1992 yılnıñ 21 martında Tatarstannıñ tarixında bik ähämiätle häm möhim ber waqiğa buldı. 15 yıl elek uzğan referendumda respublika xalqı Tatarstannıñ däwlät statusı xaqında üz fikeren belderde. Belgeçlär äytüenä qarağanda, şuşı xalıq fikeren belderü çarasınıñ näticäläre bügenge köndä dä respublika tormışına yoğıntı yasawın däwam itä.
15 yıl elek, 21 mart könne Tatarstan xalqı respublikanıñ statusı, anıñ Rusiä belän mönäsäbätläre xaqında üz fikerlären belderde. Sez Tatarstan respublikası –Rusiä häm başqa respublikalar belän mönäsäbätlären tulı xoquqlı şartnamälär nigezendä köyläwçe suveren däwlät, xalıqara xoquq subyektı digän belän rizamı digän sorawğa cawap alındı 1992 yılnıñ 21 martında. Häm respublikanıñ küpçelek xalqı älege sorawğa uñay cawap birde. Gärçä, Rusiä, Mäskäw tarafınnan tatarstanlılar qurqıtu, referendumğa barmasqa çaqıru kebek ğämällär qılınsa da. Läkin törle yanawlar häm qurqıtular tatarstan xalqına ällä ni zur tä’sir yasamadı. Şuşındıy şomlı, qatlawlı şartlarda da, alar üz fikeren belderde häm tatarstannıñ yaña statusın bilgeläde. Bu referendum bik möhim çara buldı, di Tarix institutı citäkçese Rafail Xäkimov.
Ğalim İndus Tahirov isä, 1992 yılnıñ 21 martında ütkän referendumnıñ näticäläre xäzer dä bik aktual’, dip sanıy. Rusiä belän Tatarstan arasındağı wäkälätlärne büleşü turındağı şartnamä dä näq menä şuşı referendumnıñ näticäse bularaq tormışqa aştı, bezneñ referendum Rusiäneñ federalizm yulına bastırdı, di ğalim. Bügenge köndä dä älege referendumnıñ näticäläre ğämäldä qalamı, digän sorawğa İndus tahirov bolay dip cawap birde.
Älbättä qala. Ul bit xalıq fikere, anı berkem dä beterä almıy. Bügenge köndä bez şartnamäne yañartırğa uylıybız ikän, bu da şul referendumğa häm anıñ näticälärenä bäyle. Bez barı tik bügenge wazğiätneñ üzgäreşlären genä östibez añaÄytergä kiräk, 1992 yılnıñ 21 martında Tatarstannıñ däwlät statusın bilgeläwçe referendumnıñ 15 yıllığın ällä ni iskä aluçı bulmadı Qazanda.
Gölnaz İlgizär
