Bu könnärdä Qazanda ğailälär torışı, alarnı saqlap qalu, psixologik kierenkeleklärdän çığuğa bağışlanğan çaralar şaqtıy uzdı. Alarnıñ barısı da Xalıqara balalarnı yaqlaw köne uñayınnan oyıştırıldı. Tatarstanda tarqaluçı ğailälär sanı uzğan yıl belän çağıştırğanda, 13 protsentqa artqan. Ni qızğanıç, yıl sayın diärlek bu san üsä genä bara. Respublika citäkçelege törle-törle programmalar qabul itä, “Tatarstan ğailäse”, ”Ğailäneñ äxlaq kodeksı” ämma berse dä yärdäm itmi. Grajdannar aktların terkäw idäräsendä “Ğailä, balalar häm Tatarstanda demografik xällär” digän utırışta monıñ säbäben yäşlär açıp birergä tırıştı. Uqıtuçılar häm studentlar qatnaşqan bu konferensiädä Qazan energetika universitetınnan Mariä Berejnaya tikşerenülär ütkärülären äytte. Anıñ nigezendä şul mäğlüm bulğan, ğailä qorğan yuğarı belemle yäşlär arasında ayırılışuçılar kübräk ikän. Anıñ kübese toraq, daimi eş urını bulmaw häm xezmät xaqınıñ tübän buluı belän bäyle dielde. Yäşlär xakimiätkä ışanmıy, xätta ana kapitalına – 250 meñ sumğa qızığıp bala tabuçılar da bik az külämdä dide student qız. Şul uq waqıtta zur berlek artınnan quıp ğailäne ikençe urınğa quyuçılar aldında da härdaim problemalar çığıp tora. Şulay itep altın urtalıqnı qaydan tabarğa soñ. Bu älegä awıllarda ğına saqlana bulsa kiräk. Çönki awıldan kilgän Grajdannar aktların terkäw bülege citäkçeläre eçkeçelek xökem sersä dä, awıldı ğailälär saqlana dip bilgeläp uzdılar. Mäsälän, Zäyeneñ Yuğarı Mälem awılınnan Fänziä Niqolayıva:
Awılda 25 yıl eçendä ber genä ayırışuçılar da yuq. Läkin dönya problemaları bezgä qağılmıy digän süz tügel – xatın-qızlar arasında eçüçelek ütep kerde.
Fänziä Niqolayıva Yuğarı Mälemdä xatın-qızlar şurası eşläp kilä, ğailä ölkäsendä problema çıqqan yäşe-qartı şunda möräcäğät itä dip assızıqladı. ZAGStan ayırmalı bularaq, Tatarstan sotsial' yaqlaw ministrlıyğında uzğan “Ğailä, balaçaq häm psixologiä qazanışları” digän konferensiädä ğailälärdäge psixologik kierenkelekne zamança metodika belän xäl itärgä täqdim yasaldı. Mäsälän “Zerkalo” üzäge citäkçese Nina İsanova xäzer inde aqçası bulğan ğailälär dä uçaqnı saqlap qala almıy dip belderde. Nina İsanova:
Bezdä berençe çiratta aqçası bulğan ğailälär bäxetle dip sanala. Ämma törle problemalar da näq şuşı ğailälärdä çığa, çönki ata-ananıñ bala artınnan qararğa waqıtı qalmıy. Alar şulay uq sotsial' xezmätlärgä möräcäğät itä.
Törle problemalarğa qaramastan, bıyıl ğailä qoruçılar sanı Tatarstanda 8 protsentqa artqan. Başqa Rossiä töbäklärendä dä şundıyraq san ikän. Konferensiädä isä Tatarstanğa yaqın bulğan Mari İle, Çuaşstan, Ul'yan yaqlarınnan da psixologlar kilde. Alar kübräk invalid, mömkinlekläre çiklängän balalarğa yärdäm kürsätü belän qızıqsındı. Şul uñaydan Qazanğa “Rehab and medical” Britan şirkäteneñ Rusiädä wäkillege kilgän ide. Alar üzläreneñ zamança cihazların täqdim ittelär. Britan şirkäteneñ Rusiädäge wäkile Pankadj Kuşvala Sovetlar Berlege zamanında bu ölkädä, yäğni mömkinleklärgä yärdäm itüdä alğa kiteş yuq ide di. Pankadj Kuşvala yaña texnologiälär ölkäsendä buşlıq buluı üzen sizderde, dön'ya küläm praktikada da, metodika ölkäsendä dä täcribä yuq ide di. “Rehab and medical” Britan şirkäteneñ Rusiädä wäkile Pankadj Kuşvala Tatarstanda zamança cihazlarnı cäyelderü kiräklegen belderde. Kiläçäktä älege metodikanı awıllarğa da maşinalar belän alıp çığarğa uylıylar. Bu tüläwsez bulaçaq dip ışandıralar. Älege cihazlar yärdämendä tiz arada umırtqa söyägeñne, yörägeñne tikşertergä mömkin. Şulay uq käyefeñne dä äytep birä. Tatarstan sotsial' yaqlaw ministrlıyğıyndagı utırışta xäyerçe ğailälärdä tärbiälänüçe balalar xälläre turında şaqtıy söylände. Bügenge köndä andıy ğailälär 50 meñ ikän. Bu Tatarstan buyınça 4 protsentnı täşkil itä. Dimäk şul xätle ğailädä balalar aç, yalanğaç digän süz. Bu bigräk tä ata-anaları invalid yäki pensioner bulğan ğailälär ikän. Bilgele inde ğailädäge sotsial' xälne tuuçı balalar sanı bilgeli. Küp ğailälär 1 baladan da kübräk narasıy tabarğa tırışmıylar ikän. Bıyıl barlıq bala tabuçılarnı xisaplağanda yartısınnan kübrägeneñ berençe bala. Şunı äytergä kiräk, Tatarstanda tuuçılar sanı 6 protsentqa artqan. Ämma älege tuuçılarnıñ küpläre tulı bulmağan ğailädä tärbiälänüçelär ikän. Bilgele bulğança, Rusiä Prezidentı Vladimir Putin Federal' Cıyınğa Yullamasında 2008нче Ğailä yılı dip iğlan itüne xuplağan ide. ZAGStağı konferensiädä bu isä Ğailä institutın kamilläşterügä yärdäm itäçäk dielde. Ämma bu süzgä citäkçelär üzläre ışanalar mikän. Dönya ğalimnäre kiläçäktä ğailälär betäçäk digän näticä çığarğannar ide. Bu möğayın şuña baradır da. Awıllardan qızlarnıñ qalağa kitüe, ä yegetlärneñ öylänä almıyça eçügä sabışuı inde taralğan küreneş. Bilgele, bu xälne beterügä xakimiät yärdäm dä itä torğandır. Mäsälän, konferensiädä çığış yasağan awıl ZAGSı wäkilläre aqça yuqlıqqa zarlandılar, yäşlärgä kredit birelmi, çönki alarnıñ xezmät xaqları bik tübän, ä niçekter yäşärgä kiräk didelär. Landış Xarrasova
