идем. Татарстанның кино һәм телеиндустриясенә үз өлешемне кертергә, Татарстанда төшерелүче фильм, сериалларда, музыкаль клипларда һәм реклам роликларда эшләргә бик шат булыр идем. Бу яктан мин төрле хезмәттәшлек һәм тәкъдимнәргә ачык икәнемне әйтергә телим. Шулай ук, татар кинематографиясен өйрәнүгә өлешемне кертер өчен, тренинг, интервью һәм семинарларда да катнашырга телим. Мин Төркиягә килергә теләүче милләттәшләремә ярдәм итәргә һәм юнәлеш күрсәтергә теләр идем – алар, теләсә, минем белән элемтәгә керә ала – мин кулымнан килгән кадәр ярдәм итәргә әзер.

— Сезнең татар фильмы төшерү теләге дә юкмы? Ни турында булырга мөмкин ул фильм?

— Әйе, мин бик тә татар-төрек фильмы төшерергә телим. Бу минем бабаларым тарихы. Миндә Төркиядә яшәүче татарлар һәм аларның мөһаҗирлеге турында сөйләүче документаль кинопроект бар, ул Төркиядә һәм Татарстанда төшереләчәк. Бу фильмга җан кертер өчен миңа ярдәм кирәк. Мин әлеге фильмны 2014 елда Искешәһәрдә төшерә башладым, әмма Татарстанда төшереләсе өлешен төшереп бетерә алмадым, чөнки ярдәм тапмадым. Мин әлеге фильмны төшереп бетерергә бик тә теләр идем.

— Сез кино өлкәсенә ничек килеп кердегез? Режиссер булу теләге кайчан туды?

— Балачактан кино карарга яратам. Шәхсән мин Yeşilçam^* киносының зур фанаты. Балачакта Yeşilçam кинотеатрында карамаган фильм калмагандыр, бөтен фильмнарның диярлек репликаларын хәтта яттан беләм. Бераз үсә төшкәч, мин дөнья кинематографын күзәтә башладым, һәм кино минем иң зур мавыгуыма әйләнде. Менә нигә мин режиссер булырга һәм кино төшерергә хыялландым. Гаиләбездә кино яраткан һәм миңа үрнәк бирерлек кешеләр күп түгел иде, киноиндустрия дә мин белгән тармак түгел иде, әмма мин киноны һөнәрем итәргә теләдем һәм кино белеме алдым, университет белемемне дә шул уй белән сайладым. Минем яраткан шөгылем – кино карау, һәм миңа бу шөгылемне һөнәргә әйләндерү бәхете тиде.

— Төркиядә киноиндустриягә эләгү авырмы?

— Киноиндустриягә эләгүе җиңел булмады. Мин укыган университет Кайсерида урнашкан иде, ә киноиндустрия – Истанбулда, ягъни уку урыны белән эш урыны бер-берсеннән ерак ике шәһәрдә. Мине ара ераклыгы куркытмады, һәм мин, тизрәк тәҗрибә туплар өчен, университетның беренче курсларыннан ук семестрлар арасындагы ялларда һәм җәйге каникулда Истанбулга эшкә йөрдем, төрле фильмнарда, сериалларда, музыкаль клипларда режиссер ярдәмчесе булып эшләдем. Университетны бетергәндә мин инде яхшы һөнәри тәҗрибә туплаган идем, һәм бу минем зур өстенлегем булды. Чыгарылыштан соң эш табу проблемы тумады, чөнки яхшы мохиткә эләктем. Күп еллар дәвамында Төркиядә яхшы проектларда режиссер ярдәмчесе булып эшләдем, һәм миңа мәшһүр режиссерлар белән эшләргә туры килде.

🛑 Русиядә Азатлык сайты томаланды, нишләргә? Безнең кулланма.
🌐 Безнең Telegram каналына да кушылырга онытмагыз!