Rusiä Prezidentı Vladimir Putin millätara tatulıq turında söyläp torğanda, Başqortstanda millätara wäzğıät quyırğannan quyıra bara. Uzğan atna axırında Rusiä tatarları milli-mädäni möxtäriäte Rusiä Prezidentına Ufada tatar gimnaziäsen cimerü mäsäläse buyınça çaralar kürüne sorap möräcäğät qabul itte. Menä näq ber atna waqıt uzıp Bötendönya tatar kongressı başqarma komitetı da üz möräcäğäte belän çıqtı.
Anda bolay dip äytelä. Älege wäzğıättä respublika xakimiätenä monda yäşäwçe xalıqnı ömetsez adımnarğa etärmiçä, alarnıñ köndälek problemaların xäl itärgä, xalıqnıñ konstitutsion xoquqların saqlaw burıçları turında iskä alırğa waqıt citkänder. Bügenge köndä alardan süz tügel, ä konkret ğämällär taläp itelä. Qayber cimerüçe köçlär arqasında soñğı berniçä yılda añlaşılmawçanlıq häm çitläşü arta ğına bara. Bu wäzğıättä “Bu kemneñ mänfägatendä?” digän soraw tua. Monda fayda kürüçe öçençe köçlär buluı kön kebek açıq. Bu köçlär Rusiä xalqı xoquqlarına häm federalizm prinsiplarına qarşı çığalar. Bez isä tatar häm başqort xalıqları arasında urtaq mänfägat'lär kübräk buluına ışanabız. Bergä bez ilneñ rus bulmağan xalıqlarınıñ assimilyatsiäysenä häm etnik tigezläşü tendensiäsenä nıqlap qarşı tora alır idek, dip äytelä möräcäğättä. Bötendönya tatar kongressı başqarma komitetı citäkçese Rinat Zakirov älege wäzğıätkä üz mönäsäbäten dä belderde.
“Bu çınnan da millättäşlärebezneñ, tatar milli oyışmalarınıñ şundağı xakimiätlär belän yaña ber bäreleşe dip atalarğa kiräk. Monıñ nigeze tirändä. Bügenge köndäge gimnaziäneñ bina mäsäläse genä tügel bu. Başqortstandağı million yarım tatarnıñ mänfägaten yaqlarğa bügen alınuçı keşelär bik az qaldı. Çönki alarnı qurqıtalar, alarğa yanıylar, alarnı törle yaqlap qısalar. Kemneñ inde üzeneñ başın quyığa teläsen. Konfliktnıñ nigezen tatar xalqın sanğa suqmaw, tatar xalqınıñ tüzemlelegen tağın da sınawçılar östenlek ala. Qayçan tuqtarlar inde bu ğälämättän. Äle küptän tügel cämäğät palatasında bulğan söyläşüdä şuşı millätlär mäsäläse buyınça, ildä xalıq sanın aluda üzennän töp öleş kertkän Vladimir Tişkov üzeneñ çığışında Başqortstandağı xalıq sanın alu waqıtında tatarlarnı köçläp başqortqa yazdıru wäzğıäten tanıdı. Minemçä, bulğan xatalarnı tanıy belergä häm alarnı tözätü yulına basarğa kiräk. Bügenge kilep tuğan wäzğıätkä kilsäk, Bötendönya tatar kongressı başqarma komitetınıñ maxsus möräcäğäte qabul itelde. Bez bolay dip uylıybız. Äle bit Mortaza Räximovtan soñ da tormış bar. Tatarlar yäşäyäçäk. Şuña da sabır bulırğa kiräk. Balalarıñnıñ häm üzeñneñ mänfägat'läreñne yaqlar öçen kiläçäktä üzebezne saqlıy belergä kiräk. Xalqıbıznıñ dönya xalıqları arasında yäşäwe öçen bügenge wäzğıättä alıp torğan urınıbıznı tögäl bilgeli belergä kiräk. Xalqıbız kiläçäktä yäşäyäçäk, ul inde 5 ğasır däwamında zur çikläwlärgä, zur basımnarğa künekkän xalıq. Şuña da monnan ğına sınmas, yığılmas dip uylıym. Başqortstan xakimiätläre belep torsınnar, alar tatarlarğa qarata niqädär zurraq basım ayasalar, millättäşlärebez şulqädär nığraq berläşäçäk kenä.”Kilep tuğan wäzğıätkä kongress üz borçuın belderä häm Başqortstanda yäşäwçe tatarlarnıñ köndälek problemaların xäl itü öçen ike yaqlı söyläşügä çaqıra.
Gölnaz Şäyxetdin
