Soñğı arada däwläti uqu yortlarında pravaslau dinen uqıtu turında süzlär quyıra başladı. Yuğisä, moña bolay da däwlät tarafınnan kiñ mömkinleklär birelä kilä. Başta iñ küzgä bärelgäne. Ölkä üzägeneñ Timer yul rayonında Sovet çorında xalıq öçen güzäl yal parkı buldırılğan ide. Tirän zäwıq belän saylap utırtılğan ağaçlar suqmaq – yullar buyı ozatıp qalalar, äñgämälär öçen yasalğan besedkalar duslarça oçraşular öçen bik qulay ide. Qısqası, dinenä qaramastan, härkem monda can rizığı, tınıçlıq taba ide. Xäzer bu urın nosari qorılmaları poçmağına äylänä bara.
Başta tıynaq qına obelisk päyda buldı. Watan öçen bixisap suğışlarda häläk bulğan şuşı rayon qorbannarı xörmätenä. Märmär plitälärdä 2000нән artıq isemnär. Alarnıñ 10 – 15 protsentı çaması möselman familiäle bulsalar da, barısınıñ da ruxi tınıçlığın östä quyılğan tärelär saqlap kilä.
Monısı tınıç qabul itelde. Ä menä parknıñ ber poçmağında Blagoveşçenie çirkäwe tözi başlağanda oluğ şaw-şular çıqqan ide. Bigräk tä “Simbirskiy kur'yer” gäzite bu niätne kisken tänqitläde. Läkin “et örä – büre yöri”, digändäy, altın gömbäzläre belän küzlärne qamaştırırlıq çirkäw 3 – 4 yıl elek qalqıp ta çıqtı. Tik menä “aşağan sayın aşıysı kilä”, axrısı. Bu çirkäw tözeleşe yal parkına qarata soñğı höcüm bulmağan ikän – annan yıraq tuğel, İdelgä taba qarşı poçmaqta, Pravaslau mäktäbe tözelä başladı. Monısı inde – bernindi şaw-şusız, tınıç qına bara. Tözeleşneñ töp sponsorı – “Dvorsovıy ryad” digän säwdä şirkat'läre bergälege. Anıñ general' direktorı Mixail Uryasovnıñ awıllarda çirkäwlär, monastır'lar tözügä oluğ yärdäm kürsätkänen işetkän tatar maltabarı Şäwkät Ğazizovnıñ aptırap söylägäne istä qalğan: “Deputat ta bulıp yörgän Mişa Uryasov bötenläy dingä birelgän ikän“, - di. Bu yeget xäbärdar tügel ikän: Mixail Uryasov üze çirkäw aldında oluğ burıçlı, çönki anıñ böten baylığı uzğan ğasırnıñ 90-yıllarda çirkäw tarafınnan poşlinasız kertelgän çit illär araqısın häm tämäkesen satudan tuplanğan. Dimäk, ul üz burıçın ğına tüli. Yegetebez aptırap ta qaldı: soñ, çirkäw üze ük araqı häm tämäkegä qarşı köräşergä tieş, läbasa!
Şulayın şulaydır inde, anısı. Ä älegä çirkäwne töp maqsatı baylıq tuplaw häm monastır'lar sanın ürçetü kebek toyıla. Ölkä üzägeneñ Yuğarı Terrasa digän öleşendä, mäsälän, tulı ber şähärçek 3 metr bieklektäge qızıl kirpeçle qoyma bulän uratıp alınğan. Çit keşegä kerü mömkin tügel. Anda monastır' da, törle citeşterü şirqat'läre dä bar, digän süz yöri xalıq arasında. Semberdän yıraq tügel borınğı Bolğar qalası Aşlı – Oşel' urınında binihaya zur xatın-qızlar monastırı da şundıy uq qoymalı, yawız etlär belän saqlanuçı oluğ timer qapqalı. Monastır'lar belän şulay mawığunıñ nindi mäğnäse bar ikän soñ? Bu İlbaşı Putinnıñ ürçergä öndäwenä qarşı kilä tügelme soñ? – dip aptırawçılar da bar millättäşlärebez arasında. “Bälki bu Altın Urda çorınnan qanğa señep qalğan ğädätter? Çıñğız xan Yasası buyınça, din ähelläre 10 protsıntlı salımnan da azat itelgännär. Nigäder, monaxlar da din ähelläre bulıp sanalğannar. Dimäk alar da salım tülämägännär. Şunlıqtan ürçegännärder dä. Bälki bügen dä monastır'lar belän mawığu şunıñ qaytawazı ğınadır, digän fiker dä xaqtır”. Arskoyı awılınıñ çirkäwe qaramağında da zur monastır' bar ikän. Häm biredä malaylar öçen kadetlar korpusı da buldırılğan. Rayon üzäge Qarsun qasabası mäktäbendä dä kadetlar klassı eşli.
Mäğlümat çaraları tarafınnan İslam dinenä qarşı total' suğış oyıştırılğan çorda, televizion efirnıñ pravaslau yolaları tamaşaları belän tulğanına iğtibar itsäñ, “Däwlät – armiä – din” berämlege Rusiäneñ xärbi-klerikal' däwlätkä äylänä baruın ğına tügel, “Otes – sın - svyatoy dux” kebek ük “triedinıy” ikänen dä kürsätä kebek.
Ayrat İbrahim, Sember
