Tatarstanda uyın tarmağı eşçänlegen tärtipkä saluçı qanunnı respublika parlamentı 2006 yılnıñ 16 aprelendä qabul itte. Anıñ nigezendä Tatarstanda bar uyın biznesı belän şöğellänüçelär respublikanıñ ike urınında ğına – Qazandağı at sportı kompleksında häm Kama alanı bistäsendä tuplanırğa tieş. Läkin qanunda qaralğan urınnarğa kazinolar barı tik 2007 yılnıñ 1 ğinwarınnan genä küçärgä tieş. Ä menä uyın avtomatları zallarınıñ inde 18 oktäberdän başlap şuşı ike urınnan başqa cirdä eşlärgä xoquqları yuq. Başqa cirdä urnaşqan uyın avtomatları 18 oktäberdän başlap yabıldı. Xäyer, işeklärenä yabıq dip yazıp quyıp, şıpırt qına uyın avtomatlarında uynaw mömkinlege birgän eşmäkärlär dä bulğaladı. Läkin älege oçraqta qanun bozuçılarğa xoquq saqlawçılar belän eş itärgä turı kilde. Eçke eşlär ministrlığında xätta şuşındıy şıpırt qına eşläp yatuçı uyın avtomatları salonnarı xaqında xoquq saqlawçılarğa citkerer öçen qaynar telefon liniäläre dä eşläde.
Uyın biznesı şaqtıy kerem kiterä torğan tarmaq. Bigräk tä uyın avtomatları zalları. Ber binağa berniçä avtomat quyasıñ da, tik eşläp yatasıñ. Şuña da tatarstanda da andıy zallar az tügel ide. Räsmi mäğlümätlärgä qarağanda, respublikada 650 uyın şirkäte terkälgän, qazanda ğına da 5 meñnän artıq uyın avtomatı urnaştırılğan ide. Läkin çınlıqta alarnıñ sanı tağı da kübräk, dip sanala. Älbättä inde, anıñ xucaları, anda eşläwçelär älege qararğa buysınırğa telämi. Tatarstanda uyın biznesı wäkilläreneñ respublika xökümäte belän qarşılığı bik qatı bardı. Soñğı eş köne, 17 oktäber yaqınlaşqan sayın, älege tarmaqta eşläwçe eşquarlarlar şaqtıy aqça kiterä torğan üzläreneñ urınnarı öçen köräşne arttıra ğına bardı. Qararnı ütämäs öçen köräştä bar ısullarnı da qullanırğa tırıştılar eşmäkärlär. Xätta şähär üzägendä piketlar da oyıştırıldı. Şulay uq, uyın biznesı wäkilläre tatarstan qanunın Rusiäneñ Yuğarı mäxkämäsendä dä däğwälap qaradı.
Şulay itep, tatarstannıñ uyın biznesında eşläwçelär federal’ qanunğa üzläreneñ ömetlären bağlıy. Älege qanun inde qabul dä itelde, ul 2007 yılnıñ 1 ğinwarınnan eşli başlayaçaq. Bu dokument Kazanskie vedomosti gäciteneñ maxsus sanında dönya kürde şuşı könnärdä. Alda äytelgän qanunda Rusiädä dä uyın şirkätlären ayırım cirlärdä genä tuplaw qaralğan. Däwlät Duması alarnı 4 urında – Kaliningrad ölkäse, Altay respublikası, Primor’ye krayı häm Rostov belän Krasnodar ölkäse çigendä tuplarğa teli. Älege urınnarğa küçenep betü öçen 2009 yılnıñ 1 iyülenä qädär waqıt birelä. Şuña da, federal’ qanunğa nigezlänep respublikanıñ uyın biznesı wäkilläre yañadan üzläreneñ eşçänlegen yañartıp cibärmäkçe. Xäyer, respublika xökümätläre älege xäl belän rizalaşırğa telämäs kebek.
Bilgele bulğança, Tatarstannıñ xakimiätläre dä respublikanıñ kama Alanı bistäsen dä şundıy ber maxsus uyın töbäge itärgä teläklären beldergännär ide. Bu teläk tatarstan qanunı mäs’äläsendä qarşılıqta torğan citäkçelärne dä, uyınçılar da berläşterä ide. Läkin ömetlär aqlanmadı. 4 maxsus uyın zonasında respublika yuq. Xäyer, moña şatlanuçılar da az tügel. respublika xalqı, milli oyışmalar wäkillären älege xäbär şatlandırdı ğına. Üzlärendä uyın käsebe zonasın buldırırğa xoquq alğan Altay respublikası isä borçuğa sabışqan. Monda qayberäwlär bik telägän bäxettän niçek qotılırğa ikänen belmilär.
Gölnaz İlgizär
