16 сентябрь Уфаның Спорт сарае янындагы мәйданда каршылык чарасы узды. Спорт сарае кашындагы мәйданда машиналар белән шыплап тулы булып, анда көзге ярминкә баруы сәбәпле, каршылык чарасы сарай читендәге мәйданда узды. Анда оештыручылар әйтүенчә, ике меңләп кеше катнашты. Чарага рәсми рөхсәт булмау сәбәпле, башта полиция хезмәткәрләре белән зур булмаган тарткалаш та булып алды. Ләкин халыкның күплеге һәм бердәмлеге сәбәпле, полиция каршылык күрсәтеп тормады.
Кулларда “Яшәсен башкорт теле!”, “Рус түгелмен, ләкин росиянмын!”, “Телне белми, башкорт булып булмый”, “Башкорт телен мәҗбүри укыту турындагы канунны җимерүгә юл куймаячакбыз!” кебек шигарләрне, Рәми Гарипов, Мәҗит Гафури, Зәйнәп Биишева портретларын күрергә була иде. Чараны ачып, “Башкорт” оешмасы рәисе Фаил Алчынов полиция хезмәткәрләренә мөрәҗәгать итте.
"Мин кичә полиция түрәләре белән сөйләштем. Анда алар бу чарада йөзгә якын кеше киләчәк дип ышандырган иделәр. Монда меңнән артык кеше җыелды. Сез мәйданны чарага әзерләргә ышандырган идегез, чынлыкта, машиналар тутыргансыз. Бу рәвешле сез халыкка каршы эшлисез! Аны мәсхәрә итәсез. Хурлык!” дип мөрәҗәгать итте. Халык дәррәү: ”Хурлык! Хурлык!” дип күтәреп алды.
Каршылык чарасы курайчыларның “Уралым” көен башкаруы белән ачылды. Шуннан соң бер-бер артлы чыгышлар яңгырады.
Башкорт халкына караңгы көннәр килде
“Башкорт халкы конгрессы” әгъзасы Вәлиәхмәт Бәдретдинов үз чыгышында: "Башкорт халкына караңгы көннәр килде. Без барыбыз да хафага төштек. Хокукларыбызны югалтсак, оныкларыбызга берни дә калмаячак. Боларга кем гаепле? Балык башыннан чери. Республика башы һәм аның яраннары башкорт халкына хыянәт итте. Алар безне йомшак кәнәфиләренә саттылар. Җитәкчеләр халкын да, аларның телен дә бар дип тә белми. Безнең таләпләр ил башына, баш прокурорга барып җитәр дип ышанабыз”, диде.
“Кәрвансарай” төркеменә нигез салучы, билгеле артист Әмир Тойгынов: “Безне оппозициячеләр дип атыйлар. Бу дөрес түгел. Без – халык! Хәмитовка – нәфрәт!” дип белдерде.
Бу башкорт халкына үлем карары чыгару белән бер
Язучы Җиһат Солтанов: “Безнең күпме халык шагыйрьләребез, халык язучыларыбыз бар. Алар кая? Алар качып утыралар. Сезгә рәхмәт, алар кебек качып калмагансыз! Ата-аналарны балаларына башкорт телен укытмаска гариза яздырталар. Бу башкорт халкына үлем карары чыгару белән бер. Гаризаларыгызны кире алыгыз! Безнең киләчәгебез үзебезгә, ничек көрәшүебезгә бәйле!” дип сөйләде.
Башкортстан коммунистлары башы Юнир Котлыгуҗин сайлауларны искә төшерде: “Совет чорында мондый тигезсезлеккә юл куелмый иде. Ил байлыгы аерым төркем кулына күчте. Алар ил байлыгының туксан процентын кулга төшерде. Без “Башнефть” сатылгач республика җитәкчесенә ышаныч күрсәтмәү белдергән идек. Алар республика гына түгел, илнең нигезен какшаталар. 2018 елда сайлаулар. Шунда халык үз көчен күрсәтер дип ышанам!”, диеп чыгыш ясады.
Белореттан килгән Усман Шөгаепов уңай мисал итеп Татарстанны китерде: “Татарстанда өч миллион сигез йөз меңнән артык кеше яши. Бездә дүрт миллион да, бер йөз мең. Аларда еллык казна – 260 миллиард сум, бездә – 160 миллиард сум. Шуннан күрегез, кемнең ничек яшәгәнен” дип чагыштырды ул.
Башкортстанның элекке мәгариф минстры Фирдәвес Хисамова: “Башкортлар балаларына Олег һәм Олеся дигән исемнәр куша. Милли үзаң бетүгә бара. Безгә саклану өчен иң башта гаиләне ныгытырга кирәк. Гаиләдә телне, рухны сакларга кирәк. Аннан соң җәмгыять. Өченче фактор – дәүләт. Без шуларны сакларга һәм ныгытырга бурычлы!” дип чыгыш ясады.
Уфада башкорт телен яклау җыены
Чыгышларда мәктәп мөдирләренә прокуратура басымы нәтиҗәсендә ата-аналардан балаларына башкорт телен укытырга теләүләре турында гаризаларын алырга мәҗбүр итүләре, хакимиятнең халыкка хезмәт итмәве уңаеннан тәнкыйтьләр яңгырады. Чыгышлар саен “Иле юкның – теле юк!”, “Хәмитовны – отставкага!” һәм башка шундый таләпләр һәм шигарләр яңгырады.
Чара ахырында резолюция кабул ителде. Анда шундый таләпләр бар:
- прокуратурага башкорт мәктәпләрен тикшерүне туктатырга;
- мәктәпләрдә башкорт телен дәүләт теле буларак мәҗбүри укытырга;
- башкорт теле дәресләре күләмен арттырырга;
- Русия мәгариф министрлыгына милли телләр турында федераль стандартлар булдырырга;
- Бердәм дәүләт имтиханнарын туган телләрдә бирүне кертергә;
- Республика шәһәрләрендә һәм районнарында башкорт мәктәпләре ачарга. Русиядә башкортлар яшәгән урыннарда аларның туган телен укытуны оештырырга;
- дәүләт оешмаларында башкорт теленең кулланышын урыс теле дәрәҗәсенә җиткерергә.
Резолюция башкорт халкын якламаганы өчен республика башлыгы Рөстәм Хәмитов һәм мәгариф министры Гөлназ Шафиковага ышаныч күрсәтмәү белдерү белән тәмамлана.
Каршылык чарасы курайчылар көе астында күмәк бию белән ябылды. Чарадан халык тарала башлагач полиция хезмәткәрләре “Башкорт” оешмасы рәисе Фаил Алчыновны тоткарларга тырышты, әмма халык моңа юл куймады.
Шулай булуга карамастан чараны оештыручы Фаил Алчынов, Юлай Аралбаев һәм Айнур Ишкилдиннарны полиция йортларыннан килеп алып киткән һәм берничә сәгать тоткарлаудан соң иреккә чыгарган.
Активистларны тоткарлау видеосы:
Иреккә чыккач "Башкорт" оешмасы рәисе Фаил Алчынов махсус белдерү ясады:
Башкорт теленә басым. Соңгы тәрәккыят
- 20 июль Путин Йошкар-Ола шәһәрендә узган милләтара мөнәсәбәтләр шурасы утырышында ана теле булмаган телләрне мәҗбүри укыту – ярамаган хәл, дип белдергән иде.
- Август ахырында Русия президентының баш прокуратура һәм Рособрнадзорга төбәкләрдәге мәктәпләрдә рус булмаган халыкларның телләре ихтыяри укытылуын тикшерү күрсәтмәсе чыкты.
- Башкорт һәм татар җәмәгатьчелеге моңа каршы булуларын белдереп, чыгыш ясый башлады.
- Башкорт теле укытучылары да Башкортстан башлыгы Рөстәм Хәмимтовка ачык хат юллады.
- Дөнья башкорт корылтае Башкортстан халкына мөрәҗәгать итеп башкорт телен һәм халкын якларга чакырды.
- 16 сентябрь Уфада башкорт телен яклау җыены узды, анда 2 меңләп кеше катнашты. Шәһәр хакимияте бу чарага рөхсәт бирмәгән иде.
Безнең Telegram каналына язылыгыз! Иң кызыклы хәбәрләрне беренче булып укыгыз.
