Uzğan tapşıruda bez sezgä Rusiäneñ Uñ köçlär berlege citäkçese Boris Nemtsov belän äñgämä täqdim itkän idek. Ul Pragada urnaşqan Azatlıq radiosında bulıp, radiobıznıñ tatar-başqort redaksiäsenä dä kerep çıqtı. Häm bezneñ sorawlarıbızğa da cawap birde. Boris Nemtsovnıñ älege äñgämädä äytelgän fikerläre, ayırım alğanda milli mäs’älälär, xalıqlar mänfäğätlärenä qağılışlıları iğtibarnı cälep itärlek ide. Rusiädäge Uñ köçlär berlege firkäse citäkçelärennän berse, elekke Rusiä xökümäte vitse-premyerı Boris Nemtsovnı xäzer TV yäisä radioda ällä ni yış kürep bulmıy. Nemtsov häm ul citäklägän firkäneñ qaraşları, fikerläre dä xalıqqa bik barıp citä almıy. Şuña da, Uñ köçlär berlegeneñ eşçänlege, alarnıñ saylawlarğa äzerlege xaqında işetü şaqtıy qızıqlı buldı. Äñgämä waqıtında Boris Nemtsov xalıqlar xoquqları, milli mäs’älälärgä qağılışlı sorawlarğa da cawapların citkerde. Ayırım alğanda, ul Rusiä berdäm däwlät bulırğa tieş, anda Tatarstan kebek territorial' moxtariät öçen urın yuq, dip isäpli.
Mondıy qaraş Rusiä säyäsätçese öçen ällä ni ğäcäplänerlek bulmasa da, Tatarstanda qayberäwlär uñçı säyäsätçe öçen bu beraz aptıraşqa qaldırırlıq närsä, dip sanıylar. Säyäsät belgeçe, jurnalist Räşit Äxmätov mäsälän, Boris Nemtsovtan älege fikerne işetü säyerräk, dip uylıy.
Älbättä, Evropa qimmätlärenä tabına torğan keşedän mondıy süzlär işetü säyerräk inde. Bu, küräseñ, belep betermäwdän, añlamawdan kilä. Xäzerge demokratik Yevropa ul bit millätçelektän üsep çıqqan. Bu anda milli däwlät tözärgä mömkinlek birde häm demokratiäneñ nigez buldı disäñ dä bula. Çönki millätlärneñ irekkä xoquqın tormışqa aşırğanda, här keşe üze dä irekkä omtılışın añlıy aldı. Läkin şunısın da äytergä kiräk, bezneñ demokratlar alar bit yartılaş qına demokrat. Häm älege mäs’älälärdä bigräk tä sığılmalıq kürsätälär. Anatoliy Çubaysnıñ da liberal’ imperiä turındağı süzläre oçraqlı ğına tügel. Läkin minemçä, mondıy artıq sığılmalılıq mäskäw «demokratiäsen» xasil itä. Bu oçraqta min demokratiäne quştırnaqlarğa alam. Bezneñ demokratlarğa imperiäne dä saqlap qalası kilä, töbäklärdän 80 protsent keremne dä alıp yaxşı ğına yäşäp yatası kilä, häm şul uq waqıtta liberal bulıp ta qalası kilä. Şunısın da äytergä kiräk, dönyadağı böten imperiälär cimerelde. Boris Nemtsov xup kürgän barı xalıqlarğa barı tik milli-mädäni moxtariätne genä birü, ul mäsälän Avstr-Vengriä imperiäsendä bulğan. Läkin tarixtan kürengänçä, älege däwlät tarqaldı, andağı xalıqlar irek aldı Äytergä kiräk, Rusiädä törle säyäsi qiblalı säyäsätçelär törle mäs’älälärdä ber-bersenä şaqtıy qapma-qarşı fikerdä torsa da, milli sorawlar, xalıqlar mänfäğätlärenä kilgändä, alar yış qına berdäm qaraşta tora. Bu alarnıñ barısınıñ da asılda imperiäçellär buluı belän añlatıla, di Räşit Äxmätov.
Alar barısı da älege nigezdäge mäs’älädä ber, alarğa faydalı bulğan qaraşta toralar. Milli mäs’älälärgä qarata alarda nindider añlaşılmağan qurqu xise bar. Monda bik säyer wazğiät kilep tua. Rusiä xalıqları bernindi oçraqta da irekkä omtıla almıy. Nindider Afrika xalıqları azatlıq alırğa layıqlı, ä bez – yuq. Rusiädä xalıqlar haman da keçe ene rolendä qalırğa mäcbürSez jurnalist, qazanda näşer itelüçe Zvezda Povolj’ya gäciteneñ baş möxärrire Räşit Äxmätovnı işettegez. Ul Boris Nemtsovnıñ milli mäsälälärgä qağılışlı fikerlärenä üz mönäsäbäten belderde.
Gölnaz İlgizär
