Mäskäwneñ bäysez matbuğat üzägendä, “Sova” mäglümät üzäge - ul rasaçıl häm dini cinayät oçraqların terkäwçe üzäk bularaq bilgele, “Rusiädä wocdan iregen ğamälgä aşıru probelmaları” digän temağa yıllıq xisap belän çıqtı. Üzäkneñ direktorı Aleksandr Verxovskiy, Rusiädä vocdan irege turında xisapnı bu yılğa qädär barı tik AQŞ däwlät deportamentı ğına yasıy ide, bıyıl bez üzebez tikşerülär ütkärep, bu temanı jurnalistlar qarşında yaqtırtırğa buldıq, dide. Oçraşuda şulay uq “Fiker ireklegen dawlağan uqıtuçılar” oyışması citäkçese Vsevolod Luxovitskiy häm “Slavyan xoquq üzäge” räistäşe Anotoliy Pçelinsev qatnaştı. Matbuğat oçraşuında täqdim itelgän külämle genä xisapnıñ berniçä bülekne genä atap kitsäk tä, bu oyışmanıñ vwocdan iregen ğämälgä aşıru mäs’äläsen yaqınnan belüenä ışanırğa bula. Mäsälän xakimiätneñ dini oyışmalarnı qanat astına aluı digän bülektä, bu ximayäçelekneñ barı tik provaslav dinenä qarata ğına qullanıluı da kürsätelgän. Şulay uq xakimiät häm provaslav çirkäwe tarafınnan törle sektalar dip iğlan itelgän dinnärgä qarata alarnıñ xoquqların qısu da turında da yazılğan. Bu xaqta Anotoliy Pçelinsev, sektalarğa qarşı köräşüçelär fikerençä, provaslaviä dinennän başqa barlıq dinnär dä sektalar dip atala, sektalar belän köräşne xatta Mäskäw duması da başlap cibärgän. Bu saylaw aldı eşläreneñ berse dip äytergä bula, çönki sektalar belän köräşne başlap cibärüçelär anı “Berdäm Rusiä” partiäse ideyäse dip bilgeli. Yaña ğına bilgelängän militsiä generalı da sektalar belän köräşergä xoquq nigeze azraq şul dip ükenü belderä, ul şundıy uq tırışlıq belän cinayätçelärgä qarşı köräşsä ide, dip belderde.
2006 yılda berniçä tapqır Däwlät duması tarafınnan “Wöcdan irege häm dini berläşmälär” turındağı qanunğa üzgäreşlär kertergä omtılışlar bulsa da, küpçelek teläktäşlek beldermäw säbäple ul omtılışlar qanun däräcäsenä kütärelmäde, dielgän xisapta. Şul uq waqıtta Däwlät duması dini ädäbiät, dini produksiä çığaruçılarnı salımnan azat itü turında qanun qabul itkän. Xisapta şulay uq dini oyışmalarğa dini binalarnı, kübräk oçraqta mäçetlärne tözüdä küp törle qarşılıqlarğa oçrarğa turı kilä dielgän. Biredä Ästerxanda tözälüçe mäçetne cimerü ämere dä , Tömän xakimiäteneñ mäçet açılırğa tieşle yortnı cimerep atuları, Kostromada 1998 yıldan birle mäçet tözeleşenä röxsät birelmäwe turında da yazılğan.
SOVA mäğlümat üzäge täqdim itkän xisapta şulay uq üzäk häm töbäk xakimiätlärendä vaxabbitçılar digän termin qurqınıç uyata dielgän. Ekstremizmğa qarşı toru digän sıltaw belän ğäyepsez keşelärne ezärlekläw, mäçetlärdä tentülär oyıştıru, granata, narkotiklar taşlaw, - bolar barısı terrorğa qarşı köräştä kirägennän artıq mawığu qurqıtu çaraları dip bilgelängän. Şulay uq “Xizbut Taxrir” oyışmasına kerüçelärgä, Said Nursi täğlimätın öyränüçelärgä qarata çığarılğan qararlarnıñ bigräk tä monda Tatarstan prokuraturası däğwäse iskä alına, cinayätläre bulmasa da, alar xaqsızğa xökem itelgän dip belderelä. Matbuğat oçraşuı barışında mäktäplärdä pravoslav dinen mäcbüri uqıtu temasına da iğtibar birelde. Bu turıda Slavyan xoquq üzäge räisdäşe Anatoliy Pçelinsev ul däreslär dini tüzälmäwçanlıq tärbiäli häm dinnär arasında doşmanlıq uyata dip belderde.
Ä inde Vsevolod Luxovitskiy pravoslav kul'turası nigezläre däresläre ölkä qanunına kertelep, mäcbüri räweştä Belgorod ölkäsendä alıp barıla. Şunısı şaqqatqıç, ul däreslektä rus rässämnäreneñ eşläre dä, borınğı rus äsäre dip sanalğan, läkin küçermäse genä bilgele bulğan “Slovo o polku İğorevı” äsären pravoslavie dine äsäre dip kürsätelä, dide. Häm Belgorod ölkäsendä qabul itelgän ul qanunnı ğämäldän çığarır öçen konstitutsiä mäxkämäsenä däğwä äzerlänä,- dide V.Luxovitskiy.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
