“İke urman arası bezgä qaya barası” - dip cırlıy üzençälekle cırçı İlsöya Bädretdinova. Urman da urman läkin qaysına barırğa yarıy soñ digän soraw 2007 yılnıñ ğinwarınnan xalıqnı borçıy başlar. Rusiä Däwlät Duması yaña qabul itkän urman kodeksı buyınça, aq qayınlı urmannarnı satarğa mömkin bulaçaq. Läkin ber närsä dä ciñel birelmi, ğasqäri çırşı - naratlı urınnarnı munitsipal' milektä bulsa häm kadastr isäbenä alınsa ğına. Jurnalistlar yaña urman kodeksı qabul itelgäç, “Urman satam, alasıñmı?” – digän yazmalar bastırdı. Respublikada çığıp kilüçe “Cir sulışı” gazetası da şulay dip yazdı. Läkin urmannar Rusiäneñ baylığı sanala, ul alarnı şäxsi qullarğa şulay ciñel genä satır mikänni digän soraw tua. Älege mä’sälägä açıqlıq kertergä teläp bez Qazan yanı urman xucalığı citäkçese Xaris Musinnı ezli başladıq. Ul üz wazifası buyınça yulğa çığıp kitkän bulıp çıqtı. Şunnan anıñ eş urınına şaltıratıp särkätibennän käräzle telefonın aldıq. Telefon aşa Xaris abzıy urman xucalığı tiräsendäge wäzğıätne bolayraq añlattı:
- Urmanda reforma inde, bara ul 90 yıllardan birle. Nihayät böten üzgäreşlärgä noqta quyılıp yaña urman kodeksı qabul itelde. Däwlät duması monıñ belän urmannı tabışlı itmäkçe bula, niçek bulır äytä almıym. Sez sorıysız; “Teläsä kem urmannı satıp ala alamı?” - dip. Urman berwaqıtta da satılmayaçaq. Ul däwlät milke. Yaña kodeks buyınça barı 10 – 49 yılğa qädär arendağa ğına birelä ala.
Sez Qazan yanı urman xucalığı citäkçese Xaris Musinnı işettegez. Tağın östämä sorawlar birmäkçe idek, elemtä özelde. Yulı urman aşa ütte buğay, käräzle telefonına başqa çığa almadıq. Dimäk urmannarnı 10 yıldan 49 yılğa arendağa ğına alıp bulaçaq ikän bit. Rusiä bu qararı belän urmannı tabışlı xucalıqqa äwereldermäkçe dilär bu ölkädä eşläwçelär. Urmannı arendağa birü digännän, üz östenä narat-çırşılı, imänle urınnı waqıtlıça satıp aluçı, kiskän ağaçları urınına mäcbüri räweştä yañaların utırtırğa tieş. Çönki ul barıber däwlät milke bulğan häm bulaçaq ta. Bu urmannarğa kerep teläsä kem qura ciläk-cir ciläk, gömbäsen cıya ala. Tik seberke cıyarğa katği tıyıla. Urmannı arendağa alğan xuca seberkelärne üze butap satuın satır, läkin başqalarğa birmäs. Aña bit däwlät urmannı buşqa taratırğa tügel, tabışlı itärgä birä. Urman xucalığın da biznesnıñ ber törenä äyländerälär. Arendağa urman birü kodeksı ğamälgä kergäç kiläçäktä urman saqçılarına ixtıäc tumağayı.
Röstäm İsxaqi
