Mäğlümat çaraları dönya kompyuter çeltäre aşa tarala torğan yaña virus, turında borçılulı xäbärlär tarattı bu atnada. Dönyada 500 meñ kompyuter bu Nyxem virusı belän inde zararlanğan inde, dip xäbär itte NTV kanalı. Älege virus, elektron poçta aşa ütep kerergä mömkin, eçenä tağıp cibärelgän faillar räweşendä kilä ala ikän ul virus. Saqlanu çarası – şikle xatlarnı açmasqa, alarğa tağıp cibärelgän faillarnı açıp qaramasqa. Kompyuterda azmı küpme eşli belgän keşe viruslar eläktermäs öçen, saqlanu kiräklege turında xäbärdar. Küpçelek kompyuterlarğa viruslardan saqlanu programmaları da quyılğan bula. Viruslar, kompyuterlar dönyasında ber dä yaña äyber tügel, ämma bu yulı, belgeçlär äytüençä, andıy zur zıyan kiterä torğan virusçalarnıñ küptän bülğanı yuq ikän. Virusqa qarşı programmalar yasaw belän şöğellänä torğan Kasperskiy Laboratoriäse belgeçläre birgän mäğlümatlarğa qarağanda, virus zur zıyan kiterergä mömkin. Ul üzen üze elektron poçta aça cibärä başlıy. Sezgä räsemnär, videotasma qararğa täqdim, tekst räweşendä kilergä mömkin ul virus. Şikle faillar açılğan oçraqta, virus, kompyuterığızğa ütep kerä, anıñ xäterendä bulğan adreslarğa üze zararlanğan xatlar cibärä başlıy. Komputerığızda bulğan faillarnı yuq itä, sörtä, alıştırıp quya ikän. Başqa viruslarnıñ da eş tärtibe monsına oxşaş, ämma bu virusqa nigäder çamadan tış iğtibar birelä. Belgeçlär anı, zararlanğan xatlarnıñ seksual xarakterda buluı belän bäyli. Virusnıñ ikençe törle iseme, «Kamasutra» ikän häm şikle xatlar belän pornografik saytlarğa kerergä täqdimnäre kerergä mömkin ikän. Şuşındıy xatlarnı häm täqdimnärne Peru, Hindstan, Törkiädä, Fransiä häm başqa illärdä qabul itkännär. Şuşı illärdä zararlanğan kompyuterlar turında xäbärlär kilä. Rusiädä kompyuter 3nçe fivral könne aktivlaşıp eşli başlarğa tieş ide. Köndez, Rusiä säwdä sistemasında kompyuterlar eştän çıqtı digän xäbär kürende. Anda nindi xatlar kilgänder, bilgesez, ämma internet aşa qimmätle käğäzlär belän säwdä itä torğan kompyuter sistemasına zıyan kilgän. Qazanda zıyan kürgän andıy şirkätlär turında xäbär itelmi. Tatar saytları xucaları da, qıyınlıqlar kiçerü turında beldermäde.Bez soraşqan kompyuter belgeçläre, şuşı virus, başqalardan ällä ni ayırılmıy häm saqlanu çaraları kürelsä, zur zıyan kitermi. Virustan saqlanır öçen, kompyuter belgeçläre, elektron poçta belän kilgän şikle xatlarnı açıp qaramasqa kiräklegen, yañadan iskärtä.
Axırdan, ber niçä yañalıq. «Azatlıq» tapşırularında, bu atnada, zamança tatar telen öyränü kursları turında söylägän idek. Älege kurslarnı eşläp çığarğan «Tatarnämä» tel üzägeneñ global kompyuter çeltärendä üzeneñ säxifäse bar. Adresı bik ğadi www.tatar.name Anda bu üzäk turında tulı mäğlümat taba alırsız. Säxifä tatarça kirilça, latinça, rusça häm inglizçä mäğlümat birä. Qazanda tanılğan xoquq belgeçe Nazım Safinnıñ internetta üz säxifäse barlıqqa kilde. Anıñ adresı http://pravachel.narod.ru Älege säxifädä advokatnıñ eşläre, xezmättäşlekkä täqdim häm qulğa alınğan oçraqta närsä eşlärgä kiräk, digän faydalı mäğlümat ta bar.
Bikä Timerova.
