Comğa könne Qazanda citäkçelär, ğalimnär, uqıtuçılar yuğarı uqu yortların üzgärtep qoru turında söyläştelär. TR Fännär akademiäsendä “Tatarstanda yuğarı mäktäpne üzgärtep qoru: xäl itäse mäs'älälär häm kiläçäk" digän respublika Forumı ütte. Älege çara “Mäğärif” ilküläm proyektın tormışqa aşıru yunäleşendä ber basqıç bulıp tora. Äytergä kiräk, älege proyektqa Rusiä Xökümätennän şaqtıy aqçalar tügelgändä, cämğiättä bötenläy başqa mäs'älälär tua tora. Mäktäplärdä, yuğarı uqu yortlarında uqırğa keşelär qalmıy – tuuçı balalar sanı kimü näticäsendä. 90 yıllar başında açılıp şaqtıy irken eşli başlağan kommersiäle yuğarı uqu yortlanırında kiläçäktä bötenläy uquçılar qalmasqa mömkin.
Yuğarı uqu yortların üzgärtep qoru niçek baraçaq häm anıñ yunäleşläre nindi bulaçaq? Älege sorawğa cawap Forumda cawap tabılmadı. Xätta oyıştıru şaqtıy yuğarı däräcädä bulsa da. Bu cıyılışqa Rusiä Prezidentınıñ İdel buyı Federal' okrugındağı wäkile yärdämçese Beslan Bargandjiä, Tatarstan Däwlät Şurası citäkçese Färit Möxämmätşin, Tatarstan Prezident Apparatı, ministrlar, yuğarı uqu yortları citäkçeläre kilgän ide.
Tatarstan mäğärif häm fän ministrı Räis Şäyxelislamov:
Forum bik möhim, çönki yuğarı uqu yortlarında zur üzgäreşlär bara. İqtisad, mädäniät, säyäsät üz taläplären quyalar.Räis Şäyxelislamov Forum barışında berniçä mäsälägä tuqtaldı köndäşlekkä sälätle yäşlärne tärbiälärgä kiräklegen äytte, çit tellärne öyränü öçen üzäklär buldırabız dide. Ämma iñ borçığanı demografik mäs'älä buldı. Moña ministrdan tış, parlament citäkçese Färit Möxämmätşin da tuqtaldı. Tuuçı balalar sanınıñ kimüe inde mäktäplärdä çağılış taptı, tizdän ul yuğarı uqu yortlarında sizelä başlayaçaq dielde Forumda. Ägär bıyıl mäktäpne 40 meñgä yaqın uquçı tämamlap çıqsa, kiläse yılğa ul 30 meñ tiräse genä bulaçaq, ä annan soñ tağın da azayaçaq. Yıl sayın mäktäpne beterüçelär berniçä meñgä kimi bara häm bu älbättä yuğarı uqu yortlarında şaqtıy çağılaçaq. Mäğärif häm fän ministrı Räis Şäyxelislamov:
Studentlar sannarı kimü näticäsendä yuğarı uqu yortların häm professorlar, uqıtuçılarnı saqlap qalu kiräk.
Berençe çiratta abiturientlar sanınıñ kimüe aqça tüläp, yäğni kommersiä nigezendä eşli torğan yuğarı uqu yortlarında çağılaçaq. Bügen respublikada barlığı 34 yuğarı mäktäp bar. Şunıñ 22се däwlätneke bulsa, 12се däwläti bulmağan.
Tatarstan Parlamentı citäkçese Färit Möxämmätşin 90нчы yıllar başında QAİ yäğni texnik häm texnologik kebek universitetlar da yuristlar, menedjerlar äzerli başlawın assızıqladı. Kiläçäktä här yuğarı uqu yortı üz tarmağı yunäleşendä genä belgeçlär äzerlärgä tieşlege äytelde forumda. Mäsälän barı finans-iqtisad institutı ğına yaxşı xisapçılar äzerläwgä sälätle dide Färit Möxämmätşin. Dimäk küp kenä yuğarı uqu yortları östämä belgeçlär äzerläwdän azat itelergä mömkinnär.
Şulay uq forumda kiläçäktä studentlar öçen köräş başlanırğa mömkin dielde. Bilgele ki, ğadi xalıq öçen bu küpmeder otışlı da bulırğa mömkin. Ämma bu xaqta forumda assızıqlanmadı.
Färit Möxämmätşin kiläse yılğa Qazanda mäğärifkä bağışlanğan Xalıqara cıyın uzaçaq dip belderde. Färit Möxämmätşin:
Min Yevropa Berlegeneñ munitsipal' häm cirle xakimiät Kongressınıñ mädäniät häm mäğärif komitetı räise bulıp toram. 2008нче yılnıñ 1нче kvartalında Qazanda Yevropa Berlegeneñ «Töbäklär üseşendä universitetlarnıñ role häm urını» digän konferensiäse uzdırırğa täqdim ittem.Färit Möxämmätşin üz çığışında ictimaği fännärne uqıtudağı üzgäreşlärgä basım yasadı. Tögäl fännärne buyınça belem birü ğasırlar buyı şulay uq qala, ä ictimaği fännärne uqıtu cämğiät belän bergä üzgärä dide Parlament citäkçese.
Landış Xarrasova
