Bu könnärdä Mäskäwneñ Koptev rayonı makxamäse Säid Nursinıñ 14 tomlıq rusçağa tärcemä itelgän kitapların ekstremistik ädäbiätkä kerä digän qarar çığardı. Älege şaw-şu şaqtıy ozaqqa suzıldı. Şul däwerdä Nursi ädäbiatı belän qızıqsınuçılar öylärendä tentülär ütkärelde, qayber yäşlär xätta törmädä dä utırıp çıqtı. Bilgele bulğança, 2005нче yılnıñ 28 martında Tatarstannıñ Çallı şähärendäge Nurçılar oyışmasına qarata cinayät eşe quzğatıldı. Alarnı milli häm dini nizağ tudıruda ğayıplädelär. Läkin töp-tögäl ber yıldan soñ, ayırım ğayıplänüçelär tabılmaw säbäple, eşne tuqtatalar. Läkin Nursi kitapları taratuğa qarşı mäxkamä eşe Mäskäwneñ Koptev mäxkämäsenä cibärelä. Şulay itep, Tatarstannan başlanğan eşkä Mäskäwdä noqta quyıldı. Xätta noqta quyıldı dip äytü äle irtäräk bulır.
Säid Nursi kitapları buyınça Mäskäwdä maxkamä eşe 21 may könne uzdı häm 14 tomlıq basmalar ekstremist ädäbiätkä kertelde. Ägär bu eş buyınça yuğarıraq maxkamägä möräcäğät itü bulmasa, 10 könnän soñ bu qarar ğämälgä keräçäk. Häm inde bu kitapları bulğan keşelär dä ekstremistlar dip sanalaçaq. Tatarstandağı möselman cämäğätçelege bu eş belän şaqtıy qızıqsınıp bardı. Häm maxkamä qarar çığarğaç, ta monı möselmannarğa qarata çirattağı basım dip qabul itte. Ğalimnär älege qarar buyınça üz fikerlären beldersä, möselmannar ezärlekläwlärdän qurqıpmı, bu eş belän bäylänmäw yaxşıraq bulır dip belderdelär. “Azatlıq” radiosı xäbärçese Rusiä İslam universitetı prorektorı häm tağın berniçä möselman wäkillärenä möräcäğät itkäç tä, cawap ala almadı. Şul uq waqıtta älege mäs'älä belän qızıqsınuçı ğalim – Tarix institutınıñ etnologiä monitoringı üzäge citäkçese Damir İsxakov:
Bu Rusiädä totrıqsızlıq kiterep çığarunıñ ber ısulı. Monda bit äle möselman illäre qaraşların da istä totarğa kiräk. Aldan uq Rusiä cämäğätçelege mönäsäbätneñ tiskäre bulaçağı turında kisätelde. Bu Rusiä öçen uñışsız ber adım, çönki İslam illäre belän yaqınayuğa barğanda mondıy adım ber säyäsi axmaqlıq. Ğomumän alğanda, nurçılar kitabında ber ekstremistik äyber dä yuq. Anıñ añlatması da qızıq bit: keşeneñ añına tiskäre yoğıntı yasarğa häm şul keşelär arasında dini ara qarşılıq kiterep çığarırğa mömkin digän beleşmä. Säyäsi zakaz bulmasa, monı añlaw şaqtıy awırĞalim Damir İsxakov bu yalğış qarar dip belderä häm möselmannar monıñ belän kileşmäyäçäk di. Damir İsxakov:
Bu qararnıñ kilep çığuı möselman cämäğätçelegendä rizasızlıq uyataçaq, çönki bu yalğış qaraş. Säit Nursi kitapları barı Qor’än buyınça yazılğan äsärlär genä. Miña qalsa maxkämä eşe äle däwam itäçäk.
Ğalim Damir İsxakov Nursi kitapları ekstremistik bula almıy disä, Tatarstan möselmannar Diniä Näzäräte räise urınbasarı Wäliulla xäzrät Yaqub nurçılar – dindäge ber ağım di. Wäliulla Yaqub:
Älbättä bu üzençälekle ağım häm tatar millätenä xas tügel. Respublikada alarnıñ tarafdarları bik az. Alarnıñ üzäge – Çallıda, anda barlığı 200 keşe isäplänä, di. Miña qalsa, bu maxkamä eşe äle däwam itär häm ozaq yıllarğa suzılır. Wäliulla xäzrät Yaqub belderüençä, Säid Nursinıñ “Risailä äl nur” kitaplarında ber keşe icadına ğına östenlek birelä. Şul uq waqıtta ikençe ğalimnär bu Qor’änneñ ğadi ber täfsire di.
Landış Xarrasova
