Tatarstan prezidentınıñ “İnterfaks”qa avia kosmik texnologiälär häm cihazlar xaqında söyläwe, soraw birüçe jurnalistnıñ küptän tügel Qazanda ütkän xalıqara kürgäzmä xaqında iskä töşerüendä. Rusiädä ike yılğa ber ütüçe 3nçe xalıqara maxsuslaşqan, “Avia kosmik texnologiälär häm cihazlar. Qazan – 2006” isemle kürgäzmä ul. Älege çarada çit illärdän, Rusiäneñ 100дән artıq oyışma, konstruktorlıq byuroları, fänni-tikşerenü institutları qatnaşa. Kürgäzmägä üz texnika-texnologiälären kürsätergä quyuçılar arasında Tatarstannıñ 50 oyışması, Rusiäneñ aviatsiä tarmağında eşläwçe ere xäyran ğına oyışmaları bula. Belorussiä, Qazaqstan, Litva, Ukraina kompaniäläreneñ avia kosmik ölkädäge texnologik eşlänmäläre täqdim itelä. Bolarğa östäp “Avtomatlaştırılğan tözü sistemalarınıñ fänni-tikşerenü institutı”, “Avia pribor-Xolding”, “Qazan borğalaq” şirkäte, Gorbunov isemendäge Qazan aviatsiä citeşterü berläşmäläre qatnaşa. Kürgäzmä mäydançığına oçqıç häm borğalaqlardan tış, alarnı yasağanda qatnaşqan texnologiäläre, texnologik cihazları da quyıla. Rusiä belän çit il oçqıç - borğalaqları bik nıq ayırıla ikän. Şuña da Şäymievtan äñgämä aluçı “İnterfaksk” jurnalistı; “Bu ölkädä xällär bik naçarmıni?” - dip soraw birä. Tatarstan prezidentınıñ cawabı xalıqara kürgäzmädän çığıp Rusiäneñ avia tözeleş ölkäsenä qarata fikerläre tübändägeçä yañğırıy. Anıñ äytüe buyınça avi tözeleş ölkäsendä xällär bik möşkel ikän şul.
- Bu kürgäzmägä Rusiäneñ xäzerge oçqıç-borğalaqları tügel, kiçägeläre quyılğan. Bu küñeldä nıq borçu uyata - di Mintimer Şäymiev.
- Bezneñ ilneñ qayçandır görläp oçqıçlar tözi torğan şirkät citäkçelegen tıñlap torsañ bötenläy uyğa qalasıñ - dip Tatarstan prezidentı süzen däwam itä.
- Qayçandır Rusiä başqa illär belän yarışırlıq, dönyada tanılğan xärbilärgä, xalıq öçen oçqıç-borğalaqları yasıy ide. Soñğı 15 yıl eçendä bu ölkädä xällär bik awır, xätta qurqınıç disäk tä bula. Bu oçqıçlar tözü ölkäsendä genä tügel, yuğarı texnologiälär ölkäsendä dä.
Şäymiev äytüençä; Rusiä, Tatarstanda anıñ eçenä kerä bit inde, avia tözeleş yağınnan nik artta, üseş yuq däräcäsendä. Ul, bügen dönyada iñ yaxşı oçqıçlarnı Braziliäneñ “Embraer” oyışması çığara di. Alar başqa illärgä köndäş bulırlıq oçqıçlar äwälägännär. Braziliä avia tözeleş oyışmasına oçqıç detal'lären böten dönya buyınça kiterälär ikän. Şäymiev beldergänçä, Rusiä avia tözeleş ölkäsendä döres säyäsät alıp barmıy, annan çit ilneñ ayırım detal'lärne satuçılarnıñ kirelängänenä iğtibar itä. Qayber illär üzläre bezneñ oçqıçlarnıñ aldınğı buluların telämäwe dä sizelä, ayırım alğanda amerikanıñ. Moña misal itep Şäymiev “Suxoy” isemendäge Rusiä avia oyışmasın kiterde.
- Çit ilneñ bezgä, Rusiä eçendäge avia oyışmalarnıñ ber-bersenä, däwlätneñ ayırım şirkätlärgä lobbizm, naçar tä'sire oçqıçlar üseşen tuqtattı. Şuña da bez oçqıçlarnı çit ildän satıp alırğa mäcbür buldıq - di Tatarstan citäkçese.
Dönyada siräk illär genä oçqıçlar citeşterä, Rusiä dä şular sanında. Rusiä üz suverenlıygın avia tözeleş ölkäse belän dä nığıta alsın öçen närsä eşlärgä kiräk soñ digän sorawğa Mintimer Şäymiev:
- Soñğa qalıp bulsa da, Rusiädä tiz arada oçqıçlar citeşterü buyınça däwlät programması qabul itärgä kiräk!- dip süzen tämamlıy.
Röstäm İsxaqi
