İlbaşı Putinnıñ bazarlarnı Könayq xalıqlarınnan azat itü turındağı kürsätmäse Sember yaqlarında ällä ni çağılış tapmadı, diärgä dä bula.
Berençedän, säwdägä mahir Sember mişärläre satuçılar arasında bik küp. Alarnı quıp bulmıy – cirle xalıq bit. İkençedän, Kön'yak xalıqları moña qadär dä bazarlardan uñışlı ğına çitläşterelgän ide. Bügen isä bik az qalğannar.
Mäsälän, ölkä üzägeneñ Timeryul rayonı bazarında 7 äzeri keşese genä üz illärennän kitertkän cimeşlär satalar. Üzäk bazarda 10 çaması üzbäk yegetläre örek, kürägä belän säwdä itälär. Ä Zöya aryağı rayoındağı tormış-könküreş kiräk-yaraqları, kiem-salım bazarında taciklar oçraştırğalıy. Boları üz tawarların satu belän tügel – başqalarğa yallanıp kön kürälär. Häm iñ möhime şul: barısı da räsmi räweştä terkälgännär. Yäğni propiskalı. Ä qalğannarı quılğan, didelär. Boları da qurqıp qına – tirä-yaqqa qaranıp söylilär. Diktofon kürü belän bötenläy çitkä borılalar. Yaña şähär – İdel aryäğı rayonında Qıtay bazarı isemen yörtkän cirdä dä säwdä üzgäreşläre yuq: arzan qıtay tawarları yaxşı satıla, dilär.
Xäyer, eş bit ğadi satuçılarda tügel – şul satuçılarnı talawçı xucalarda. Bazarlar xucaları arasında kön'yaq xalıqlar wäkilläre bötenläy yuq. Zöya aryağı rayonınıñ Könbatış bul'var isemen yörtkän uramda elek “Azerbaycanski rınok” dip atalğan bazar bar ide. Räsäy qaharmanı Vladimir Şamanov gubernatorlıyqqa kilgäç, bu bazar tiräsendä küp şaw-şular buldı. Xätta bazar turında cirle gäzitlärdän anı “banditskiy priton” dip atawçılar da tabıldı. General Şamanovnıñ Tawlı Qarabaxnı Äzerbaycannan tartıp alıp Ärmänstanğa quşu öçen barğan suğışta äzerilärgä qarata tuğan quştırnaqlı qaynar mäxäbbäte, gubernator urının yaulap alğaç, şundıy tösmer alğandır, digän farazlar da yörde ul waqıtta. “Azerbaycanski rınok” tiräsendäge şaw-şular anı bötenläy yandıru belän tämamlandı. Xäzer bu cirdä oluğ kotlovan yanında bazarnıñ elekke xucası Allahverdievneñ keçkenä kioskı moñayıp basıp tora.
“Xucalar” digäne ayıruça ğibrätle. Yaña Şähärdäge Qıtay bazarı häm “OOO Lanset” isemen yörtkän iñ zurı şähärneñ Üzäk xastaxanäseneñ baş tabibı Vladimir Prokin qulında.Tabiblıqqa diplomı bulsa da, meditsina ölkäsendä eşlämägän kürenekle biznesmen ul. Aqçası bik küpter, Üzäk xastaxanäneñ baş tabibı urının satıp alğan, digän imeş-mimeşlär dä yöri anıñ turında. Üze bik tä awıru ikän – köçkä-köçkä sürälep yöri, dilär anı belüçelär. İdelaryagıyndagı ike bazar munitsipal' milek sanala. Başqaruçı direktorı - tatar balası İldar Safiullin.
Şähärneñ Üzäk bazarı da munitsipal' milek sanala ide. Anı bik tä arzan bäyägä mäskäwlelär satıp alğannar. İsemnäre mäğlüm tügel. Xäyer, bu oçraqta, bälki ul persona inkognitağa bazarı tügel – şähärneñ näq üzägendäge cir kiräk bulğandır, di bazarda satuçılar. Arenda bäyäsen 2-3 märtäbä kütärgän. Satuçılar da üz bäyälären kütärergä mäcbür. Şunlıqtan bazar buşap bara. İt, kolbasa satu tuqtalğan. Zur-zur säwdä zallarında beräm-säräm adaşqan satuçılar suqranıp utıralar.
Barlıq kiräk-yaraqlar, azıq-tölek belän säwdä itü mömkinlege tudrılğan iñ zur bazar – Zöyaaryağında. Satuçılar fikerençä, bu bazar samarlılar qulında. Ämma bazarnıñ başqaruçı direktorı Emma xanım äytüençä, töp aksioner – ölkä xaqimiäte. Xäyer, bu fikerlärneñ ikese dä xaqtır, çönki bügenge ölkä başlığınıñ saylaw aldı kampaniäsendä Samar firması SOQ zur tırışlıqlar kürsätte bit.
Qısqası, Semberdä säwdä tärtibe Putin qararına qädär ük urnaştırılğan ide inde. Çönki mäs'älä kemneñ satu itüendä tügel – aqçanıñ nindi kesägä salınuında. Ä biredä tınıçlıq – kerem yaxşı bülengän.
Ayrat İbrahim, Sember
