“Bügen yäş buınğa äxlaqi tärbiä qılu maqsatında ber äsbap bularaq täqdim itelgän, 400-läp bittän torğan “Dinnär tarixı” – ul ğasırlar aşa bezgä kilgän “täre poxodları”, berläre ikençelären räncetkän ruxanilar, dinnär eçendäge waq dinnär arasındağı bäreleşlär, berlären ikençeläre kire qaqqan yünäleşlär, öyrätülär, ğöref-ğadätlär belän suğarılıp, bergälektäge qarşılıqlarnıñ-postulatlarnıñ cıyılması” dip bäyäli bu däreslekne mäqälä avtorı Xaris xäzrät Sälixcan.
Sotsial' afätkä qarşı köräşneñ din wä fän bergälegendä töp ğämäle – süz, däğwät, üget-näsixät wä bu mä’säläne yaxşı belüçe mäğrifätle möğallim- uqıtuçı wä din ähele. Fäqät şul waqıtta ğına, qayçan wöcdan –äxlaq eçtälegennän torğan din, ğaqıl- äxlaq eçtälegen xasil qılğan fän balalarğa añlatılsa, aldıbızda xaqiqät açılır, ide dip üz yulın da kürsätä avtor. Bu fikerne däwam itep ul, “Rusiädä 40 tan artıp kitkän Diniä näzarätlärenä berläşkän distä meñgä yaqın mullalarıbız, ğalimnärebez bar. Ni qızğanıç, mullalarnıñ kübese fänne, ğalimnärneñ şaqtıy öleşe dinne belmi. Dinne belmägännärneñ binihayä küpläre äle haman islamnı dini ekstremizm itep küzallıy. Ä fän niğmätläreneñ eçtälegenä töşenä almağan mullalar fanatizm batqaqlığında bärgälänä”,- dip yaza.
Fän häm din berlegen añlatırday keşelärne qayan alırğa soñ? Moña da avtornıñ cawabı bar. Ğilmi uqu yortlarında, Qazan tözeleş-arxitektura universitetındağı kebek, ğalimnär, mäçet imamnarı bergälegendä üget-näsıyxät qıla alırlıq belgeçlär äzerläw ruxı tärbiä eşendä berençe adım bulır ide, dip yaza Xaris xäzrät Sälixcan.
“Mädäni comğa” gazetasın qulğa alıp, bu yazma belän tanışqaç bez Xaris xäzrät belän telefon aşa bäyläneşkä kerdek. Küpqırlı ğilemgä iä keşelärne äzerläw mömkinme, anıñ öçen öçen närsä eşlärgä kiräk, dip mäqälä avtorınıñ fikerlären beleştek.
Menä kem qulğa alırğa tieş digän süz, bolar anı eşlärgä tieş digän süz tügel. Mömkin digän suz. Monı kem berläşterä ala? Ministrlar kabinetında din eşläre buyınça şura bar. Bälkem alar initsiativası belän bulır. Tatarstannıñ üz programması bulırğa tieş. Bu programmanı kemnär tözergä tieş? Menä şul min äytkän keşelär. Min äytkän, Ministrlar kabinetında din eşläre buyınça şura initsiativası belän respublika, Qazan buyınça dinne, fänne belgän keşelärneñ urtaq kiñäşläre kiräk. Ägär dä prezident, xökümät qulay kürsä, ul waqıtta urtaq programma yazıp.Dini äxlaq tärbiäse birüçe belgeçlär äzerlärgä mömkin bulır ide, di “Mädäni comğa” gazetasında bu problemanı kütärgän Xaris xäzrät Sälixcan.
Äxlaq tärbiäse turında xezmätlär yazğan Çallı özleksez pedagogik belem birü institutı xezmätkäre, Rusiäneñ atqazanğan uqıtuçısı Vil Qazıyxanov ta xäzerlekle uqıtuçılar kiräk. “Dinnär tarixı”na kilgändä isä mäktäplärgä mäcbüri räweştä kertelä torğan bu däreslek belem birü asılına bötenläy turı kilmi, di.
Berençedän tuğızınçığa qädär birergä kiräk dinnärdäge äxlaqi sıyfatlarnı birergä kiräk äxlaq däreslege itterep. Ä 10-11 klasslarda informatsiä räweşendä dinnär tarixı itep birergä kiräk. Qatlawlandırıp tügel. 9 yıl buyına balanı äzerlärgä kiräk añarğa. Psixologik yaqtan balanı da, ğailäne dä äzerlärgä kiräk. Qatlawlı terminnar kertep balanıñ başın butawnıñ kiräge yuq. Aña bit xäzerlekle uqıtuçılar kiräk. Uqıtuçılar da üzläreneñ ruxı xaläte belän dinne añlıy torğan keşelär bulırğa tieşlär teoretik yaqtan da, praktik yaqtan da. Küpme öleşen, nindi yäşenä qarata ülçäp birä belergä kiräk.di Vil Qazıyxanov.
Balalarğa äxlaq tärbiäse birü “Mädäni comğa” da kütärelgän kebek aktual' problema bulıp qala. Belgeçlär, bitaraf bulmağannar üz fikeren belderä. Ämma näticäse kürenmi. Waqıt uza. Mäktäp uquçıları “Din tarixı” däreslegeneñ çirattağı temasın öyränä.
Nail Alan
