Tatar däwlät һumanitar- pedagogik universitetı Rusiäneñ iñ qart bulğan yuğarı uqu yortlarınnan sanala. Çönki anıñ bügenge iseme belän ataluı, yäğni TDGPU iseme belän ul 2005 yılda ğına atap yörtelä başlasa da , anıñ yıraqtan kilä torğan bay häm tirän tarixı bar. 1876 yılnıñ 24 oktäberendä Qazanda uqıtuçılar institutı açıla. Şuşı data anıñ tuğan köne bulıp sanala. Mondıy institutlar ul çorda tik Mäskäw häm Sankt- Peterburg şähärlärendä genä açılğan bula. Ul waqıttan soñ ul törle yıllarda törleçä atalıp , zamana artınnan yañara bara. Häm inde menä näq 24 oktäber 2006 yılda bu TDGPU üzeneñ 130 yıllığın ör-yaña binada qarşılıy. Şuşı könne universitetnıñ tügäräk yubileyına bağışlanğan , bik zur tantana ütä. Bu uñaydan TDGPUğa bik küp qunaqlar kilde.
TDGPUyubiley tantanası Universitet aldındağı mäydannan başlanıp kitte. Sälix Säydaşev häykäle yanında maxsus äzerlängän urınnarda utırğan uqıtuçı veterannarnı , däwlät citäkçelären, cämäğätçelekneñ zıyalı ähellären studentlar häm yäş uqıtuçılar “Waqıt yılğası” dip atalğan teatral'läşterelgän tamaşa belän qarşıladı. Cıyılğan möğallimnär aldında bik küp çığışlar, täbrikläwlär, qotlawlar yañğıradı. TR Däwlät sovetı räise Färit Möxämmätşin çığış yasap, xökümät isemennän universitetqa avtobus büläk itte. Häm qar yawğaç, qar köri torğan traktor tapşırırğa wäğdä birde. Qunaqlar Mäskäwdän dä kilgän ide. Tatarstannıñ mäğärif ministrı bulıp eşlägän Faris Xarisov, şuşı universitetnı tämamlağan student ikän . Bu tantanada ul Mäskäwdän kilgän qunaq, mäğärifne üsterü buyınça federal' institutı direktorı bularaq çığış yasap, täbrikläw süzlären citkerde.
Annan soñ universitet studentları Ğ Tuqay , Salix Säydaşev, Musa Cälil, Fedor Şalyapin, M Ğor'ki, A. Puşkin , G.Derjavinnıñ häykällärenä çäçäklär saldılar .
Annan soñ qunaqlar ör-yaña binanıñ aktlar zalında uzdırılğan “TDGPU uzğanına häm xäzergesenä qaraş ” dip atalğan Ğilmi Şuranıñ utırışında qatnaştılar, fiker alıştılar. Çığış yasawçılar arasında şağir Renat Xaris ta üzen uqıtqan uqıtuçılarnı xörmätläp iskä aldı, häm üzeneñ icat cimeşläre belän urtaqlaştı.
Şuşı arada “Azatlıq”qa TDGPU nıñ uqu- uqıtu eşläre buyınça prorektorı, filologiä fännäre doktorı , professor Rädif Camaletdinov Universitetnıñ eşçänlege turında menä närsä dide.
Audio
“Bezneñ uqu yortınıñ üzençälekläre şunda, ul Rusiä Federatsiäseneñ barlıq töbäkläre öçen dä milli kadrlar äzerläw belän şöğellänä. Uqu yortında 16 fakul'tet bar. 1000 artıq uqıtuçı studentlarıbızğa belem birä. 40 qa yaqın belgeçlek buyınça belgeçlär äzerlibez. Soñğı yıllarnıñ üzençälege bulıp, uqıtu material' bazabız nığaydı. Komp'yuterlaştıyruğa bik zur iğtibar itäbez . Soñğı yılda ğına 15 kä yaqın yaña belgeçlekkä röxsät alındı. Bügenge köndä uqıtuçılar äzerläw belän genä şöğellänmibez. Ä klassik yuristlar belgeçlege buyınça da belgeçlär äzerlibez. Monnan tış iqtisat buyınça belgeçlär äzerlibez häm başqa bik küp zaman taläp itkän belgeçlär äzerlibez. Bezneñ universitetta 5 yıl däwamında yurisprudensiä fakul'tetı eşläp kilä. Bıyıl berençe çığarılışı buldı. Bez elek xoquq uqıtuçıları äzerli idek. Ä alğa taba klassik yuristlar äzerlärgä kereşergä uylıybız. Ä jurnalistikağa kilgändä, bez 2003 yıldan başlap, tatar filologiäse fakul'tetında tatar tele häm ädäbiäte belgeçlege qısalarında ğämäli jurnalistika belgeçlege buyınça belgeçlär äzerlibez”.
Şulay uq bez ğalim , Tatarstannıñ däwlät Sovetı deputatı İndus Tahirovqa bu universitetnı tämamlap çığuçı studentlarğa nindi ömetlär bağlıysız häm universitetnıñ kiläçäge nindi bulır digän soraw belän möräcäğät ittek.
“ Şuşı qart uqu yortın- Yaña uqu yortı dip äytäm. Çönki ul çınlap ta ör-yaña, bar yaqtan da. Minem teläk ber! Menä şuşı märtäbäle uqu yortı tatarnıñ töp uqu yortına äwerelsen ide. Şuşınnan tatarnıñ elitası çıqsın ide. Kiläçäktäge citäkçeläre çıqsın ide. Törle tarmaqlarnı citäkläwçelär çıqsın ide. Alar üzebezneñ telebezne, berençe bularaq, tatar telen , annan soñ urıs, ingliz telen kamil räweştä belep, häm şuşı däwlätebezne citäkläp, däwlät isemennän xalıq belän, tatar däwlät telendä söyläşerdäy keşelär bulsınnar ide,” -dide ul .
Kilgän qunaqlar universitetnıñ 130 yıllıq tarixın çağıldırğan berniçä kürgäzmä belän dä tanıştılar.
Bu yubiley çaraları studentlarnıñ icadi festivale belän tämamlandı.
Mälikä Basıyr
