Moña qädär bulmağan xäl: dekadanı açu tantanasında Baş federal' inspektor Georgiy İgnatoviç, rayon başlığı Vladimir Nikolaev, cirle parlamentnıñ 3 deputatı qatnaştılar.
Unkönlekne açu tantanası 65-nçe mäktäptä uzdı. Citäkçelärne mäktäpneñ kadetları baraban, poçetlı qarawıl häm raport belän qarşıladılar. Uquçılar isä – şiğri sälämnär belän. Tatar balaları qunaqlarğa şiğerlär genä tügel – milli bäleş tä äzerlägännär. Häm qunaqlar soñnan alar alıp kilgän öçpoçmaq, çäk-çäk, bawırsaq kebek milli aşlar belän sıylandılar. “Degustatsiä” dip ataldı bu çara.
65-mäktäp Yaña şähärdä berdän-ber sänğati mäktäp statusın yörtä. Häm bu yaqtan ğadi mäktäplär belän çağıştırğanda – cir belän kük arasıday ayırılıp tora. Törle muzıka uyın qoralları öçen ayırım bülmälär birelgän. Tanılğan rässam yaqtaşıbız Niqas Safronov isemendäge muzey bay cihazlanğan. Monısı – professional räsem muzey. Annan tış balalar icatı muzey eşli. Anda törle millätlär könküreşe çağılış tapqan. Ä menä Qurçaqlar bülmäseneñ eçtälegen “Bezneñ mäcüsilektän xristian dinenä qädär niçek yäşägänebezne çağıldıra” dip añlattılar.
Etnografik muzeyda isä töp xalıqlarnıñ borınğı könküreş sänğätenä dä iğtibar birelgän. Tatar poçmağı belän tanıştırğan qız tatar kiemnäre, eş qoralları turında bik yaxşı söyläde. Tirän äzerlek kürsätte ul. Xätta säyäxätçe Georgi, professor Qarla Fuqs yazıp qaldırğan mäğlümätlär belän dä tanış kebek tä'sir qaldırdı.
Dan bülmäsendä mäktäpneñ iñ uñğan uquçıları häm xezmätkärläre turında mäğlümätlär tuplanğan. Kergändä ük - sponsorlarğa dan taqtası. Baqsañ, iñ yärdämçel 3 keşeneñ ikese – tatar ikän: Nail Allyamov häm Räysä Şämsetdinova. Tik şunısı bar: biredä tatar tele uqıtılmıy. Tatarnıñ bar quanıçı – etnografik muzeyda. Xätta citäkçelärne tatarça sälämlägän balalar da – başqa mäktäplärneke.
Mäktäp belän tanışıp çıqqaç, qunaqlar tügäräk östäl utırışında qatnaştılar. Baş Federal' inspektor Georgiy İgnatoviç kereş süzendä Xalıqara ana tele köne turında mäğlümät birde. Elek bezdä törle mädäniät könnäre, festival'lär uza ide, ayırım mäktäplär, sıynıflar aça idek. Xalıqlarıbız dustanä yäşi ide. Läkin uzğan ğasırnıñ 90-yıllarında bez baytaq närsälär yuğalttıq, dide ul.
“Optimizatsiä” süzen bulğan aqçanı faydalı qullanu dip añlarğa kiräk. Näq şul şiğer astında ayırım milli sıynıflar yabıldı. Şul uq waqıtta mäğärif çığımnarı bıltırğıdan 30 protsentqa kübäytelde, Stabilizatsion fondta da aqça citärlek. Mondıy şartlarda, tatar cämäğätçelege fikerençä, optimizatsiä turındağı qanun milli sıynıflarnı tarqatu öçen genä çığarılğan. Şundıy fikergä nigez barmı? – digän sorawğa Georgiy Fedoroviç menä nindiräk cawap qaytardı.
Minem mäğärif mäs’älälären centekläp öyrängänem yuq, wazifalarım başqa. Bu turıda signal da bulmadı. Mäğärif idäräse wäkile Fedos'ya Timofeewnanıñ bügenge çığışı andıy şiklärneñ nigezsez ikänen kürsätä. Kiresençä, soñğı yıllarda milli tellärne üsterü buyınça zur çaralar kürelä. Millätlär Şurasında da şul mäs'älä qaralaçaq. 2-nçe martta avtonomiälär citäkçeläre belän berlektä milli mäs'älälär häm ekstremizm buyınça Federal' Okrug komissiäseneñ utırışı Ul'yanda bulaçaq. Ana telen öyränüneñ törle mömkin variantları da anda qaralaçaq. Läkin min Ulendeeva süzennän çığıp, xäweflänergä nigez yuq, dip sanıym.
Çınlap ta, Ulendeeva süzlärenä qarasañ, xäweflänergä nigez yuq. Ölkäneñ 168 mäktäbendä – tatar, 161ендә – çuaş, 81ендә muqşı tele uqıtıla ikän. Häm bezneñ ölkä başqa töbäklärgä ürnäk bulıp ta tora. Mäsälän, xätta Mordoviädä dä mordva telenä bezdägedäy iğtibar yuq ikän.
Dekadanıñ üzenä qaytsaq, qalğan 8 köngä 24 törle-törle çaralar qaralğan. Plan buyınça, şularnıñ 9ы – saf tatar çaraları. Bişe – muqşı, çuaş, tararğa da qağıla. Qalğan unı - saf çuaş yäki muqşılarnıqı.
Tik bu küp sanlı caralarnıñ barısınıñ da ütäleşenä şik belderüçelär dä buldı. Ğomum utırışta tügel – üzara söyläşüdä genä.
Ayrat İbrahim, Sember
