1 yüldä Bötenräsäy külämendä başlanğan awıl xucalığında san alu tögällänep kilä. Udmurtiä respublikasında 240 meñnän artıq obyektnı isäpkä alırğa kiräk ide. Udmurtstat idäräse xezmätkärläre belderüençä, 20 yülgä baqçaçılar berleklärendä san alu inde tulısınça uzğan, şäxsi xucalıqlarnı isäpkä alu da tögällängän. San aluçılarnı berençe könnärdä xucalıqlarda nindider ber qurqu xise belän qarşı alğan bulsalar, soñraq añlatu eşläre näticäsendä här yortta tögäl mäğlumät birergä omtılğannar. Bu xaqta Udmurtstat xezmätkärläre dä, aralaşu waqıtında san aluçılar da xäbär itälär. «Azatlıq» radiosı xäbärçesenä Udmurtiäneñ Kiäs rayonında oçraşularda rayonda awıl xucalığında san alu buyınça cawaplı xezmätkär Sergey Vasil''yev ta citkerde.
Sergey Vasil''yev süzlärençä, Kiäs rayonında yäşäwçelär awıl xucalığında uzdırılğan älege aksiäne xalıqnıñ tormışın yaxşı yaqqa üzgärtergä yärdäm itär digän fikerdä. Şuña da bu rayonda inde awıl xucalığın isäpkä alu uñışlı uzğan.
San aluçı Fäwziä Şakirova Kiäs awılında tanış şäxes. Ul berniçä yıl elek xalıq sanın aluda da qatnaşqan bulğan. Şuña xäzer eşendä awırlıqlar bulmadı, kiresençä, anı keşelär yaxşı qarşı aluın, häm anıñ sorawlarına bulğan qädär tögäl cawaplar birep, şul uq waqıtta täqdimnären dä citkerdelär dip belderde.
Fäwziä Şakirova süzlärenä rayonnıñ Baysar awılında san aluçı Ğuzäliä Xäybullina da quşıldı. Anda da xucalıqlarda citeşterelgän söt, it kebek produktsiä qup bulıp qala, şuña da alarnı xucalıqlardan cıyunı oyıştıruda yärdäm kötälär. Awıl xalqı sät, it satıp üzeneñ ğailäseneñ keremen arttıra. Şul uq waqıtta, gaz torbaları ütkärü, yullarnı tözekländerü kebek mäs''älälär dä quyılğan. Şulay itep san aluçılar birgän sorawlarğa cawaplar tulı külämendä alınsa, ä menä xucalarnıñ sorawları älegä açıq qalğan. Döres, xalıqnıñ sorawları administratsiädä tuplana, Kiäs rayonında awıl xucalığında san alu buyınça cawaplı Sergey Vasil''yev süzlärençä, bu mäsälärne rayon administratsiäse genä xäl itä almıy,alar respublika xakimiätenä häm hättä federal'' xökümätkä qağıla. Udmurtstat xezmätkärläre tağın ber närsägä iğtibarnı yünälttelär.
Şäxsi xucalıqları bulğan keşelärdä isäpkä aluçılar 16 bittän torğan anketa tutırğan. Alarda qaralğan barlıq sorawlarğa da xucalar tögäl cawaplar birergä tırışsa. Ä menä krest''yan häm fermer xucalıqlarında san aluçı 32 bittän bulğan anketadağı sorawlarğa cawap tutıruğa tieş bulğan. Monıñ öçen berär säğät yarım waqıt kiräk ikän. Fermerlarnıñ bügenge köndä eşläreneñ küplegen isäpkä alsañ, alarnıñ waqıtı da yuq. İkençedän, alar salım artır dip qurqıp ta san aluçılar belän aralaşırğa teläklär beldermägän. Döres, anketalar isem familiälär, adreslar kürsätelmiçä tutırıla. Xucalıqlarda san alu konfedensial'' räweştä alıp barıluı 2005 yılnın 21 yülendä qabul itelgän 108 federal'' zakonnıñ 12 stat''yasında qaralğan. Şuña da qaramastan fermer xucalıqlarında san alu tieşle külämdä uzdırılmağan.
Xämidä Ğayfullina, Udmurtiä
