Soñğı yegerme yıl eçendä 2005 yıl Mordoviä tatarları öçen iñ uñışlı yıl buldı dip äytergä bula. Bu uzğan yılda berniçä bik möhim waqiğa buldı.
2005 yılnıñ başı tatarlar öçen bik qayğılı waqiğa belän başlandı. 17 nçe yanwar'da İsa awılında tatar fol'kloristikasınıñ legendası bulğan 86 yäşlek Abdulla Krotov ülde. Anı iskä alu kiçäse bıyıl Mäskäwdä 28 yanwarda Asadullaev yortında tantanalı räweştä ütkäreler dip kötelä. Monda tatar folklorın yaratuçılar, Qazan häm Mäskäw artistları, Abdulla Krotovnıñ Mäskäwdä, Qazanda häm Mordoviäda yäşäwçe yaqtaşları kiler.
İkençe kürenekle waqiğa – tatar bulsa da, urıs telendä yazuçı Kamil Tangalıyçevqa “Mordoviä Respublikasınıñ atqazanğan yazuçısı” iseme birelde. Kamil urıs telendä şiğırlär häm publitsistiqa yaza.
Öçençe möhim närsä: “Mordoviä radiosı”nıñ tatar telle tapşırularınıñ waqıtı atnasına 28 minuttan 45 minutqa üste.
19 apreldä tatarlar öçen uzğan yılnıñ iñ möhim waqiğası buldı. Bu könne “Yuldaş” isemle yaña tatar ğazetı basılıp çıqtı. Ğazet tulısınça respublika byudjetı xisabında eşli, 9 xezmätkäre bar, urıs häm tatar telendä atna sayın çığa. Mordoviäda 1997 yıldan birle bäysez ber “Tatar gazetası” çıqsa da, anıñ säyäsäten, anıñ tänqiten yaratmağanğa Mordoviä xaqimiätläre ul gazetqa aqçanı birmäde häm, ozaq yıllar uylağannan soñ, üz kontrole astında eşli torğan yaña ğazet oyıştırdı. 1980nçe yıllar axırında Rusiäneñ tatarlar kompakt räweştä yäşägän regionnarınıñ barısında diärlek byudjet xisabına tatar ğazetları çığa başladı. Tik Mordoviä häm Penza ölkäse xaqimiätläre genä üz tatarları öçen şundıy ğazetlarnı oyıştırmadı. Äle inde 2005 yılda Mordoviäda “Yuldaş” ğazetı çığa başlağaç, tatarlar öçen ğazetı bulmıyınça tik Penza ölkäse genä qaldı.
Bişençe waqiğa Tübän Novgorodta 2 nçe iyüldä buldı. Bu könne anda Federal' Saban tuyı ütte häm Saban tuyın yabu tantanası waqıtında 2006 yılnıñ Federal' Saban tuyı Mordoviäda ütkäreläçäk dip iğlan itelde. Bıyıl cäyen böten Rusiädan tatarlar Federal' Saban tuyın ütkärergä dip Saranskiğa kilerlär. Monda xäzer şul uñaydan yaña ippodrom da tözelä.
Altınçı waqiğa. Qazannıñ 1000 yıllığına dip Saranskida yaña kitap çıqtı. Anıñ iseme “Saransk-Qazan: Uzı drujbı”. Bu bik yaxşı itep bastırılğan kitapnı Mordoviä başlığı Nikolay Merkuşkin Qazannıñ 1000 yıllığı ütkärelgän waqıtta Rusiä prezidentı Vladimir Putinğa häm Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievkä büläk itte. Kitapta Mordoviänı Qazan şähäre belän bäylägän törle şäxeslär turında oçerklar, Mordoviä tatarlarınıñ tarixı häm ayırım kürenekle tatarlar turında mäğlumatlar da bar.
Cidençe waqiğa. Hadi Taqtaş şiğırlären yaratuçılar küptän zarlana ide: böek şağirneñ Qazanda da, tuğan awılı Sırqıdıda da anıñ muzey-yortı yuq dip. Çınnan da, niçämä-niçä qat xaqimiätlär dä, kürenekle eşmäkärlär dä şundıy muzey-yort tözergä wäğdä birgän ide, ämma bu izge eş 2005 yılnıñ avgustında ğına eşlände. Tatarstan häm Mordoviä respublikalarınıñ sälämätlek ministrları, Kamil Zıyätdinov häm Rafail Aşirov, Mordoviä tatarlarınıñ häm tatar şiğriäten yaratuçılarnıñ xıyalın tormışqa aşırdı: alar üzläreneñ xisabına Sırqıdı awılında Hadi Taqtaş muzey-yortın tözedelär. Tatarstan sälämätlek ministrı Kamil Zıyätdinov küptännän ikän Taqtaş şiğırlären yaratqan. Ä Mordoviä sälämätlek ministrı Rafail Aşirov, Taqtaş şiğırlären tatarça uqi almasa da, Mordoviä başlığı Nikolay Merkuşkin fatixasın alıp, Qazannıñ 1000 yıllığına büläk bulsın dip, üzeneñ kollegası Kamil Zıyätdinovnıñ initsiativasına quşılıp, menä digän muzey-yort saldılar häm anıñ qarşında Taqtaşnıñ byustın da quydılar.
Rafail Aşirov ozaq yıllar Mordoviä xökümätendä berdänber ministr-tatar bulıp tordı. Ä uzğan 2005 yılda közen Mordoviä xökümätenä ikençe ministr-tatar kertelde: toraq-kommunal xucalıq ministrı bulıp Räşit Aşirov bilgelände. İke ministrnıñ da familiäläre Aşirov buluı oçraqlı tügel, alar ikese dä ber awıldan, Mordoviäneñ Dubenka rayonı Lamat awılınnan. Alay ğına da tügel, alar qardäşlär dä ikän.
Häm Mordoviä tatarınıñ 2005 yıldağı tormışınnan tağı ber möhim moment. 90nçı yıllarnıñ berençe yartısında Mordoviäda tatarlardan 4 rayon başlığı bar ide: Lämberä rayonında Käbir Almyaşev, Romodan rayonında Rafik Salixov, Temnikov rayonında Ravil Diveev häm yaña oyıştırılğan Qadoşkin rayonında Rästäm Rezakov. 90 yıllarnıñ ikençe yartısında Rafik Salixov yuğarığa kütärelde: “Mordovavtodor” direktorı buldı, Ravil Diveev, respublikanıñ yaña xucası Merquşkin belän urtaq tel tapmağaç, urınınnan kitte, ä Rästäm Rezakovnı, Qadoşkin rayonı başlığın, rayon prokurorı wäxşilärçä üterde. Şulay itep ber Käbir Almyaşev qına Lämberä rayonı başlığı bulıp qala bardı. Ä uzğan yılda tağı ike tatar keşese rayon başlıqları buldı: Qadoşkin rayonına başlıq itep tatar xatını Adilä Kolesnikova kilde, ä İnsar rayonında Kamil Mangutov citäkçe itep bilgelände.
Şulay itep, uzğan 2005 yıl Mordoviä tatarları öçen bik tä uñışlı buldı.
İrek Bikkinin, Mordoviä
2005 yılnıñ başı tatarlar öçen bik qayğılı waqiğa belän başlandı. 17 nçe yanwar'da İsa awılında tatar fol'kloristikasınıñ legendası bulğan 86 yäşlek Abdulla Krotov ülde. Anı iskä alu kiçäse bıyıl Mäskäwdä 28 yanwarda Asadullaev yortında tantanalı räweştä ütkäreler dip kötelä. Monda tatar folklorın yaratuçılar, Qazan häm Mäskäw artistları, Abdulla Krotovnıñ Mäskäwdä, Qazanda häm Mordoviäda yäşäwçe yaqtaşları kiler.
İkençe kürenekle waqiğa – tatar bulsa da, urıs telendä yazuçı Kamil Tangalıyçevqa “Mordoviä Respublikasınıñ atqazanğan yazuçısı” iseme birelde. Kamil urıs telendä şiğırlär häm publitsistiqa yaza.
Öçençe möhim närsä: “Mordoviä radiosı”nıñ tatar telle tapşırularınıñ waqıtı atnasına 28 minuttan 45 minutqa üste.
19 apreldä tatarlar öçen uzğan yılnıñ iñ möhim waqiğası buldı. Bu könne “Yuldaş” isemle yaña tatar ğazetı basılıp çıqtı. Ğazet tulısınça respublika byudjetı xisabında eşli, 9 xezmätkäre bar, urıs häm tatar telendä atna sayın çığa. Mordoviäda 1997 yıldan birle bäysez ber “Tatar gazetası” çıqsa da, anıñ säyäsäten, anıñ tänqiten yaratmağanğa Mordoviä xaqimiätläre ul gazetqa aqçanı birmäde häm, ozaq yıllar uylağannan soñ, üz kontrole astında eşli torğan yaña ğazet oyıştırdı. 1980nçe yıllar axırında Rusiäneñ tatarlar kompakt räweştä yäşägän regionnarınıñ barısında diärlek byudjet xisabına tatar ğazetları çığa başladı. Tik Mordoviä häm Penza ölkäse xaqimiätläre genä üz tatarları öçen şundıy ğazetlarnı oyıştırmadı. Äle inde 2005 yılda Mordoviäda “Yuldaş” ğazetı çığa başlağaç, tatarlar öçen ğazetı bulmıyınça tik Penza ölkäse genä qaldı.
Bişençe waqiğa Tübän Novgorodta 2 nçe iyüldä buldı. Bu könne anda Federal' Saban tuyı ütte häm Saban tuyın yabu tantanası waqıtında 2006 yılnıñ Federal' Saban tuyı Mordoviäda ütkäreläçäk dip iğlan itelde. Bıyıl cäyen böten Rusiädan tatarlar Federal' Saban tuyın ütkärergä dip Saranskiğa kilerlär. Monda xäzer şul uñaydan yaña ippodrom da tözelä.
Altınçı waqiğa. Qazannıñ 1000 yıllığına dip Saranskida yaña kitap çıqtı. Anıñ iseme “Saransk-Qazan: Uzı drujbı”. Bu bik yaxşı itep bastırılğan kitapnı Mordoviä başlığı Nikolay Merkuşkin Qazannıñ 1000 yıllığı ütkärelgän waqıtta Rusiä prezidentı Vladimir Putinğa häm Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievkä büläk itte. Kitapta Mordoviänı Qazan şähäre belän bäylägän törle şäxeslär turında oçerklar, Mordoviä tatarlarınıñ tarixı häm ayırım kürenekle tatarlar turında mäğlumatlar da bar.
Cidençe waqiğa. Hadi Taqtaş şiğırlären yaratuçılar küptän zarlana ide: böek şağirneñ Qazanda da, tuğan awılı Sırqıdıda da anıñ muzey-yortı yuq dip. Çınnan da, niçämä-niçä qat xaqimiätlär dä, kürenekle eşmäkärlär dä şundıy muzey-yort tözergä wäğdä birgän ide, ämma bu izge eş 2005 yılnıñ avgustında ğına eşlände. Tatarstan häm Mordoviä respublikalarınıñ sälämätlek ministrları, Kamil Zıyätdinov häm Rafail Aşirov, Mordoviä tatarlarınıñ häm tatar şiğriäten yaratuçılarnıñ xıyalın tormışqa aşırdı: alar üzläreneñ xisabına Sırqıdı awılında Hadi Taqtaş muzey-yortın tözedelär. Tatarstan sälämätlek ministrı Kamil Zıyätdinov küptännän ikän Taqtaş şiğırlären yaratqan. Ä Mordoviä sälämätlek ministrı Rafail Aşirov, Taqtaş şiğırlären tatarça uqi almasa da, Mordoviä başlığı Nikolay Merkuşkin fatixasın alıp, Qazannıñ 1000 yıllığına büläk bulsın dip, üzeneñ kollegası Kamil Zıyätdinovnıñ initsiativasına quşılıp, menä digän muzey-yort saldılar häm anıñ qarşında Taqtaşnıñ byustın da quydılar.
Rafail Aşirov ozaq yıllar Mordoviä xökümätendä berdänber ministr-tatar bulıp tordı. Ä uzğan 2005 yılda közen Mordoviä xökümätenä ikençe ministr-tatar kertelde: toraq-kommunal xucalıq ministrı bulıp Räşit Aşirov bilgelände. İke ministrnıñ da familiäläre Aşirov buluı oçraqlı tügel, alar ikese dä ber awıldan, Mordoviäneñ Dubenka rayonı Lamat awılınnan. Alay ğına da tügel, alar qardäşlär dä ikän.
Häm Mordoviä tatarınıñ 2005 yıldağı tormışınnan tağı ber möhim moment. 90nçı yıllarnıñ berençe yartısında Mordoviäda tatarlardan 4 rayon başlığı bar ide: Lämberä rayonında Käbir Almyaşev, Romodan rayonında Rafik Salixov, Temnikov rayonında Ravil Diveev häm yaña oyıştırılğan Qadoşkin rayonında Rästäm Rezakov. 90 yıllarnıñ ikençe yartısında Rafik Salixov yuğarığa kütärelde: “Mordovavtodor” direktorı buldı, Ravil Diveev, respublikanıñ yaña xucası Merquşkin belän urtaq tel tapmağaç, urınınnan kitte, ä Rästäm Rezakovnı, Qadoşkin rayonı başlığın, rayon prokurorı wäxşilärçä üterde. Şulay itep ber Käbir Almyaşev qına Lämberä rayonı başlığı bulıp qala bardı. Ä uzğan yılda tağı ike tatar keşese rayon başlıqları buldı: Qadoşkin rayonına başlıq itep tatar xatını Adilä Kolesnikova kilde, ä İnsar rayonında Kamil Mangutov citäkçe itep bilgelände.
Şulay itep, uzğan 2005 yıl Mordoviä tatarları öçen bik tä uñışlı buldı.
İrek Bikkinin, Mordoviä
