1991 yılnıñ näq menä 8 dekaber könendä dönya xaritäsendä SSSR digän il yuqqa çıqtı. Älege waqiğağa bıyıl inde 15 yıl tuldı. Şuña da qaramastan, Ukraina, Rusiä, Belarus’ citäkçeläreneñ üzara kileşügä qul quyıp, Sovetlar berlegen taratuğa bäylär birü, anıñ uñaymı yäki tiskäreme ikänlege xaqında fikerläşülär bügen dä däwam itä. Yubiley uñayınnan älege bäxäslär tağı da aktual’läşte. Mäğlümät çaralarında şuşı waqiğalarda töp qatnaşuçı bulğan respublikalar citäkçeläreneñ fikerläre dä dönya kürde. Mäsälän, Rusiäneñ berençe prezidentı Boris Yel’tsin, SSSRnıñ tarqaluı qotılğısız ide, dip sanıy. Ukraina prezidentı Leonid Kravçuk ta kileşügä qul quyuına qızğanmıy. Läkin qayber Sovet berlegendä yäşägän keşelär SSSRnıñ beterelüen äle dä qabul itä almıy. Niçek kenä bulmasın, 15 yıl elek Belovejskaya puscha kileşüe distädän artıq bäysez däwlätne barlıqqa kiterde.
Tatarstanda da 1991 yılnıñ dekaber waqiğaları xaqında törle fikerdä toralar. Ğomumän, alarnı ber yaqlı ğına bäyäläp tä bulmıy, dip sanıy şağir, Tatarstan Däwlät Şurası mädäniät, fän, mäğärif häm milli mäs’älälär komitetınıñ cawaplı xezmätkäre Gäräy Räxim.
15 yıl elek bulğan waqiğalarnıñ Tatarstannıñ yazmışına nindi tä’sir yasawı xaqında isä Gäräy Räxim menä nindi fikerdä tora.
Ägär dä Sovetlar berlege tarqalmağan bulsa, Tatarstan başqa soyuzdaş respublikalar belän ber xoquqta bulıp, SSSRnıñ ğomumi kileşüenä qul quyarğa äzerlängän ide. Moña SSSRnıñ citäkçeläre dä, respublika başlıqları da, tatarstan da äzer ide. Ägär bez şunı eşläsäk, bu Tatarstan öçen bik zur ber adım bulğan bulır ide. SSSR tarqalğannan soñ Tatarstan Rusiädä iñ zur respublika bulıp qaldı. Bu waqıtta Yel’tsinnıñ milli mäs’älälärgä demokratik yaqtan nığraq qarawı bezgä şaqtıy ğına küp eşlär eşlärgä mömkinlek birde. Läkin tora-bara Rusiä yañadan avtoritar yünäleşkä borıldı. Bu Tatarstannıñ kiläçäk tormışı öçen bik zur qomaçawlıqlar kiterde Şağir, Tatarstan Däwlät Şurası mädäniät, fän, mäğärif häm milli mäs’älälär komitetınıñ cawaplı xezmätkäre Gäräy Räxim SSSR tarqaluınıñ Tatarstanğa tä’sire xaqında menä şundıy fikerdä tora. Häm bügenge çınbarlıqtan kitmiçä genä, bez tatar xalqınıñ kiläçägenä ışanıp, başqalarnı da şuşı fikerdä ışandırıp yäşärgä tieş, dip sanıy ul.
Gölnaz İlgizär
