Yaña ğına Tatarstannı şaw- gör kitergän Qıtay temasın “Mädäni comğa” gazetası da däwam itä. 30 martta çıqqan bu atnalıq basmada balalar yazuçısı, Mamadış rayonı Keçe Kirmän urta mäktäbe mödire Rafail Ğäzizov “Qıtaylarğa barıp ğibrät al” di. Ul Baş fatirı Şveytsariägä urnaşqan “Ay-Bi-Bi” oyışmasınıñ Qıtaynıñ Makao ölkäsendä ütkän 30 nçı Bötendönya kongressında qatnaşqan. 1997 yılda Portugaliädän kire Qıtayğa qaytarılğan bu ölkä ayırım statusqa iä. Anıñ üz Prezidentı, Konstitutsiäse, üz qanunnarı bar. “Kiç belän Qıtay yäşläre kafelarğa barıp utıra. Alarda rizıq bäyäse beznekenä qarağanda 2-3 tapqır arzan. Könküreş texnikası bäyäläre 4-5 tapqırğa oçsızraq. Kafelarda da açıq yöz, sıy- xörmät. Uramnarda qarañğı çıraylı ber keşe dä kürmädem. Sügenüçe, tös bozuçı yuq. Cide täwlek Qıtayda yörep, ber genä iserek keşene dä oçratmadım. Tağın şuña iğtibar ittem: qıtaylar bik tıynaq yäşi, matdi baylıq artınnan qumıy”,- dip yaza Rafail Ğäzizov.
Mädinä Şärep belän İlziä Şuqrat Qıtayda yäşäwçe 5 meñgä yaqın tatarlarnıñ wäkile. Alar bügenge köndä Qazan däwlät universitetınıñ urıs filologiäse fakul'tetında uqıy. Mädäni comğada “Sibelgänder tatarnıñ ğäziz balaları” digän mäqälädä Qıtay tatarlarınıñ tormışı belän dä tanıştıralar, Qazanda küñellärenä bik ük xuş kilmägän yaqlarnı da açıp salalar. “Tatarstan- tatar ile, Qazanda çıp- çın tatar moxitın kürerbez, dip kilgän idek, barsı da bez kötmägänçäräk bulıp çıqtı”,- di qızlar. Alar kilgäç tä tatar belän urıslarnı ayıra almıy intekkännär. “Tulay toraqta kürşe bülmädä genä toruçı qızlar belän yartı yıl urısça söyläşep yördek. Baqsañ, çın tatar qızları ikän. Belgän bulsaq, aldan uq tatarça söyläşkän bulır idek. Nigä ike tatar oçraşqaç, urısça söyläşä? Änä şul sorawğa cawap taba almıy integälär ikän Qazanğa kilep uquçı Qıtay tatarları.
“Mädäni comğa” soñğı sanında Tatar teatrınıñ 100 yıllığına da zur iğtibar birä. “Böyek ul, ğäli zat ul teatr!..” Qamal teatrında ütkän tantanalı kiçä barışın taswirlasa, “Tamaşanıñ tuar ikänen dä onıtmıyq” digän mäqälädä Bua tatar satira teatrınıñ sänğät citäkçese Rail Sadriev 100 yıllıq uñayınnan ütkärelgän teatrlar festivalendä qatnaştırmawlarına üpkä belderä. Gazetada ul tatar teatrları aldında torğan problemalar, milli kinonıñ bulmawı turında üz süzen äytä.
Teatr digännän, “Telsez küke” spektaklen säxnägä quyu törkeme bıyılnıñ Ğabdulla Tuqay isemendäge däwlät bülägen däğwä itä. “Mädäni comğa” uquçılarnı bu büläkne däğwälawçılar isemlege belän tanıştıra. Bu isemlektä yazuçılardan “Yuğalğan yaqutlar”, “Qızıl göl” kitapları öçen Mädinä Malikova, “İske säğät döres yöri” proza äsärläre cıyıntığı häm “Yadkär” cırlar kitabı öçen Razil Wäliev häm tatar milli sänğäten propagandalauga häm tanıtuğa kertkän öleşe öçen cırçı Aydar Fäyzraxmanov bar. Räşit Kälimullin “Tuqay ahäñnäre” simfoniäse, “Qazannı sağınu” konsert-poeması, “Urman awazları” muzıkası öçen täqdim itelgän. Bu yuğarı büläkne Viktor Arşinov “Soñğı cır” isemle grafik äsärläre öçen, ä “Tuqayğa mäxäbbät” skul'ptura eşläre öçen avtorlar törkeme häm şulay uq Qol Ğäli häykälen icat itkän sınçılar törkeme dä däğwalıy. Annan da qala Tuqay bülägenä “Qazan Kremlen tözüçelärgä”, Gumilevqa häykällär, “Qazan s zilantami” fontanı, Cälil, Cihanov sınnarı häm başqa häykällär öçen avtorlar törkeme häm Qol Şärif mäçeten monumental' sänğät äsäre itkän avtorlar kollektivı da täqdim itelgän.
Nail Alan
