Bıyıl Samarda tatarlar Näwrüz bäyrämen 17- nçe tapqır uzdırdılar. Samarnıñ üzägendä urnaşqan sport Sarayı 9 säğät buyına göcläp tordı. İke foyeda yäşlär, mäktäp balaları küñel açsalar,töp säxnädä zur konsert- tamaşa bardı- Tatarstannıñ xalıq artistı Zöxrä Säxäbiewa xalıqnı moñğa çumdırsa, xalıq anı alqışlarğa kümde, büläklärgä çumdırdı. “Yalqınlı yäşlek” artistları, Qamışlı awıl üzeşçännäre yuğarı sänğät ürnägen kürsättelär. Tarixta 1-nçe märtäbä zur säxnädä 10 tatar qızı borınğı tatar qızı külmäklären, kiçke mäcles külmäklären häm tuy külmäklären kürsättelär. Läkin dä bıyılğı 17- nçe Näwrüz üzeneñ säyäsi yünäleşe belän ayırıldı. Här çaqırılğan qunaqqa fayl eçendä çaqıru käğäzennän tış, Näwrüz bäyrämeneñ ssenar planı, Näwrüz afişası, “Sıçevça çuqındıru”, “Samar tatar millätpärvarları rus pravoslav çirkäveneñ tatar xalqı aldında ğafu ütenülären kötä” isemle yazmalar da quyılğan ide.
Bäyräm tantanasında Bötendönya tatar kongressı wäkile Gölnaz Şäyxi qatnaştı. Samar tatar Näwrüze turında anıñ fikere:
Samarda Näwrüz 17-nçe tapqır uzdı. Mondıy Näwrüzne äle Qazan da uzdırğanı yuq. Min Samarda öçençe Näwrüzdä qatnaşam häm ul yıldan- yıl kürkämräk bula bara, xalıqnı tuplıy bara, eçtälege bayıy. Bıyılğı Näwrüz tatarlarnıñ mäktäplärgä xristian dinen kertügä qarşılığın kürsätte. Millät balası mäcbüri başqa dinne öyränergä tieş tügel. Här millätneñ üz dine üzenä qäderle. Xalıqlarnıñ mädäniäten öyränergä kiräk.
Bıyılğı Näwrüzgä berençe märtäbä Tatarstan kitap näşriäte direktorı Damir Şakirov ber maşina kitap töyep kilgän ide. Anıñ fikere:
Kitapqa mönäsäbät 180 gradusqa borılğan. Qanatlanıp qaytam. Millättäşlärebez tamırların onıtmıylar.
Kitap satuçı Taliä xanım söyli:
Xalıq teläsä nindi kitap almıy. Samarda tarixqa qağılğan kitaplarnı küp aldılar. Kilgändä borçılıp kilsäk, qaytqanda quanıp kitäbez. Tatarda ömet bar äle. Tatar yäşäyäçäk, Allah birsä!
Näwrüz säxnäsennän astırtın çuqındıru qurqınıçı barlığın iskärttelär, moña qarşı millät ni äzerlek alıp baru yulların kürsättelär. Tol'yatti şähärennän islam xäzrät fikere:
Päygambärebez äytä: “Döres söyläw, döres eşläw adäm balasın yaqtılıqqa alıp bara. Yaxşılıq adäm balasın cännätkä alıp kerä. Xoday Täğälä telne döres süzlär söylär öçen birgän. Kemgäder oxşap ta betmägänder. Tärbiäne isem quşudan başlarğa kiräk. Ägär bügen balalarıbızğa tatar möselman iseme quşmasaq, alar kiläçäktä başqa millät isemnären quşaçaqlar. Päygambärebez äytkän : “Ägär ber millät ikençe millätkä oxşarğa tırışsa ul şul millätkä küçäçäk”,- digän. Bez üzebezneñ äbi- babalarıbızğa oxşarğa tieşbez. İkençese- balanı tärbiäläw. Telne öyrätü, dinne öyrätü, namazğa öyrätü, yaxşılıq belän yamannı öyrätü. Bolar barçası da - äti- äni burıçı. Menä şularnı tormışqa aşırğan ata- ana Allahı Täğälä qarşında burıçın ütägän keşe.
Näwrüz säxnäsennän türälärgä mädxiä cırlandı, qoçaq- qoçaq räxmätlär yaudı. Läkin dä xakimiät wäkillärenä, FSB ofitserlarına häm üz tatarıbız quştannarına tübändäge fikerlär yöräklärenä sarı may bulıp yatmadı. Menä şundıy fikerlärneñ berniçäse genä:
“ İl'minskiy, Qanaşeeviçnıñ bügenge onıqları tatarğa: ”Sez az häm Sezneñ belän sanaşmıybız da,”- dilär. Kem dä kem tarixnı belmi, yä isä belergä telämi, isegezgä töşeräbez äfändelär. Knyaz Vladimir mäcüsilektä yatqanda, näq menä İdel buyında bolğar balalarıbız mäçetlärdä namaz uqığannar, su ütkärgeçlär belän qullanğannar.
Bügen Yawız İvan toqımı mäktäplärgä ikona, täre, Bibliä kertep, tatar balalarınıñ ruxın taptarğa cıyınalar.
Mäktäplärgä pravoslav ruxın kertergä teläwçe çinovnik äfändelär, “Berdäm Rossiä” firqäse ul berdäm din bulu tügel. Rusiä üzen Yevropa sivilizatsiäseneñ ber qapılçığı dip tanıy ikän, Yevropa täcribäsen öyränergä häm qullanırğa waqıt.
Menä şundıy fikerlär türälärneñ dä, tatarnıñ satlıq cannarına dä kilmi, älbättä. “Tatar belän urısnı talaştırırğa cıyınasız”,- süzlären tökreklären çäçrätä- çäçrätä söyläwçelär tabıldı.
Samar şähär milli- mädäni möxtäriäte citäkçese Cämil Wäliullin fikere:
“ Çınbarlıq şunı kürsätte. Samar tatarları arasındağı millätara niqaxlar tatar äxlağın yotıp beterä yazğan , tatar üz- üzen yaqlaw, saqlaw köçen yuğaltqan diärlek. Biznestağı qayber äfändelär malların saqlar öçen külmäk izülären çişep täre tağırğa äzerlär.”
Tügäräkläp şundıy yomğaq yasarğa bula kebek. Rus pravoslav çirkäweneñ mäktäplärgä pravoslav ruxın kertü säyäsäte millätara ızğış qına çığarıp qalmıy, äle tatarlarnıñ üz aralarında da tınıçlıqnı yuğalttı. Rus dädäyeneñ küñelen kürep, rus arqasın sıypap yäşägännär, millätpärvarlarnıñ tatarnıñ möselman bulıp yäşäwe öçen köräşüennän örkilär.
Şamil Bahautdin, Samar
