Dimitrovgrad dip atalğan Mäläkäs şähäre avtonomiäse ölkädä berençe bulıp ayırım mäktäp açuğa ireşüe belän ürnäk kürsätkän ide. “Tağın nindi ürnäk ğamälläregez bar?” – digän soraw avtonomiä räise Rival' İdrisovqa oşap betmäde, “Başqa rayonnardağı kebek ük, üz mömkinleklärebezdän çığıp tırışqan bulabız” – dip başladı ul süzen. Artaban iñ mäşäqätle eşläre belän tanıştırıp ütte.
Mäsälän, Sabantuylar oyıştıruda zur täcribä tuplanğan. Bälki şunıñ arqasındadır, sotsiologik soraştırular näticäsenä qarasañ, bezneñ milli bäyrämebez iñ abruylı ikän küpmillätle Mäläkäs xalqı arasında. Ul'yan däwlät universitetınıñ Mäläkäs filialı tikşerüläre buyınça, barlıq xalıqnıñ 35 protsentı iñ kürkäm bäyräm dip Sabantuynı atağan. Rival' İdrisov monda tatar danın kütärü yağınnan da fayda kürä.- Oyıştırılğan çaralar tieşle näticä birsen öçen, alarğa xalıqnıñ küpläp kilüen tä'min itärgä kiräk. Ölkä üzägendä dä elegräk milli bäyrämnär şığrım tulı zallarda uza ide. “Sember cırı” festivale, Narduğan, Näwrüz, kebek bäyrämnär… Xäzer isä, xalıq cıyu mömkin tügel, digän säbäp arqasında, tar dairäle çaralar ğına oyıştırıla. Mäläkästä niçek moña ölgäşäsez soñ?
- İñ başta oyıştıru komitetı tözelä. Anda meriä wäkile dä bulırğa tieş. Anıñ isemennän eş yörtü ciñelräk bit. Ä komitetnıñ qalğan äğzaları – avtonomiä aktivistları. Alar xalıq arasında añlatu eşläre alıp baralar, matdi yaqtan çaranı tä'min itü yaqların barlıylar. Äzerlängän smeta belän maltabarlarıbıznı tanıştıralar.
- Mondıy kiçälärgä aqça sarıf itü – mäktäpne çitlätü digänne añlatmıymı soñ?
- Yuq, anısı – töp burıç. Anda uzdırıla torğan çaralarğa yärdäm itäbez. Läkin şunısı da bar bit: ul byudjet xisabına yäşi häm ällä ni moxtac da tügel. Uzğan yılda isä mäktäpkä bik az yärdäm itä aldıq, çönki borınğı berdän-ber mäçetne remontlau, safqa bastıru kiräk ide. 3 million sum şuña cıya aldıq. Moña Oyıştıru komitetınıñ Maqtawlı räise itep şähär merı Aleksey Moloçkovnıñ saylanuı faydalı buldı, diärgä kiräk. Anıñ iseme arqasında ğına baytaq urıs-çuaş yegetläre dä yärdäm ittelär. Ä töp eş, başqaruçı räis bulğanğa, minem öskä töşte inde.
- Ä minemçä, barıber, mäktäp – iñ möhime! Xäzer ul üze ük täpiläp kitte, dip sanap bulamı?
- Can başına aqça birü turındağı qanun – şunı taläp itä häm şuña şartlar da tudıra.
- Ä monıñ öçen balalar sanı kiräk bit…
- Bezneñ burıç ta näq şul – balalar tuplaw. Başta 100- dän artıq qına ide. Xäzer – 225. Mäktäpkä tağın 50 bala kiräk – şul waqıtta tulı qanlı bulıp sanala alır ide.
- Ä parallel' sıynıflar turında uylap qarağanığız yuqmı?
- Bar da bit, qıyınlıqlar da küp. Mäktäp binası keçkenä – ike näwbättä uqıtunı oyıştıru töştän soñğı çaralarğa qomaçawlıqlar tudıra ala. Äytik, şähärdä barlığı 14 meñ uquçınıñ 2700-е – tatar balaları. Ä tatar uqıtuçılarınıñ barısı da ber ük mäktäpkä tuplandılar. Başqa mäktäplärdä fakul'tativ alıp baruçı da qalmadı. Şunlıqtan, üzebezneñ mäktäptä başqa mäktäplär balaları öçen fakul'tativ açu turında niätlär bar. Monısı niçek bulır tağın. Qısqası, üzebezçä tırışabız. Moña qädär cayın taba kildek, artaban da tabılır, dip uylıybız şulay…
dideMäläkäs avtonomiäse räise Rival' İdrisov.
Ayrat İbrahim, Sember – Mäläkäs
