Xalıq tarafınnan saylanğan soñğı gubernatorlarnıñ berse Sergey Morozovnı, İlbaşı Putin täqdime buyınça, Ölkä parlamentı qabat şul uq wazifağa täğäyenläde. Utırışta inauguratsiä digäne dä oyıştırıldı. Prezidentnıñ İdelbuyı Federal' okrugı buyınça palnamuçı Aleksandr Konovalov gubernatorğa Räsäy gerbın tapşırdı, anı yuğarı totarğa öndäde. Konovalovnıñ başqa büläkläre dä mäğnäle: Räsäy tarixı kitabı – bu kitapqa yaña danlıqlı säxifälär östär öçen, ä qılıç – anı doşmannardan saqlar öçen.
Morozov ölkäne 30 aldınğı töbäklär rätenä kertergä tırışaçağın belderde. Aleksandr Konovalov isä, “Barça qalğan waqıtta berkemgä dä tınıçlıq birmäyäçäkmen”, dide. Türälärne yañadan bilgelägändä hönäri yaraqlıq yağınnan centekläp tikşeräçäkbez, dip tä östäde.
Şul arada ölkä iqtisatına ayıruça tä'sirle oluğ zavod “Aviastar”nıñ xälläre yaxşıra baruı turında da xäbärlär taratıldı. Anıñ general' direktorı Viktor Mixaylov äytüençä, Räsäydä oçqıçlar çığaruçı 3 zavod qına ömetle: Qazan, Voronej zavodları häm bezneñ Aviastar. Älegä ul Qıtay häm V'yetnam zakazları belän mäşgul'. Anıñ üz kiştäse bar – zur yök taşu. Xärbi texnika taşu buyınça aña tiñnär yuq.
“Aviastar” qaya yul totar – älegä bilgesez. Ä menä ölkä üzäge xalqın cılılıq belän tä'min itüçe “Teplokom” häm “Teploservis” şirkät'lären banktrotlıqqa äzerlilär, di. Xalıqtan cıyılğan 100 million rubl' qayadır qaçqan. Tabalmıylar. Karl Marks uramınıñ 300 metrlı kisägen Mäskäw Arbatı, Qazannıñ Bauman uramı kebek cäyäwlelär öçen caylaw omtılışlarınıñ ğadi afera ikäne açıqlandı. Şähär uramnarın çoqır östendäge çoqırlardan qotqaru öçen 140 million aqça tabılmıy. Ä menä 300 metrlı “arbatçıq” – 165 millionğa xisaplanğan ikän. Şähär xakimiäte Piterburnıñ nindider ber firmasına şähär üzägendäge 3 binanı satu baräbärenä cäyäwlelärgä yaxşı şartlar tudırmaqçı bulğan. Cirle matbuğat bu Arbatnıñ kiräk tügellege turında şawlap alğaç, Ölkä Qanunnar çığaru cıyılışı tikşerü başlağan häm aferağa çik quyğan. Härxäldä, deputat Rasix Ğataullin tatar cämäğätçelege belän oçraşuda şulay dide.
Tatar cämäğätçelege deputat Rasix Ğataullin belän oçraştı
Äñgämädä toraq öçen tüläwneñ xisapsız üsüe, yullar naçarlığı turında süz çıqqan ide. Älege yañalıq ta şunıñ arqasında ğına bäyän itelde. Läkin iğtibar üzägendä milli ixtıäclar tordı.
Deputat belän oçraşudan aldaraq, Avtonomiä prezidiumınıñ soñğı utırışı, erele-waqlı mäğärif türäläre qatnaşlığında, gubernator Morozovnıñ Yaña şähärdä ayırım tatar mäktäbe açu wäğdäse ütäleşe mömkinleklären tikşergän ide. Şähär mäğärif idäräse wäkile Ol'ğa Denisova da, İdelaryäğı rayonı mäğärif başlığı Çernova urınına kilgän Alla Bogdanova da, 25 әr balalı sıynıflar tuplaw mömkinlegenä şik belderdelär. Alla Viktorovna xätta çuaşlı-tatarlı sıynıflar tuplaw häm ayırım direktor ezlämäskä, ä barı tik 64-mäktäpneñ älege direktor qulı astında kurator ğına bilgelärgä täqdim itte. Utırışta qatnaşqan “Tuğan tel” wäkilläre mondıy süzlärneñ nigezsezlegen isbatlarğa tırıştılar. Yaña tuğan baladan 40 kilolı awırlıq taläp itmilär, aña tieşle şartlar tudırırğa ğına kiräk. Mäläkästä änä 118 balalı mäktäp açıldı, yıl eçendä balalar sanı 220 citte. Annan soñ çit tellärne uqıtu däreslärenä ğadi gruppanı 2 törkemgä bülälär. Urıslanğan tatar balası öçen tatar tele – çit teldäy. Şunlıqtan bu oçraqta “can başına aqça birü” ğälämäten qullanu yaramıy.
Ol'ğa Denisova añlatuınça, bu Federal' qanunnı urap uzu öçen, cirle parlament mäktäpkä östälmä aqça bülü turında qanun qabul itärgä tieş. Deputat Rasix Ğataullin bu mäs’äläne parlamentta kütäräçägen äytte.
Ä ölkä üzägendä älegä - qaraçqılar ezläw şawqımı. “Tuğan tel” oyışmasınıñ uzğan qorıltayı turındağı iğlanda menä nindi süzlär bar ide: “Äydägez, cıyılıyq, fiker urtaqlaşıyq: niçek ana telen saqlap qalırğa, niçek dinebezne torğızırğa?”
“Din” süze uyaw türälärne bik tä sağaytqan ikän: Oyışmalarnı terkäw (registratsiä) idäräse, “Tuğan tel”neñ räise Mäxmüt Xäyrullinnı çaqırtıp: “Oyışmağız “Tuğan tel” dip atalğaç, monda dinneñ nindi qatnaşı bar?” dip bäylängän. “Densez keşe naçar keşe, Çıñğız xan, mäsälän, barlıq dinnärne dä ixtiram itkän, çönki dini keşe, kemgä genä tabınmasın, densezdä yaxşıraq, dip sanağan, häm şunlıqtan xätta monaxlarnı da salımnan azat itkän”, digän “Tuğan tel” räise. Läkin annan Qorıltaynıñ tulı berketmäse tärcemäsen taläp itkännär.
Cirle televideniegä ışansañ, mäxkämädä terroristlar eşe qarala ikän. İmeş, alar, ber qıznı totqınğa alğannar da, araqı, ipi häm Kavkazğa kitär öçen oçqıç taläp itkännär. Araqı belän ipi kitergäç, qıznı azat itkännär. Kavkaz kiräkmägän. Läkin “Kavkaz, terror, araqı” süzläreneñ yänäşä yañğırawı... Añlaşıla inde.
Çuqça keşese äytmeşli, “umna atnaqı”.
Axırda küñelleräk xäbär. Şundıy şartlarda da tatar mädäni yaqtan üzen yuğaltmasqa tırışqanday. Ölkädä Tuqay könnäre bara. Pavlov rayonı avtonomiäse räise Şamil Abutalipov täcribäse ğibrätle. Rayonda 3 tatar awılı bar: Yevleyqa, Morat häm Şmalak. Alarnıñ üzeşçännäre, berdäm programma buyınça çiratlap, 3 awılda da ber ük tamaşa oyıştırğannar. Häm 4-yençe kiçä rayon üzägendä ayıruça tä'sirle bulğan.
Ayrat İbrahim, Sember.
