Xakimiätlär Tömän şähäreneñ 420 yıllığın ütkärü kompaniäsen başlap cibärdelär. Çaralar iyül ayı axırında bulaçaq. Mäğlümat çığanaqları da Tömängä 420 yıl bulaçaq dip şaw-gör kilä.
Uramda soraşqan äñgämädäşlär Tömängä qädär monda Çimgitora isemle şähär bulğanlığı turında xäbärdar. Ämma berse dä ni öçen qalanıñ ğömeren urıslar kilep nığıtma tözi başlağan waqıttan ğına isäplänüenä açıq qına cawap birä almadı.
Başqarğan eşlärgä yomğaq yasağan häm alda başqarılaçağı turında söyläşkän tatarlarnıñ milli avtonomiäseneñ şurası utırışında uzaçaq “Söläymanov uquları” turında da süz buldı. Şağir Bulat Söläymanov iseme belän atalğan bu fänni-ğamäli konferensiä 18-19 nçı mayda uzaçaq. Bu xaqta şura äğzalarına Tömän däwlät universitetınıñ humanitar tikşerenülär institutı professorı, etno-konfessiä mönäsäbätläre bülege başlığı Aleksandr Yarkov söyläde.
Aleksandr Yarkov süzlärençä, “Tyurkskie drevnosti Zapadnoy Sibiri: istoriä, yazıq, kul'tura” dip atalğan bu cıyında Tömän belän Çimgitoranıñ tarixta özelmi torğan ber çılbır buluına basım yasalaçaq. Şähärgä nigez 1428 nçe yılda salınğan dip äyteläçäk. “Sovetlar berlege häm annan soñğı bulğan qaraşlardan baş tartırğa tieşbez. Şähärneñ tözelä başlawın Rusiädän kilgännär waqıtınnan isäpläw bernindi fänni qanunnarğa da sıymıy”,- di ğalim.
Äñgämä waqıtında professor Qazan üzeneñ tarixın döreslär öçen bäläkäy genä çex täñkäsenä tayanıp küpme fänni tikşerenülär alıp baruın, küp eşlär başqaruın da äytep uzdı.
“Ä bezneñ monda yazma çığanaqlar da bar. İseme üzgärsä dä, xalqı berniqädär üzgärsä dä nigä bu dokumentlarnı kürmäskä tırışırğa soñ”,- di ğalim.
“Söläymanov uquları” fänni-ğamäli konferensiäse waqıtında äyteläçäk bu yañalıqqa xakimiät türäläre ni diär soñ? 420 yıllıqqa äzerlänep inde xäyran ğına aqçalar totıldı, bäyräm çarası turında räsmi käğäzlär imzalandı.
Xakimiät bu dälilgä ber törle genä qaramas, älbättä. Ämma xakimiätneñ cämğiätneñ ber öleşe bit. Şunlıqtan ğalimnärneñ häm kiñ cämäğätçelekneñ süzenä qolaq salır dip ışanası kilä”,- di Tömän däwlät universitetınıñ humanitar tikşerenülär institutı professorı, etno-konfessiä mönäsäbätläre bülege başlığı Aleksandr Yarkov.
Tömändä yäşäwçe millätpärvär Änäs Gaitov äytüençä, bu problema berençe tapqır ğına kütärelmi inde.
8 yıllar elek kraynı öyränüçelärneñ fänni cıyılışışında ul anıñ turında söylägän bulğan. Çığış cıentıqta da basılıp çıqqan. Annan soñ, elekke şähär başlığı Kiriçuq xuplap, bu xaqta konferensiä ütkärü kiräklegen dä äytkän. Ämma Änäs Gaitovnıñ ideyäsen millättäşlär arasında xuplap, cıyılış ütkärergä yärdäm tiergä telüçelär tabılmağan. “Tömän şähäre turında berençe tapqır 1243 nçe yılda telgä alına. Bu xaqta Natal'ya Voynova yazıp çıqtı inde”,- di Änäs Gaitov.
Änäs Gaitov süzlärençä andıy dokument fännär kandidatı, kraynı öyränüçe Natal'ya Voynovada bar. Biräm digän.
Nail Alan, Tömän
