Tatarstan prezidentına media höcümnär däwam itä

Tatarstan prezidentı tizdän üz wazifalarınnan kitä digän imeş-mimeşlär äle haman da tınmıy. Qayber Mäskäw mäğlümät çaraları Mintimer Şäymiev yalğa kitep, anıñ urınına tege yäki bu keşe kiläçäk digän xäbärlärne tarata. Fevral’ azağında yañadan aktual’läşkän bu tema mart urtalarında da däwam itä.

Mäskäw mäğlümät çaralarınıñ Mintimer Şäymievnıñ yalğa kitärgä cıyınuı xaqındağı xäbärläre berençe genä tügel. Alar ara-tirä çığıp tora ide inde. Läkin soñğı arada şuşı xaqta mäğlümät taratu ayıruça yışaydı. Menä fevral’ axırında ğına Gazeta isemle gäcit martta Tatarstan prezidentı wazifalarınnan kitäçäk, anıñ urınına Rusiäneñ Eçke eşlär ministrı Räşit Nurğaliev kiläçäk dip yazıp çıqtı. Soñraq bu xäbärne Exo Moskvı radiosı da yañğırattı. Şul uq könne Qazannıñ “Efir” teleradiokompaniäse bu sorawnı Tatarstan däwlät duması räise urınbasarı Oleg Morozovqa yulladı. Üzeneñ cawabında ul älege yañalıqnıñ döreslekkä turı kilmäwe, anıñ buş süz buluı xaqında äytte, jurnalistlar yış qına Nurğalievnı ber eştän ikençesenä küçerälär, dip beldergän ide. Respublika citäkçelege tarafınnan isä ul waqıtta bernindi räsmi belderülär bulmadı.

13 mart könne şul uq Gazeta gäcite yañadan älege temağa äylänep qayttı. Bu yulı anda Mintimer Şäymievnıñ awırıp kitüe xaqında, anıñ yalğa diep däwalanu öçen Germaniägä kitüe xaqında xäbär itelä. Ğädättä, tatarstan prezidentı yalğa aprel’dä kitä ide, bıyıl anıñ 2 martta uq yalğa kitüe respublikada añlaşılmawçanlıq tudırdı. Tağın ber närsä aptıraşta qaldıra – Mintimer Şäymiev ilküläm proyektlarğa bağışlanğan Rusiä prezidentı ütkärgän cıyılışta qatnaşmawı. Älege cıyılışnı bik citdi säbäptän genä qaldırıp bula ide, dip yazıla gäcittä.

Şulay itep, Mäskäwdäge qayber köçlär Tatarstan prezidentın alıştıru öçen şaqtıy tırışlıqlar qılalar. Xäyer, Mintimer Şäymievnıñ üz wazifalarınnan kitüe turındağı imeş-mimeşlärne köçäytergä teläwçelär Mäskäwdä genä tügel. Respublikada da prezident alışınuın kötüçelär bar. Gazetada basılıp çıqqan yazmanıñ avtorı da Qazannan bulıp çıqtı. Läkin bu yazmalarnıñ döreslekkä turı kilüe belgeçlärdä häm säyäsätçelärdä zur şik tudıra. Mäqälädä äytelgän çığanaqlarnıñ ni qädär älege mäs’älädä xäbärdar buluı bilgele tügel, dip sanıy mäsälän, Qazan däwlät universitetınıñ politologiä kafedrası citäkçese Midxät Färiqşin. Läkin Mäskäw kremlenä Şäymievnıñ xäzer kitüe bik uñaylı bulır ide, di ul. Federal’ üzäk Şäymievnı yalğa cibärergä uylıy ikän, ul bu ğämälne saylawları aldınnan tügel, ä näq menä xäzer eşlärgä tieş, çönki anıñ urınına kilgän keşe wazğiätne belän tanışıp, saylawlarda üzäkkä kiräk näticälärne yasarğa tieş, dip sanıy Färuqşin.

Minemçä, Vladimir Putin 2008 yılğa qädär üzeneñ urınına qaluçı öçen Rusiä töbäkläre citäkçeläre arasında çistartu ütkärep qaldırır. Ul federal üzäk fikerenä üz fikerlären qapma-qarşı quyarlıq inde küptännän üz ölkälären citäkläwçe başlıqlarnı alıştırır. Andıy citäkçelär bilgele – alar Şäymiev, Räximov, Titov, Rossel’

Mintimer Şäymiev urınına kilä torğan keşelärgä kilsäk, Midxät Färuqşin, federal üzäkkä Tatarstan prezidentı itep respublikadağı tügel, ä çittän kilgän keşene quyu qulayraq, dip sanıy.

Monda ike variant bar – nämzät yä cirle, respublikadan, yä çittän bulırğa tieş. Bu mäs’älä üzäk öçen älege bik qatlawlı. Çönki çittän kilgän keşegä respublikanıñ cirle elitası qarşı kilergä mömkin. Läkin Mäskäwgä Tatarstannan bulmağan nämzät uñaylıraq bulaçaq. Çittän kilgän keşe digändä min elek respublikada eşläp, xäzer başqa cirlärdä xezmät itüçelärne dä küz aldında totam. Ä alar arasında iñ qulayı Rusiäneñ eçke eşlär ministrı Räşit Nurğalievtır möğayın

Räşit Nurğaliev respublikanıñ finans häm säyäsät elitasına bäyle tügel,şuña da ul Mäskäw öçen äybäträk nämzät bulıp tora, di Midxät Färuqşin. Tatarstanlılarnı ul qänäğätländermäsä dä, Mäskäwgä qarşı kilüçe bik bulmas Tatarstanda, digän fikerdä tora ul.

Respublika prezidentı itep çittän kilgän keşe quyılsa, Tatarstanda wazğiät qatlawlanaçaq digän süzlär çınbarlıqqa turı kilmi. Xäzer federal üzäkneñ töbäklärdäge wazğiätkä tä’sir itüneñ bik köçle ısulları bar. Annan soñ, respublikanıñ üzendä dä Mintimer Şäymievnı aluğa qarşı çığarlıq köçlär yuq

Qazan däwlät universitetınıñ politologiä kafedrası citäkçese Midxät Färuqşin Mintimer Şäymievnıñ yalğa kitüe häm anıñ urınına kilüçe xaqında menä şundıy fikerlärdä tora.

Respublikada isä älege imeş-mimeşlär turında räsmi belderü yasawçı haman da yuq. Cirle mäğlümät çaraları da bu xaqta berni söylämi. Alar bu temağa ällä bitaraf, ällä inde şuşı çeterekle mäs’älägä qağılıp, xalıqnı borçıp tormıybız, dip uylıylar. Xäyer, tatarstanlılar cirle mäğlümät çaralarsız da älege xaqta belmi qalmadı. Tatarstan häm anıñ prezidentına qarşı yünältelgän qara piar ısulı şaqtıy uñışlı eşli. Mintimer Şäymievnıñ kitüe, anıñ urınına tege yäki bu keşeneñ kilüe xaqında xäzer bik yış işetep bula.

Ä Mäskäw kremle respublika prezidentı alırğamı, yuqmı, anıñ urınına kemne quyarğa dip bilgelänä almağan arada, 13-15 Mart könnärendä Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev citäklägän törkem Germaniäneñ (Saksoniä) cirenä barır dip kötelä. Ul anda Saksoniäneñ xökümäte başlığı prof. Georg Milbradt tarafınnan çaqırılğan. Saksoniä cireneñ räsmi internet säxifäse xäbär itüençä, Tatarstan Leypsig şähärendä ütä torğan INTEC yärminkäsendä üzeneñ investitsiä urınnarın kürsätergä cıyına.

Gölnaz İlgizär