Qazanda Bötendönya miras şähärläre oyışması Kongressı başlandı

Bötendönya miras şähärläre oyışması Kongressı sişämbe könne merlar seminarı belän Qazan Ratuşasında başlanıp kitte. Anı Qazan merı İlsur Metşin, Getti isemendäge häykällärne saqlaw institutı fondınıñ proyektlar buyınça baş belgeçe Djefri Qodi, Qazannıñ arxitektura häm şähär tözeleşe idäräse citäkçese Ernst Mavlyutov häm başqalar çığış yasadı. Älege çarada törle illärdän häm Rusiä töbäklärennän 37 mer, 18 mer urınbasarı qatnaştı.

Bötendönya miras şähäre oyışması Kongressı çaraları başlanıp kitsä dä, qunaqlar äle haman kilä tora. İñ berençe sişämbe oyıştırılğan merlar cıyını kübesençä Qazan belän tanıştırudan ğibärät buldı. İrtänge yaqta törle çığışlar yañğıradı.

Djefri Кodi Qazanda merlar elemtälär urnaştırıp kiläçäktä üz şähärlären maturlawda törle illär täcribäsen qullansın ide dip belderde. Qazan isä törle mädäniätlär, törle dinnär üseşe buyınça ürnäk şähär dip bilgelänep uzıldı. Qazan merı İlsur Metşin Qazanda 500дән artıq mädäni miras obyektları barlığın äytte. Alarnıñ küpçelege, yäğni 40 protsentı bügen taşlandıq xäldä häm tözekländerü öçen küp aqçalar taläp itä – 250 million sumnan artıq. Bilgele monıñ öçen berençe çiratta investorlarnı cälep itü tora. Ser tügel bu çaranı oyıştıruda şul maqsattan ide. Ämma investorlarnıñ da küpçelege tarixi häykällärne tözekländerüne qimmätkä töşä dip sanıy, alarğa Rusiä häm Tatarstan qanunı nigezendä taşlamalı salımnar qaralırğa tieş bulsa da çınlıqta bu yuq ikän.

İlsur Metşin Qazanda mäçetlärne çirkäwlärne tözekländerelüen äytte. Töştän soñ isä şähär başlıqları berniçä tarixi häykäl belän dä tanıştılar. Qızğanıç alar arasında tarixi urınnarnıñ berse – İske Tatar bistäse yuq ide. Barı Qazan şähäre tözeleşe idaräse citäkçese Erns Mavlyutov qına beraz İske Tatar Bistäse turında söyläp kitte

Xäzerge waqıtta İse Tatar bistäsen tözekländerü konsepsiäse eşlänä. Näq anda tatar şähär mädäniätı çalımnarı saqlanğan. Häm bu bistädä Şärıq yunäleşe bar. İske Tatar bistäsendä Märcäni, Bornay, Äcem, Peçän bazarı mäçetläre, Yunısovlar mäydanı, grajdannar häm sänğät arxitektura binaların turistik kürsätü öçen qullanıp bula

İnde äytep uzğanımça qunaqlarğa İske Tatar bistäsen kürü nasıyp bulmadı. Alarğa Petropavel çiräwe, inde distä yıllar tözekländerelä almağan “Qazan” kunakxanäse, “Aleksandr passajın” kürsättelär.

Şul uq waqıtta ikençe ber cirdä milli muzeyda Bötendönya miras şähäre oyışması Kongressı qısalarında Törkiädän kilgän İRSİКA, yäğni İslam Konferensiäse Oyışması qarşındağı İslam tarixı, sänğäte häm mädäniäte tikşerenü institutı citäkçese Xalit Erinnıñ “Ğosman däwläte sivilizatsiäse tarixı” digän kitapnıñ 1нче tomın täqdim itü oyıştırıldı. Anda ğalimnär, ayırım alğanda Rafail Xäkimov, Mirqasıym Ğomsanov, Damir İsxakov häm başqalar qatnaştı. Ekmaletdin İxsanuğlı cawaplılığında çıqqan bu 600 bitlek kitapta Ğosman däwläte oyışuı başınnan uq mäğlümat birelä. Ul çaqtağı iqtisadi, xärbi, xoquqi yunäleş tasvirlana.

Çara nigezendä İRSİKA belän Tatarstan arasındağı xezmättäşlekkä basım yasaldı. İRSİKA yärdäme belän “Tatar sivilizatsiäse” digän basma äzerlängän. Xalit Erin “Azatlıq” radiosına bolay dide

Tatarstan belän xezmättäşlek 2000нче yılda başlandı. İRSİQA berençe cıyılışnı 2001нче yılnı, ä ikençesen 2005нче yılnı uzdırdı. Şul ikençe konferensiädän soñ “Tatar sivilizatsiäse” turında kitap çığaru qarar qılındı. 2007нче yılnıñ fevralendä İRSİKA üzägendä Tatarstan Prezidentı Mintimer Şäymiev häm Tatarstan mädäniät ministrı Zilä Wälieva bulıp kittelär. Häm şunda Zilä Wälieva belän xezmättäşlek turında kileşü imzaladı

Xalit Erin tizdän İRSİKA “İslam sivilizatsiäse: ütkännän bügengegä qädär” digän yaña kitap çığarırğa äzerlänülären belderde. Äytergä kiräk, Bötendönya miras şähäre oyışması Kongressı qısalarında İslam belän bäyle tağın çaralar qarala. Çönki biregä törle illärdän şaqtıy ğına möselmannar kilgän. Alar belän “Azatlıq” radiosı sezne tanıştırıp barır.

Landış Xarrasova