“Waqıt bezdän Baqyi Urmançı belän sawbullaşu könen yıraqqaraq etärgän sayın, anıñ böyek, ilhamlı sänğäte mäğnäleräk, köçleräk häm tiränräk bula bara”. Bu yullar äle küptän tügel genä dönya kürgän, böyek şäxeskä bağışlanğan al'bomnan. Min anı Qazan şähäreneñ Şçapov uramındağı Teatr uçilişçesı qarşındağı keçkenä genä ike qatlı kirpeç binağa urnaşqan Baqyi Urmançı muzeyında qulıma aldım. Näq şuşında 21 fevrl'dä tatar professional sınlı sänğäte klassigı-sınçı häm näqeşçe Baqyi Urmançınıñ tuuına 110 yıl tulunı iskä alu çaraları ädäbi- muzıkal' kiçä belän başlanıp kitte dä inde. Şul uq minutlarda isä, Qazannıñ ikençe ber urınında, Kreml'däge “Xäzinä” Milli sänğät galereyäsendä Tatarstan mädäniät ministrlığınıñ Baqyi Urmançı isemendäge premiäsen birü törkeme dä eşen, soñğı utırışın başladı.
Muzeydağı kiçädä Urmançınıñ tormış yulı, icatı turında söylägän Qazan milli mädäniät üzäge räise urınbasarı Rozalina Şahieva äñgämä qorğan waqıtta, Urmançı icatın tulı itep yaqtırtu häm dönyağa taratu öçen äle bik küp eşlärgä kiräk, dide.
Urmançı icatı öçen bu muzey berençe adım ğına. Bu binada Urmançı berqayçan yäşämägän. Läkin bu bina belän genä Urmançı şäxeseneñ çiksezlegen, külämlelegen, anıñ Tatarstan mädäniyätenä kertkän öleşe, zur öleşen surätläp bulmıy. Minemçä menä bu işek aldına, kem äytmeşli, anda çäçelmägän cirlär bar digändäy, şaqtıy cir bar monda eşkä cigelmägän. Menä anda ber bina salıp, dizaynıñ iñ böyek plankaların açıp kürsätep menä şunda ber kürgäzmälär zalı eşlärgä kiräk.
Baqyi Urmançı tuğan könne, fevral'neñ 22-sendä “Xäzinä” galereyäsendä “Osta tuuına 110 yıl tuluğa bağışlap” dip atalğan kürgäzmä dä açıldı. Kürenekle rässamnar qatnaşında zamança sınlı sänğättä Baqyi Urmançı mirasına rolenä bağışlanğan “tügäräk östäl” söyläşüe dä ütte. Bu çaralarğa qädär köndezge ikedä mädäniät häm sänğät ähelläre Qazanda Zur Qızıl uramındağı Urmançı häykälenä çäçäklär saldı.
Ul bit berençe sänğät keşese Mäskäwdä XUTOMAS-nı betergännän soñ tatarnı tanıttı dönyağa. Kiemnäre belän, traditsiäläre belän.
di Urmançınıñ cämäğäte Flora Äxmätova-Urmançe. Bügen anıñ eşlären däwam itüçelär barmı soñ digän sorawğa ul bolay dip cawap birde.
İke yılğa ber tapqır birelä torğan premiä. Skul'pturadan Urmançı ülgännän ber märtäbä ber keşe yasağanı da yuq, birelgäne dä yuq. Ä bıyıl bulmadı xätta DPİ digän, menä şul ğämäli sänğätkä dä bulmadı ber keşegä dä. Yasıylar törle şıltır-bıltır. Läkin bıyıl birelde nominatsiä, sänğät beleme buyınça. Sänğät beleme buyınça Urmançı yäşägän 110 yılnıñ 100 yılında monografiä yazğan Novitskiyğa 10 tawış belän birdelär premiäne. 1990 yılda Tatarstan xökümäteneñ maxsus qararı belän yegermençe ğasır tatar mädäniäteneñ kürenekle xezmätkäre, Tuqay büläge iäse, Rusiäneñ häm Tatarstannıñ xalıq rässamı Baqyi Urmançı isemen mäñgeläşterü öçen küp eşlär başqarılğan. Şağirä Bikä Räximova äytüençä, ädäbiätne, räsemne, sınlı sänğätne, muzıkanı häm dinne berläşterüçe şäxesne ürnäk itep härberebezgä anı öyränergä dä, öyränergä kiräk äle.Nail Alan.
